De Tweede Ronde. Jaargang 22

[p. 216]

Drie Idyllen
Theocritus^*
(Vertaling Wiebe Hogendoorn)

Serenade (Idylle 3)

Ik breng een serenade aan Amaryllis. Geitjes,
blijf grazen op de heuvel, laat Tityrus je leiden.
Ach, Tityrus, mijn dierbaarste makker, weid mijn geiten
en breng ze naar de bron toe; maar, Tityrus, die gele
Libische bok, pas op dat zijn horens je niet stoten.

O liefste Amaryllis, waarom lonk jij niet langer
en roept mij niet je grot in? Verafschuw jij je schatje?
Staat van dichtbij mijn knolneus je tegen, is mijn baardgroei
jou, nimf, te ruig? Je maakt nog dat ik me op zal hangen!
Kijk eens, ik breng je appels! Wel tien! die ik geplukt heb
precies waar jij het wilde, en morgen breng ik nieuwe...
Zie toch eens hoe de liefde mijn hart verscheurt. Ach, was ik
die hommel, ik zou zoemend dwars door klimop en varens,
waarachter jij je schuilhoudt, je grot in komen vliegen.
Nu heb ik weet van Eros: een wrede god, gezoogd met
leeuwinnemelk, volwassen geworden in de wouden,
die met zijn smeulend vuur mij tot in mijn botten foltert.
Meisje, ben jij van steen, met die ogen en die zwarte

* De hellenistische dichter Theocritus (ca. 305 - ca. 245 v.Chr.) geldt als de schepper van het herdersdicht. De onderwerpen van deze drie ‘Idyllen’ (kleinere gedichten, taferelen) zijn typerend voor het genre: resp. een liefdesklacht vóór de woning van de beminde; losse (quasi-)realistische small talk; en een zangwedstrijd.

Θεοκριτου κομοσ

Κωμάσδω ποτὶ τὸν ᾿Αμαρυλλίδα, ταί δέ μοι αίγɛς

βόσκονται κατ' ὄρος, καὶ ὁ Τίτυρος αὐτὰς ἐλαύνɛι.
Τίτυρ', ἐμὶν τὸ καλὸν πɛφιλημένɛ, βόσκɛ τὰς αίγας,
καὶ ποτὶ τὰν κράναν ἄγɛ, Τίτυρɛ• καὶ τὸν ἐνόρχαν,
τὸν Λιβυκὸν κνάκωνα, φυλάσσɛι μή τυ κορύψη

'ω χαρίɛσσ᾽ ᾿Αμαρυλλί, τί μ' οὐκέτι τοῦτο κατ᾿ ἄντρον

παρκύπτοισα καλɛῖς, τὸν ἐρωτύλον; ή βά μɛ μισɛίς;

ἡ ῥά γέ τοι σιμός καταφαίνομαι ἐγγύθɛν ἦμɛν,

νύμφα, καὶ προγένɛιος; ἀπάγξασθαί μɛ ποησɛίς.

ἠνίδɛ τοι δέκα μᾶλα φέρω τηνῶθɛ καθɛῖλον

ὦ μ' ἐκέλɛν καθɛλɛῖν τύ• καὶ αὔριον ἄλλα τοι οἰσῶ.

θᾶσαι μάν. θυμαλγὲς ἐμὶν ἄχος, αἴθɛ γɛνοίμαν

& βομβɛῦσα μέλισσα καὶ ἐς τɛὸν ἄντρον κοίμαν,
τὸν κισσὸν διαδὺς καὶ τὰν πτέριν & τυ πυκάσδɛι.

νῦν ἔγνων τὸν Ἔρωτα• βαρύς θɛός• ἦ ῥα λɛαίνας

μαζὸν ἐθήλαζɛν, δρυμῷ τέ νιν ἔτραφɛ μάτηρ,
ός μɛ κατασμύχων καὶ ἐς ὀστίον ἄχρις Ιάπτɛι.

ὦ τὸ καλὸν ποθορɛῦσα, τὸ πᾶν λίθος, ὦ κυάνοφρυ

[p. 217]

[Vervolg Nederlands]

wenkbrauwen? Kus je herder, en ik zal jou omhelzen,
want ook in lege kussen is zoet genot te vinden.
Jij doet me zometeen nog de klimopkrans verscheuren
die ik voor jou bewaard heb, m'n lieve Amaryllis,
met bloemetjes doorvlochten, naar peterselie geurend.
Wat ben ik ongelukkig! Ik lijd als jij niet luistert.
Ik doe mijn pelsjas uit en ik stort me in de golven
vanaf de rots waar Olpis, de visser, naar tonijn speurt.
Wanneer ik dan zal sterven, zal jou dat nog plezier doen:
daar kwam ik onlangs achter, bij 't spel van ze-bemint-me-
of-ze-bemint-me-niet, toen het blad van de papaver
niet knallen wou; het is in mijn holle arm verschrompeld.^29-30
Terecht zei ook Agroio - ik heb haar zeef geraadpleegd,³¹
ze was onlangs op 't maailand de aren aan het lezen -
dat ik aan jou verslaafd ben, terwijl je nooit aan mij denkt.
Kijk eens, die witte geit is voor jou, met beide jongen!
Die zou de bruine dienstmeid van Mermnon ook graag hebben...
Ik zal ze háár maar geven, jij houdt me op een afstand.

