Lexicon van de jeugdliteratuur

Werkgroepen

door Herman Verschuren

Sinds 1972 houdt een wisselend aantal werkgroepen zich bezig met het bestuderen en beoordelen van kinderliteratuur. Zij vinden hun oorsprong in activiteiten van Man-Vrouw-Maatschappij, Kritiese Leraren, Rooie Vrouwen van de PvdA en Dolle Mina. Deze activiteiten kunnen geplaatst worden in de ontwikkeling van ‘anti-autoritaire’ (en/of socialistische) ideeën (→ Maatschappijkritiek).

De Werkgroep Schoolboeken van de Amsterdamse MVM-afdeling hield na enkele publikaties, onder andere door Margreet Kolkman in Opzij (november 1973), op met bestaan. Het werk werd overgenomen door de Werkgroep kinderboeken MVM in Leiden en de Werkgroep Kinder- en Jeugdlectuur in Eindhoven, beide opgericht in 1972. Dat er twee werkgroepen ontstonden was vooral gevolg van verschil in opvattingen: de Eindhovense groep wenste zich politiek duidelijker (linkser) op te stellen. De Eindhovense groep stelde zich onder andere als doel: ‘het geven van kritiek op die kinder- en jeugdboeken, waarin de kinderen geconfronteerd worden met een onjuist en/of eenzijdig beeld van de maatschappij’. Deel van de groep maakten uit ‘leraressen, onderwijzeressen, bibliothecaressen, moeders, peuterspeelzaalleidsters’: deze kenschets (uit Het kinderboek vanuit een andere hoek 4) en het geciteerde deel van de doelstelling mogen representatief worden genoemd. De Eindhovense groep publiceerde een reeks brochures, Het kinderboek vanuit een andere hoek (deel 1, 1974; deel 5, De boekenwij(s)zer, 1982), waarin kinderliteratuur in het licht van haar doelstelling wordt beoordeeld.

De Leidse groep publiceerde in 1973 het gestencilde Zwart- Wit Boek en in 1974 het Plus-Min Boek, waarin kinderboeken tot ± 9 jaar op achtergrond, rolverdeling, wereldbeeld, beleving en beïnvloeding worden beoordeeld. In tegenstelling tot de Eindhovense brochures worden hierin ook negatief beoordeelde titels opgenomen. De Werkgroep kinderboeken MVM Twente volgde in 1977 met het Plus-Min Boek 2, dat kinderboeken voor iets oudere kinderen beoordeelde.

Een congres over vredesopvoeding van Pax Christi in 1975 was aanleiding tot de oprichting van de Alternatieve Werkgroep Jeugdliteratuur in Antwerpen, die spoedig begon met de brochureserie Zozo, die lange en vaak diepgaande beschouwingen biedt.

In Nijmegen was omstreeks 1976 de Werkgroep Ilona actief, onder andere met de redactie van het kinderblad Vuistje, dat tien nummers heeft gekend. Tussen Nijmegen en Antwerpen

bestonden nauwe personele banden. Het valt op dat deze werkgroepen grotendeels uit mannen bestonden, en de andere uitsluitend uit vrouwen.

In 1977 en 1979 ontstonden nog werkgroepen in Amsterdam en Breda.

De onderlinge samenwerking van de werkgroepen verliep moeizaam. In 1978 werd een gezamenlijke brochure, Veel verhaal weinig kritiek, uitgebracht, die de gangbare boekbeoordeling van jury's en recensenten aanviel. De discussie hierover leidde onder meer tot het gelijknamige symposium op 20 september 1980 in Den Haag. Er is incidenteel gezamenlijk kritiek op griffeljurybeslissingen uitgeoefend. Meningsverschillen verhinderden een samenwerking als bijvoorbeeld in de Bondsrepubliek, waar vergelijkbare groepen onder de gezamenlijke noemer Roter Elefant opereerden. In 1981 en 1982 werden echter opnieuw contacten georganiseerd.

Op de Werkgroep Schoolboeken en de Werkgroep Ilona na waren alle genoemde werkgroepen in 1982 nog actief. Hun strijd tegen conservatieve stereotiepen, rolpatronen en taboes had echter zoveel weerklank gevonden, dat hun doelstelling aan verdieping en verandering toe was. Daarnaast was er ook sprake van weerstand voor zover hun criteria het karakter van nieuwe voorschriften kregen, hetgeen met name de Eindhovense groep tot heroverweging van haar doelstelling heeft gebracht. Van alle werkgroepen heeft deze zich het meest ontwikkeld: de zeer kritische discussiegroep uit 1972 startte in 1981 een algemeen voorlichtingscentrum over kinderliteratuur, na al eerder een uitgebreid pakket cursussen en lezingen te hebben georganiseerd.

Bibliografie

Lexicon jeugdliteratuur
september 1982