De Tsjerne. Jaargang 20

As ik myn sin siz...
Hwat leffe dommelul swaeit der de doktorsbul?

Yn it lêste aprilnûmer fan De Tsjerne hat immen de gelegenheit krige ûnder skûllnamme myn karakter, en dat fan myn wurk, leech to lizzen. Yn fascistyske ¹) formiddens hat de anonime provokaesje altyd in middel west om mooglike tsjinstanners yn 't foar ûnmooglik to meitsjen. Dat de redaksje fan De Tsjerne har blêd iepenstelt foar datsoarte praktiken, jowt to tinken. It jowt namstomear to tinken om't de einredakteur witte koe dat der ynsinuearre waerd. ²) Hy wie lid fan de redaksje doe't my it biwuste forhael mei de oantekening ‘Boccaccio ta de bek útsnien’ weromstjûrd waerd. De oantekening is net in bitinksel fan my, mar fan de Tsjernere-daksje. Om krekt to wêzen, it wie in opmerking fan Anne Wadman dy't, mei Marten Sikkema, foar opnimming fan it forhael wie. It meartal, to witten E.B. Folkertsma, Fedde Schurer en D.A. Tamminga, wie der tsjin. ³) Dat meartal wist doe noch net hwat der wankte yn de literatuer - de botsing fan de generaesjes is fan lettere datum - dat ik nim it de mannen net kwea-ôf. ⁴) Mar ik nim it de hjoeddeiske Tsjerneredaksje àl kwea-ôf dat hja har ôfjowt mei de fascistyske methoaden fan immen dy't him Dr. J. Traeg skriuwt.

Dit stikje falt hwat earnstich út. Ik hie it earst yn hwat boartliker foarm getten, mar dat koe gjin wurdearring fine by de hjoeddeiske redaksje fanwegen it ‘ynterne karakter fan de humoristyske opmerkingeri’.

Der waerd my in ‘omwurke versy’ fan it stikje frege. Dy ‘omwurke versy’ is hjir dan. En net ûndertekene mei de forhaspele namme fan in oar, soksahwat as Mr. T.A. Douwinga ⁵), mar mei myn eigen namme:

GEART JONKMAN

Neiskrift. ¹) It soe fan bilang wêze dat Jonkman foarsichtiger omsprong mei it sintese skelwurd ‘fascistysk’. ²) Ynsinuearre is der neat (sj. aprilnûmer Tsjerne). ³) It Boccaccio-melodrama fan jierren lyn wie my skjin forgetten; gelokkich dat der ‘boekhâlders’ binne. ⁴) Geart Jonkman as literair trochbraekpionier foar de tsjintwurdige jongere skriuwersgeneraesje: in nij gesichtspunt. ⁵)

[p. 283]

Dizze suggesje fan de identiteit fan de man dy't him dr. J. Traeg skreau is der by troch, mar ûnderskreaune wol byneed wol as dy (foar de feestlike gelegenheit doktorearre) figuer de literatuerskiednis yngean.

D.A. TAMMINGA

Stylleaze skoging

As ik myn sin sizze mei, dan bin ik wier net fan doel, wiidweidich yn to gean op de opmerkingen fan K. Harkema oer myn boekskôginkje ‘Spanning yn swart-wyt’ (maert 1965). As men de wiidweidige sabeare-humor fan dizze Harkema (nomen est omen?) der by wei skrast, hâldt men ommers net folle near oer as syn bitinken, dat men by it skogjen fan forheljend proaza gjin rekken hâlde moat mei it nivo. Ik sjoch dizze saken oars; ik bin sels bliid, dat Abe Brouwer en guon KFFB-auteurs sa warber dwaende binne, de romte tusken bûthúsbank en Tsjerne op Fryske wize op to foljen; en soe dat net barre, dan wurde bokkekrante en Fryske literatuer beide allike faei.

Hwat de lêzers fan sokken winskje? Spanning en ûntspanning, aksje en tiidkoarting, forhalen, aventûr, en leafst in bytsje tichte by hûs, dan wurdt it sa echt, sa bikend, sa Frysk.

Foar de Harkema's bliuwt dan de literatuer oer. Mei Europeeske en sels mei Nederlânske mjitstêven to wurk geande, sille hja yn it Frysk mar in lyts, noflik oersichtlik protsje oerhâlde. Hwerom dan nammers noch energy to forgriemen, troch op al it oare mei in skerpe literaire bile yn to slaen?

Helte kjelder bin ik wurden fan de boekskôging Skriuwe sûnder risiko (febrewaris 1965). Trinus Riemersma docht hjir in ûnridlike en ûnbiroaide oanfal op Kûgels foar in labbekak, ja winliken op de skriuwer Anne Wadman persoanlik. Syn toan is likernôch dy fan de folslein toloarstelde oanbidder. Dy hâlding kin men him gunne, mar de arguminten dy't er ta biwiis brûke wol, binne to faek mis. By syn bistudearjen fan de styl hie it him dochs opfalle moatten, dat Wadman alle mooglike stylmiddels krekt brûkt om de labbekak út to byldzjen yn syn gesin, syn ûnwissens, syn stikken-tinken fan hwat him yn it earstoan oanlaket. Foar dizze man bistiet ‘it wurd dat alles seit’ net, by binget tusken gâns wurden yn dy't it allegearre sa heal en heal sizze. As er de labbekak ‘it wurd dat alles seit’ jown hie, dan hie Wadman fout west!

Riemersma hat it fierder oer identifikaesje. Ik hoopje foar him, dat by net mei dizze stylleaze skôging identifisearre wurde moat.

MARTEN SIKKEMA

Forkear yn Ljouwert

In skip as in klute
Yn in bloedfet.
As de brêgen iepen geane
Kriget de stêd hertkrampen.

P.P.D.

Nei fyftich jier

1915. It jier dat de Jongfryske biweging opkommen is en in nije rjochting joech oan de Fryske literatuer. Nou, fyftich jier nei dato, soe it miskien fan bitsjutting wêze as der oan dit ûnderwerp ris in stúdzje wijd waerd, dy't de literair-histoaryske bitsjutting fan dy biweging ris dúdlik (k)analisearre. Kin hjiroer yn De Tsjerne bygelyks net ris it omtinken oan jown wurde?

I.D.