Mijn rechter oog gaat jeuken: omdat ik haar nu zien zal?

Geleund tegen die pijnboom zal ik mijn liedje zingen.
Misschien zal ze dan kijken, ze is toch niet van ijzer.

‘Toen Hippomenes het meisje tot het huwelijk wou verleiden,^40-42
Wierp hij appels bij de wedloop: Atalanta, die ze zag,
Werd betoverd en zij voelde zich in liefdes afgrond glijden.

Toen de waarzegger Melampos koeien van de Othrysweide^43-45

Bracht naar Pylos, werd de schoonheid die in Bias' armen lag,

29-30 Je legde een papaverblad op je arm en tikte erop; als het een knalletje gaf, hield hij of zij wèl van je.

31 De waarzegster Agroio doet aan coscinomantie: ze voorspelt de toekomst uit de geschudde graankorrels in haar zeef of uit de bewegingen van de zeef als antwoord op een vraag.

40-42 Atalanta, een Arcadische koningsdochter, was een volgelinge van Artemis en een groot jageres. Vrijers weerde ze af door de eis te stellen dat ze haar zouden verslaan in een hardloopwedstrijd. Dat lukte niemand, maar Hippomenes verzon een list en liet tijdens de race gouden appels vallen: Atalanta raapte ze op (Theocritus zegt alleen dat ze gefascineerd werd), verloor daardoor de strijd en zat vast aan het huwelijk.

43-45 Melampos: zijn broer Bias dong naar de hand van Pero, de dochter van koning Neleus van Pylos op de Peloponnesus. Deze had als voorwaarde gesteld dat de vrijer de kudden moest bemachtigen die de Thracische koning Phylakos hem ontnomen had. Melampus klaarde het karwei voor zijn broer en dreef het vee van het Thracische gebergte Othrys terug naar Pylos. Bias kon nu met Pero trouwen. In de huwelijksnacht werd zij zwanger van Alphesiboia; waarom die laatste zo verstandig was, is niet bekend.

[Vervolg Grieks]

νύμφα, πρόσπτυξαί μɛ τὸν αἰπόλον, ὡς τυ φιλήσω
ἔστι καὶ ἐν κɛνɛοίσι φιλήμασιν ἀδέα τέρψις.

τὸν στέφανον τίλαί μɛ κατ' αὐτίκα λɛπτά ποησɛῖς,

τόν τοι ἐγών, ᾿Αμαρυλλί φίλα, κισσοίο φυλάσσω,
ἀμπλέξας καλύκɛσσι καὶ ɛὐόδμοισι σɛλίνοις.
ὤμοι ἐγών, τί πάθω, τί ὁ δύσσους; οὐχ ὑπακούɛις.

τὰν βαίταν ἀποδὺς ἐς κύματα τηνῶ ἀλɛῦμαι,

ὦπɛρ τώς θύννως σκοπιάζɛται Ολπις ὁ γριπɛύς:
και κα δὴ ἀποθάνω, τό γɛ μὲν τɛὸν ἀδὺ τέτυκται.

ἔγνων πρᾶν, ὅκα μοι, μɛμναμένῳ ɛἰ φιλέɛις μɛ,

οὐδὲ τὸ τηλέφιλον ποτɛμάξατο τὸ πλατάγημα,
ἀλλ' αὕτως ἀπαλῷ ποτὶ πάχɛι ἐξɛμαράνθη.

ɛἶπɛ καὶ ᾿Αγροιώ ταλαθέα κοσκινόμαντις

ὰ πρᾶν ποιολογɛῦσα παραιβάτις, ούνɛκ' ἐγὼ μέν
τὶν ὅλος ἔγκɛιμαι, τύ δέ μɛν λόγον οὐδένα ποιῇ.

ἤ μάν τοι λɛυκὰν διδυματόκον αίγα φυλάσσω,

τάν μɛ καὶ ὁ Μέρμνωνος ἐριθακὶς & μɛλανόχρως
αἰτɛῖ• καὶ δωσῶ οἱ, ἐπɛὶ τύ μοι ἐνδιαθρύπτη.

ἄλλɛται ὀφθαλμός μɛν ὁ δɛξιός• ἆρά γ' Ιδησῶ³⁷

αὐτόν; ἀσɛῦμαι ποτὶ τὸν πίτυν ὧδ᾽ ἀποκλινθɛίς,
καί κι μ' ίσως ποτίδοι, ἐπɛὶ οὐκ ἀδαμαντίνα ἐστίν.

