De Tweede Ronde. Jaargang 10

[p. 123]

Drie schetsen uit ‘Een blauw boek’
August Strindberg
(Vertaling Rita Törnqvist)

Gebrek aan begrip

De leraar sprak: Als twee mensen van hetzelfde geestelijk niveau een aangenaam ogenblik door willen brengen met een gesprek, dan leggen ze contact door gemeenschappelijke sympathieën op te sporen; sterker wordt de wisselwerking wanneer er gemeenschappelijke antipathieën gevonden worden. Zodra men echter merkt dat men hier en daar op weerstand stuit, zwijgt men en trekt zich terug. Wil het toeval dat de een de loftrompet steekt over een vijand van de ander, dan voelt deze zich ontstemd en in het nauw gedreven, maar uit beleefdheid doet hij net of hij het met de ander eens is. Of hij blijft zwijgen of hij gooit het over een andere boeg. Wanneer twee tegengestelde opvattingen botsen, kan dat tot strijd en ruzie leiden, tenzij men zijn mening slechts uit genotzucht lanceert, omdat men wil genieten van het samenzijn met een ander mens.

Meningen uitwisselen is niet meer dan een zegswijze, want niemand ruilt zijn mening met die van een ander. Wel is het zo dat twee verstandige mensen op deze wijze urenlang met elkaar kunnen zitten spelen; wanneer ze uit elkaar gaan weten ze nog even weinig van elkaar als in het begin en hebben ze niets van elkaar begrepen. Mijn beste vriend begrijpt ongeveer 30 procent van wat ik zeg, en ik zie aan hem dat hij elk woord uit mijn mond verkeerd uitlegt. Hij trekt namelijk alles naar zich toe, interpreteert mijn uitlatingen in zijn eigen voordeel, gebruikt mijn informatie voor zijn tegenbewijs, beschouwt mijn beleefde zwijgen als instemming; en dan verkondigt hij wijd en zijd dat ik er dezelfde opvattingen op na houd als hij. Geloof me, er zijn geen twee mensen die elkaar begrijpen, en daarom zit de wereld zo vol misverstanden en leugens.

[p. 124]

Het bestuderen van mensen

De leraar sprak: je moet niet proberen mensen te bestuderen, want daar stellen ze zich niet voor beschikbaar. Bovendien voelen ze het aan wanneer ze het voorwerp van bewust onderzoek worden. Wie zichzelf niet geeft krijgt niets; en wie de mensen niet met gevoelens van sympathie benadert, krijgt geen contact. Als ik hen beschouw als vrienden in de nood, medezoekenden in de woestijn, dan openen ze hun hart; geef ik mezelf bloot, dan toon ik vertrouwen, en dat wordt beantwoord; toon ik achterdocht, dan oogst ik zelf niets anders. Slechts wanneer iemand mij benadert omdat hij mij wil onderzoeken, laat ik hem voor mij ‘zitten’. Maar als ik lange tijd naïef met iemand ben omgegaan en hem daarna in mijn geheugen probeer samen te vatten, krijg ik wel een beeld van hem, ook al is dat niet volledig; en de mensen hebben het recht hun geheimen te bewaren. Toen ik jong was en vol onbegrip, dacht ik dat ik als schrijver het recht had in het verleden van anderen te grasduinen, maar ik merkte al gauw dat dit niet was toegestaan. Ze waren op de een of andere manier beschermd. Wie verkondigd heeft dat je met elke vriend zo voorzichtig om moet gaan alsof je eens zijn vijand zou worden, die heeft weinig plezier gehad van de omgang. Ik heb de mensen altijd benaderd alsof we al sinds onze geboorte vrienden voor het leven zouden zijn; daarom heb ik iets teruggekregen; en als ze me in de steek lieten zei ik: Wat doet dat er toe? Niets voor niets.

De kunst van het leven

De leraar sprak: Het leven is moeilijk te leven, en het lot verschilt van mens tot mens; de een heeft het wat lichter dan de ander; daarom is het moeilijk erachter te komen hoe de mens zich heeft op te stellen in het leven, wat hij moet geloven, hoe hij zich moet gedragen, welke meningen hij moet hebben, bij welke partij hij zich aan moet sluiten. Het lot is geen blind, onvermijdelijk feit, maar de taak die elke mens heeft gekregen, de leerstof die hij door moet nemen. De Theosofen noemen dit Karma en zijn van mening dat het in verband staat met een verleden waaraan wij slechts duistere herinneringen hebben. Hij die zijn lot al vroeg ontdekt en zich daar strikt

[p. 125]

aan houdt zonder het met dat van anderen te vergelijken, zonder anderen om hun milder lot te benijden, hij heeft zichzelf ontdekt en het leven zal hem lichter vallen.

Maar in tijden waarin iedereen er gelijk aan toe wil zijn, ontstaat dikwijls het ijdele streven een harder lot te verzachten. Vandaar alle disharmonie en onenigheid, met als gevolg mensen die tot op hoge leeftijd hun best doen hun lot te bestrijden, het te veranderen en aan te passen aan dat van anderen.

- De leerling vroeg: Als het zo is, waarom krijgt men dan niet van het begin af alles over zijn Karma te weten? - De leraar antwoordde: Dat kan alleen uit barmhartigheid zijn, want niemand zou het in dit leven uithouden, als hij wist wat hem te wachten stond; verder is de mens toch een zekere vrijheid voorbehouden, zonder welke hij niet meer dan een marionet zou zijn; bovendien zijn de wijzen van mening dat de pogingen die men onderneemt om zijn lot te ontdekken op zich al leerzaam zijn. ‘Mijn genade is u genoeg, want de kracht openbaart zich eerst ten volle in zwakheid.’