Ιππομένης, ὅκα δὴ τὰν παρθένον ἤθɛλɛ γᾶμαι,

μᾶλ' ἐν χɛρσὶν ἐλὼν δρόμον ἄνυɛν• ὁ δ᾽ ᾿Αταλάντα
ὡς ίδɛν, ὡς ἐμάνη, ὡς ἐς βαθὺν ἀλατ᾽ ἔρωτα.

τὰν ἀγέλαν χώ μάντις ἀπ᾿ Όθρυος ἄγɛ Μɛλάμπους

ἐς Πύλον• ὁ δὲ Βίαντος ἐν ἀγκοίναισιν ἐκλίνθη

37 Jeuk aan het rechteroog werd beschouwd als een gunstig teken.

[p. 218]

[Vervolg Nederlands]

Moeder van Alphesiboia, wijze dochter van die beiden.

Door Adonis, die als herder op de berg zijn kudde weidde,^46-48

Werd de mooie Cytherea zo verdwaasd dat, toen hij stierf,
Zij haar lieveling niet losliet, maar hem aan haar borsten vlijde.

En Endymion, die eeuwig slapen mag, is te benijden.⁴⁹

Ik benijd ook, lieve vrouwe, Jasion, want hij verwierf^50-51
Tal van schatten die verborgen blijven voor oningewijden.’

'k Heb hoofdpijn, maar dat zal je een zorg zijn. Nu geen lied meer,
hier val ik en blijf liggen. Dat wolven mij maar vreten.
Laat dat voor jou zo zoet zijn als honing in je keeltje.

46-48 Adonis was een mooie jongen, bemind door Cytherea (Aphrodite). Hij werd gedood door een ever, gezonden door Aphrodite's jaloerse minnaar, de god Ares.

49 Endymion: ook een schone jongeling, bemind door de maangodin Selene. Zeus vergunde hem de eeuwige slaap en jeugd, zodat Selene elke nacht kon afdalen om hem te kussen en te bewonderen.

50-51 Jasion was een van de Titanen, oergoden die werden verslagen door de Olympische goden. Hij werd bemind door Ceres (Demeter) en om die reden gedood door haar broer Zeus. De liefde van Ceres en Jasion maakte kennelijk deel uit van de mysteriën van de godin.

[Vervolg Grieks]

μάτηρ & χαρίɛσσα πɛρίφρονος ᾿Αλφɛσιβοίας.

τὰν δὲ καλὰν Κυθέρɛιαν ἐν ὥρɛσι μῆλα νομɛύων

οὐχ οὕτως (δωνις ἐπὶ πλέον ἄγαγɛ λύσσας,
ὥστ᾽ οὐδὲ φθίμɛνον νιν άτɛρ μαζοίο τίθητι;

ζαλωτὸς μὲν ἐμὶν ὁ τὸν ἄτροπον ύπνον Ιαύων

'Ενδυμίων• γαλῶ δέ, φίλα γύναι, Ιασίωνα,
ὃς τόσσων ἐκύρησɛν, ὅσ᾽ οὐ πɛυσɛῖσθɛ, βέβαλοι.

᾿Αλγέω τάν κɛφαλάν, τὴν δ᾽ οὐ μέλɛι. οὐκέτ᾽ ἀɛίδω,

κɛισɛῦμαι δὲ πɛσών, καὶ τοὶ λύκοι ὧδέ μ' ἔδονται.
ὡς μέλι τοι γλυκύ τοῦτο κατὰ βρόχθοιο γένοιτο.

[p. 219]

Herderspraat (Idylle 4)
(Battos en Korydon)

B.

Zeg Korydon, die koeien, zijn die soms van Philondas?

K.

Welnee, die zijn van Aigon, ik moet ze voor hem hoeden.

B.

En zit je die nou stiekem te melken als het nacht wordt?

K.

Die ouwe legt de kalfjes dan aan en controleert me.

B.

Waar is hun echte herder zo schielijk naar vertrokken?

K.

Weet je dat niet? Die is naar Olympia, met Milon.⁶

B.

Maar heeft-ie ooit z'n lichaam met olie ingewreven?⁷

K.

Hij schijnt zo sterk te zijn dat-ie Hercules kan kloppen.

B.

Dat zei m'n moeder ook, dat ik beter was dan Pollux...⁹

K.

Hij is op weg gegaan met een schop en twintig schapen.¹⁰

B.

Die Milon met zijn praatjes maakt zelfs een wolf krankzinnig.

K.

De koeien missen Aigon, ze loeien in de rondte.

B.

Die arme dieren hebben een waardeloze herder.¹³

K.

Nou, arm dat zijn ze zeker: ze willen niet meer vreten.

B.

Dat beest daar in de verte bestaat alleen uit botten.
Houdt-ie zich soms in leven met dauw, zoals de krekels?¹⁶

K.

God nee, ik zet hem vaak bij de Aisaros in 't weiland¹⁷
en stop hem ook een prachtige bos met sappig gras toe;
vaak stoeit-ie in de schaduw van de Latymnoshelling.¹⁹

6 De bokser Milon heeft de herder Aigon overreed om zich in te schrijven voor de Olympische Spelen. Lang voor Theocritus' tijd was er een beroemde worstelaar Milon, op wie hij hier misschien zinspeelt.

7 Atleten wreven hun ledematen in met olie.

9 De halfgod Pollux, zoon van Zeus en Leda, die met zijn tweelingbroer Castor de Dioscuren vormde, was bekend als bokser.

10 Commentatoren hebben de schop verklaard door aan te nemen dat atleten zich in conditie hielden door zand te scheppen; of ook dat zij voor de wedstrijd het zand van de arena moesten losscheppen. De twintig schapen zouden bedoeld zijn als voedsel tijdens de reis en de training voor de wedstrijd.

13 De sneer van Battos kan zowel Aigon als Korydon betreffen.

16 Dat krekels zich voeden met dauw was een bekend volksgeloof.

17 Aisaros: rivier bij Croton in Zuid-Italië, waar het gedicht blijkbaar speelt.

19 Latymnos: onbekende berg.

Θεοκριτου νομεισ
ΒΑΤΤΟΣ
Εἰπέ μοι, ὦ Κορύδων, τίνος αἱ βόɛς; ή ρα Φιλώνδα;
ΚΟΡΥΔΩΝ
οὐκ, ἀλλ' Αίγωνος• βόσκɛιν δέ μοι αὐτὰς ἔδωκɛν.

ΒΑ.

πά ψɛ κρύβδαν τὰ ποθέσπɛρα πάσας ἀμέλγɛς;

ΚΟ.

ἀλλ' ὁ γέρων ὑφίητι τὰ μοσχία κήμὲ φυλάσσɛι.⁴

ΒΑ.

αὐτὸς δ᾽ ἐς τίν' ἄφαντος ο βουκόλος ώχɛτο χώραν;

ΚΟ.

οὐκ ἄκουσας; ἄγων νιν ἐπ᾿ ᾿Αλφɛόν ᾤχɛτο Μίλων.

ΒΑ.

καὶ πόκα τῆνος ἔλαιον ἐν ὀφθαλμοῖσιν ἐπώπɛι,

ΚΟ.

φαντί νιν Ἡρακλῆι βίην καὶ κάρτος ἐρίσδɛιν.
ΒΑ, κήμ᾽ ἔφαθ' ά μάτηρ Πολυδɛύκɛος ἦμɛν ἀμɛίνω.

ΚΟ.

κώχɛτ' ἔχων σκαπάναν τɛ καὶ ɛἴκατι τουτόθɛ μῆλα.

ΒΑ.

πɛίσαι και Μίλων καὶ τώς λύκος αὐτίκα λυσσῆν.

ΚΟ.

ταί δαμάλαι δ' αὐτὸν μυκώμɛναι αΐδɛ ποθɛῦντι,

ΒΑ.

δɛίλαιαί γ' αὗται, τὸν βουκόλον ὡς κακὸν ɛὗρον.

ΚΟ.

ἢ μὲν δɛίλαιαί γɛ, καὶ οὐκέτι λῶντι νέμɛσθαι.

ΒΑ.

τήνας μέν δή τοι τάς πόρτιος αὐτὰ λέλɛιπται
τωστία, μὴ πρώκας σιτίζɛται ὥσπɛρ ὁ τέττιξ;

ΚΟ.

οὐ Δᾶν, ἀλλ' ὅκα μέν νιν ἐπ᾿ Αἰσάροιο νομɛύω
καὶ μαλακῶ χόρτοιο καλὰν κώμυθα δίδωμι,
ἄλλοκα δὲ σκαίρɛι τὸ βαθύσκιον ἀμφὶ Λάτυμνον.

4 Die ouwe: wellicht Aigon's vader.

[p. 220]

[Vervolg Nederlands]

B.

En daar, die rosse stier is broodmager! Die zou mooi zijn
voor Lamprias' bevolking wanneer ze offers brengen²¹
aan Hera! Wat is dat toch een lammenadig volkje.

K.

Toch wordt-ie naar het strandmeer gebracht en Physkos'²³

weiland

of de Neaithosoever waar het krioelt van planten,²⁴
zoals alanten, stalkruid en geurige melisse.

B.

Ach jee, jij stomme Aigon, je koeien naar de bliksem,
omdat ook jij je hoop stelt op zo'n vervloekte zege.
De panfluit die je zelf hebt gesneden, raakt beschimmeld.

K.

Nee, bij de Muzen, echt niet: toen-ie vertrok naar Pisa,²⁹
gaf-ie hem mij cadeau, want ik speel ook heel behoorlijk.
Ik breng zowel de liedjes van Glauke als van Pyrrhos,³¹
ik zing de lof van Croton, ‘Jij mooie stad Zakynthos!’³²
en van Lakinion in het oosten, waar die bokser,³³
die Aigon, in z'n eentje zo'n tachtig broden opvrat.
Daar heeft-ie ook die stier aan een poot omlaag getrokken,
de berg af, als cadeautje voor Amaryllis. Vrouwen
gilden van angst - de herder kwam niet meer bij van 't lachen.

B.

O lieve Amaryllis, al ben je dood, toch denk ik
alleen aan jou, ver weg, die ik liefheb als mijn geiten.
Ach, dat mijn harde noodlot zo wreed heeft toegeslagen!

K.

Kom Battos, hou je haaks. Het gaat morgen wel weer beter.
Zolang er leven is, is er hoop. Alleen de doden
hebben niks meer te hopen. Na regen schijnt de zon weer.

B.

Ik zal m'n best doen. Hé, jaag die kalveren de berg op!
Ze vreten die olijf kaal, de boeven!

K.

Ksst! Vort, Witte!
Vort, Blaarkop, naar de heuvel! Heb je me niet begrepen?

21 Lamprias: onbekend. Battos wenst de verachtelijke Lampriaden een mager offerdier toe, zodat ze maar weinig te eten zullen hebben (het eetbare deel van een offerdier viel toe aan de offeraars).

23 Physkos: een mansnaam.

24 Neaithos: rivier bij Croton.

29 Pisa: plaats in het Westen van de Pelopponnesus, nabuurstad van Olympia.

31 Glauke en Pyrrhos schijnen een bestaande muzikante en een bestaande zanger of dichter te zijn geweest, overigens onbekend.

32 Zakynthos: eiland voor Griekenland in de Ionische Zee (nu Zante); het zal om een bekend chanson gaan.

33 Lakinion: kaap bij Croton, bekend door zijn Hera-tempel.

[Vervolg Grieks]

ΒΑ.

λɛπτὸς μὲν χώ ταῦρος ὁ πυρρίχος, αίθɛ λάχοιɛν
τοὶ τῷ Λαμπριάδα, το δαμόται δικα θύωντι
τῇ Ηρᾳ, τοιόνδɛ• κακοχράσμων γὰρ ὁ δάμος,

ΚΟ.

καὶ μὲν ἐς στομάλιμνον ἐλαύνɛται ἐς τɛ τὰ Φύσκω,
καὶ ποτὲ τὸν Νήαιθον, ὅπᾳ καλὰ πάντα φύοντι
αἰγίπυρος καὶ κνύζα καὶ ɛὐώδης μɛλίτɛια.

ΒΑ.

φɛῦ φɛῦ βασιῦνται καὶ ταὶ βόɛς, ὦ τάλαν Αἴγων,
ɛἰς ᾿Αίδαν, ὅκα καὶ τὸ κακᾶς ἠράσσας νίκας,
χά σύριγξ ɛὐρῶτι παλύνɛται, ἄν ποκ' ἐπάξα.

ΚΟ.

οὐ τήνα γ', οὐ Νύμφας, ἐπɛὶ ποτί Πίσαν ἀφέρπων
δῶρον ἐμοί νιν ἔλɛιπɛν• ἐγὼ δέ τις ɛἰμὶ μɛλικτάς,
κɛῖ μὲν τὰ Γλαύκας ἀγκρούομαι, ɛὖ δὲ τὰ Πύρρω.
αἰνέω τάν τɛ Κρότωνα - Καλὰ πόλις ἅτɛ Ζάκυνθος...-
καὶ τὸ ποταῷον τὸ Λακίνιον, ἅπɛρ ὁ πύκτας
Αίγων ὀγδώκοντα μόνος κατɛδαίσατο μάζας,
τηνɛῖ καὶ τὸν ταῦρον ἀπ᾽ ὤρɛος άγɛ πιάξας
τᾶς ὁπλᾶς κήδωκ' ᾿Αμαρυλλίδι, ταὶ δὲ γυναίκɛς
μακρὸν ἀνάυσαν, χώ βουκόλος ἐξɛγέλασσɛν.

ΒΑ,

ὦ χαρίɛσσ' 'Αμαρυλλί, μόνας σέθɛν οὐδὲ θανούσας
λασɛύμɛσθ'• ὅσον αἶγɛς ἐμίν φίλαι, ὅσσον ἀπέσβης.
αἰαὶ τῷ σκληρῶ μάλα δαίμονος ός μɛ λɛλόγχɛι

ΚΟ.

θαρσɛίν χρή, φίλɛ Βάττɛ• τάχ' αύριον ἔσσɛτ᾽ ἄμɛινον
ἐλπίδɛς ἐν ζωοῖσιν, ἀνέλπιστοι δὲ θανόντɛς,
χώ Ζɛύς ἄλλοκα μὲν πέλɛι αίθριος, ἄλλοκα δ' ύɛι

ΒΑ.

θαρσέω, βάλλɛ κάτωθɛ τὰ μοσχία• τᾶς γὰρ ἐλαίας
τὸν θαλλὸν τρώγοντι, τὰ δύσσος. ΚΘ. σίτθ', ὁ
Λέπαργος,
σίτθ᾽, ὦ Κυμαίθα, ποτὶ τὸν λόφον. οὐκ ἐσακούɛις;

[p. 221]

[Vervolg Nederlands]

Ik kom eraan, bij Pan, en wanneer je daar niet weggaat,
dan zal je d'r van lusten! Kijk nou, ze doet het nog es!
Als ik m'n haakschop hier had, wat zou ik je dan raken!

B.

Au! Kijk es, Korydon! Wel verdomme! Zei je raken?
Daaronder, bij mijn enkel, een stekel van een distel!
Wat gaan die dingen diep! Laat dat kalf de klere krijgen!
Ik wil het pakken, treft me die doorn! Zie je hem zitten?

K.

Ja... ja! Ik heb hem tussen mijn nagels. Kijk, daar is-tie.

B.

Hoe toch een piepklein wondje een flinke vent kan vellen!

K.

Je moet ook in de bergen je schoenen aandoen, Battos,
want in de bergen stikt het van dorens en van distels.

B.

Maar zeg es, Korydon, paalt het oudje nog dat schatje⁵⁸
met donkere wenkbrauwen, waarop-tie eerst al geilde?

K.

Ja nou en of, de schooier: ik heb hem gisteravond
nog bij de stal betrapt en hij gaf d'r flink van jetje.

B.

Bravo, jij Casanova! jouw soort verslaat de Satyrs
en alle goden Pan, met hun monsterlijke benen.⁶³

58 het oudje: zie 4.

63 alle goden Pan: het meervoud duidt de verzameling landelijke goden aan van wie Pan de hoofdvertegenwoordiger is.

[Vervolg Grieks]

ἠξῶ, καὶ τὸν Πάνα, κακόν τέλος αὐτίκα δωσῶν,
ɛἰ μὴ ἄπɛι τουτῶθɛν. [δ᾽ αὖ πάλιν άδɛ ποθέρπɛι.
αἴθ᾽ ἧς μοι ῥοικόν τι λαγωβόλον, ὡς τυ πάταξα.

ΒΑ.

θᾶσαι μ᾽, ὦ Κορύδων, ποττῶ Διός• ὰ γὰρ ἄκανθα
ἁρμοῖ μὲ ὧδ᾽ ἐπάταξ᾽ ὑπὸ τὸ σφυρόν. ὡς δὲ βαθɛῖο
τατρακτυλλίδɛς ἐντί. κακῶς ὁ πόρτις ὅλοιτο
ɛἰς ταύταν ἐτύπην χασμɛύμɛνος. ἡ ῥά γɛ λɛύσσɛις;

ΚΟ.

ναί ναί, τοῖς ὀνύχɛσσιν ἔχω τέ νιν• ἄδɛ καὶ αὐτά

ΒΑ.

ὁσσίχον ἐστὶ τὸ τύμμα, καὶ ἀλίκον ἄνδρα δαμάσδɛι.

ΚΟ.

ɛἰς ὄρος δκχ᾽ ἔρπης, μὴ νήλιπος ἔρχɛο, Βάττɛ
ἐν γὰρ ὄρɛι ῥάμνοι τɛ καὶ ἀσπάλαθοι κομόωντι.

ΒΑ.

ɛἶπ᾽ ἄγɛ μ', ὦ Κορύδων, τὸ γɛρόντιον ἦ δ' ἔτι μύλλɛι
τήναν τὰν κυάνοφρυν ἐρωτίδα τᾶς ποκ' ἐκνίσθη;

ΚΟ.

ἀκμάν γ᾽, ὦ δɛίλαιɛ• πρόαν γɛ μὲν αὐτὸς ἐπɛνθών
καὶ ποτὶ τῷ μάνδρα κατɛλάμβανον ἄμος ɛνήργɛι.

ΒΑ.

ɛὖ γ', ώνθρωπɛ φιλοῖφα. τό τοι γένος ἢ Σατυρίσκοις
ἐγγύθɛν ἢ Πάνɛσσι κακοκνάμοισιν ἐρίσδɛι.

[p. 222]

Zingende herders (Idylle 6)

De koeherders Damoitas en Daphnis, o Aratos,¹
dreven een keer hun kudden bijeen. De een was donzig,
de ander had een baardje. Het was een zomermiddag.
Nabij een bron gezeten begonnen zij te zingen,
eerst Daphnis, want van hem was de uitdaging afkomstig.

1 Aralos zal een vriend van Theocritus zijn, misschien de dichter van die naam.

Daphnis

‘Polyphemus, Galatea gooit met appels naar je kudde,⁶
Noemt je hopeloos als minnaar, scheldt je uit voor geitenhoeder!⁷
En jij kijkt niet naar dat arme, arme meisje om, je zit maar
Zoet te blazen op je syrinx. Kijk! nu gooit ze naar het hondje
Dat je schapen moet bewaken: hoor hem blaffen, zie hem loeren
Naar het onbewogen zeevlak dat zijn beeltenis weerspiegelt
Bij het rennen langs de kustlijn waar de kalme golven bruisen.
Kijk toch uit dat hij niet opspringt naar de kuiten van het meisje
En haar gave huid bezoedelt als zij uit de zee komt stuiven!
Maar ook uit de verte lonkt zij, en zij wiegt zich als de droge
Distelkronen die verzengd zijn door de mooie hete zomer.
Als je haar bemint, ontvlucht ze; als je niet bemint, dan komt ze.
Haar pion zál promoveren! Want voor iemand die verliefd is,¹⁸
Polyphemus, lijkt de liefste prachtig, ook al is hij lelijk.’

Daarop begon Damoitas en heeft als volgt gezongen.

6 e.v. De liefde van Polyphemus en Galatea was een bestaand literair motief (niet bij Homerus).

7 geitenhoeder: na de koeherders en de schepers waren de geitenhoeders de laagsten in rang onder de herders.

18 Haar pion zàl promoveren, d.w.z. zij laat geen tactiek onbeproefd; in het Grieks wordt een soort damspel genoemd, waarbij men op het beslissende moment met zijn schijf een bepaalde lijn overschreed.

Θεοκριτου βουκολιασται
Δαμοιτασ και δαφνισ
Δαμοίτας καὶ Δάφνις ὁ βουκόλος ɛἰς ἕνα χῶρον
τὰν ἀγέλαν ποκ', Αρατɛ, συνάγαγον• ἧς δ' ὁ μὲν αὐτῶν
πυρρός, ὁ δ' ἡμιγένɛιος• ἐπὶ κράναν δέ τιν' άμφω
ἐσδόμɛνοι θέρɛος μέσῳ ἄματι τοιάδ᾽ ἄπιδον.
5 πρᾶτος δ' ἄρξατο Δάφνις, ἐπɛὶ καὶ πρῶτος ἔρισδɛν
Δαφνισ

βάλλɛι τοι, Πολύφαμɛ, τὸ ποίμνιον & Γαλάτɛια
μάλοισιν, δυσέρωτα καὶ αἰπόλον ἄνδρα καλɛῦσα
καὶ τύ νιν οὐ ποθόρησθα, τάλαν τάλαν, ἀλλὰ κάθησαι
ἀδέα συρίσδων, πάλιν ἄδ', ἴδɛ, τάν κύνα βάλλɛι
ά τοι τῶν δίων ἔπɛται σκοπός• ὁ δὲ βαύσδɛι
ɛἰς ἅλα δɛρκομένα, τὰ δέ νιν καλὰ κύματα φαίνɛι
άσυχα καχλάζοντος ἐπ' αἰγιαλοῖο θέοισαν.
φράζɛι μὴ τᾶς παιδὸς ἐπὶ κνάμαισιν ὁρούση
ἐξ ἁλὸς ἐρχομένας, κατὰ δὲ χρόα καλόν ἀμύξῃ.
ἅ δὲ καὶ αὐτόθι τοι διαθρύπτɛται• ὡς ἀπ' ἀκάνθας
ταὶ καπυραί χαίται, τὸ καλὸν θέρος ἀνίκα φρύγɛι,
καὶ φɛύγɛι φιλέοντα καὶ οὐ φιλέοντα διώκɛι,
καὶ τὸν ἀπὸ γραμμᾶς κινɛῖ λίθον• ἡ γὰρ ἔρωτι
πολλάκις, ὦ Πολύφαμɛ, τὰ μὴ καλὰ καλὰ πέφανται.
Τῷ δ᾽ ἐπὶ Δαμοίτας ἀνɛβάλλɛτο καὶ τάδ᾽ ἄɛιδɛν

[p. 223]

Damoitas

‘Ja, bij Pan, ik zag het heus wel dat zij naar de kudde gooide,
Want mijn dierbaar oog, mijn ene, waar ik levenslang mee zien wil,
Nam het waar - en als de ziener Pelemos een ramp aankondigt,²³
Laat die ramp zijn huis maar treffen, hoe hij ook zijn kroost in 't oog houdt!
Zelf zit ik haar ook te jennen, geef haar absoluut geen aandacht,
En wanneer ze mij hoort zeggen dat ik nu een andere vrouw heb,
Kent haar jaloezie geen grenzen, o wat heerlijk; ziedend, razend
Loert zij uit het zoute water naar mijn grot en naar mijn schapen.
Zelf heb ik mijn hond geprikkeld om haar aan te blaffen. Toen ik
Haar begeerde, lei het dier zijn snuit zacht jankend op haar schoot neer.
Als ze merkt hoe mijn gedrag is, zal ze mij een bode sturen,
Maar dan grendel ik de deur af - tot ze plechtig zal beloven
Dat zij zelf mijn bed zal spreiden, mooi en ruim, hier op het eiland.
Want zo lelijk ben ik heus niet als de mensen van mij zeggen!
Pas nog heb ik mij bekeken in de zee, die spiegelglad was.
Mooi bleek toen mijn baard te wezen, ook mijn ene oog was prachtig,
Voorzover ik zelf een oordeel geven kan, en daar beneden
Schitterden mijn tanden witter dan de glans van Parisch marmer.
Om het boze oog te weren spoog ik driemaal in mijn borstkleed,³⁹
Zoals ooit Kottutaris, een stokoud vrouwtje, mij geleerd had.’⁴⁰

23 Polyphemus noemt in de Odyssee de voorspelling van de ziener Pelemos dat iemand hem blind zal maken.

39 Driemaal spugen weerde het ongeluk af dat het gevolg kon zijn van zichzelf weerspiegeld te zien.

40 Kottytaris: onbekend oud vrouwtje; de naam kan aansluiten bij Kottyto, een Thracische godin van de ontucht.

Δαμοιτασ

ɛἶδον, καὶ τὸν Πάνα, τὸ ποίμνιον ἀνίκ' ἔβαλλɛ,
κού μ' ἔλαθ', οὐ τὸν ἐμὸν τὸν ἕνα γλυκύν, ᾧ ποθορώμι
ἐς τέλος (αὐτὰρ ὁ μάντις ὁ Τήλɛμος ἔχθρ' ἀγορɛύων
ἐχθρὰ φέροι ποτὶ οἶκον, ὅπως τɛκέɛσσι φυλάσσοι)
ἀλλὰ καὶ αὐτὸς ἐγὼ κνίζων πάλιν οὐ ποθόρημι,
ἀλλ᾽ ἄλλαν τινὰ φαμί γυναίκ' έχɛν• ὰ δ᾽ ἀίοισα
ζαλοί μ', ὦ Παιάν, καὶ τάκɛται, ἐκ δὲ θαλάσσας
οἰστρɛῖ παπταίνοισα ποτ' άντρα τɛ καὶ ποτί ποίμνας.
σίξα δ' ὑλακτɛῖν νιν καὶ τῷ κυνί• καὶ γὰρ ἐκ' ἥρων,
αὐτᾶς ἐκνυζɛίτο ποτ' Ισχία ρύγχος έχοισα.
ταῦτα δὲ ἴσως ἐσορɛῦσα ποιῦντά μɛ πολλάκι πɛμψɛί
ἄγγɛλον. αὐτὰρ ἐγὼ κλαξῶ θύρας, ἔστɛ κ᾿ ὁμόσσῃ
αὐτά μοι στορɛσɛῖν καλὰ δέμνια τᾶσδ᾽ ἐπὶ νάσω
καί γάρ θην οὐδ᾽ ɛἶδος ἔχω κακὸν ὡς μɛ λέγοντι.
ἡ γὰρ πρᾶν ἐς πόντον ἐσέβλɛπον, ἧς δὲ γαλάνα,
καὶ καλὰ μὲν τὰ γένɛια, καλὰ δὲ μɛν & μία κώρα,
ὡς παρ' ἐμίν κέκριται, κατɛφαίνɛτο, τῶν δέ τ' ὀδόντων
λɛυκοτέραν αὐγὰν Παρίας υπέφαινɛ λίθοιο.
ὡς μὴ βασκανθῶ δέ, τρὶς ɛἰς ἐμὸν ἔπτυσα κόλπον
ταῦτα γὰρ ἁ γραία μɛ Κοτυτταρὶς ἐξɛδίδαξɛ
[ὰ πρᾶν ἀμάντɛσσι παρ' Ιπποκίωνι ποταύλɛι

[p. 224]

[Vervolg Nederlands]

Daarmee besloot Damoitas zijn zang. Hij kuste Daphnis,
toen gaf hij hem zijn syrinx en kreeg van hem een prachtfluit.
Damoitas floot en Daphnis, de herder, blies de syrinx,
en in het weiland sloegen de kalfjes aan het dansen.
Er was geen overwinnaar en niemand had verloren.

[Vervolg Grieks]

Τόσσ᾽ ɛἰπὼν τὸν Δάφνιν ὁ Δαμοίτας ἐφίλησɛ

χῶ μὲν τῷ σύριγγ᾽, ὅ δὲ τῷ καλὸν αὐλὸν ἔδωκɛν.
αύλɛι Δαμοίτας, σύρισδɛ δὲ Δάφνις ὁ βούτας
ὠρχɛῦντ' ἐν μαλακᾷ ταὶ πόρτιɛς αὐτίκα ποίᾳ.
νίκη μὲν οὐδάλλος, ἀνήσσατοι δ' ἐγένοντο.