Raster. Nieuwe reeks. Jaargang 1997 (nrs. 77-80)

(1997)– [tijdschrift] Raster– rechtenstatus



[pagina 85]
Zbigniew Herbert Meneer Cogito Zbigniew Herbert werd in 1924 geboren in Lvov (Polen). Hij studeerde rechten, economie, filosofie en kunstgeschiedenis. Sinds zijn debuut in 1956 publiceerde hij zeven dichtbundels en enkele essaybundels. Hij wordt algemeen beschouwd als een van de belangrijkste moderne dichters. Zijn werk werd vertaald in bijna alle Europese talen. In het Nederlands verschenen ‘Meneer Cogito’ (1990), ‘De bittere geur van tulpen’ (1993), ‘Rapport uit een belegerde stad’ (1994) en ‘Barbaar in de tuin’ (1995). Al eerder werd in Raster aandacht aan Herbert's werk besteed en wel in de nummers 29, 45, 59, 67 en 76. Meneer Cogito kan zonder twijfel worden beschouwd als Herberts alter ego. Zijn naam verwijst naar Descartes ‘Cogito ergo sum’, maar meer nog dan met Descartes rationalisme lijkt Meneer Cogito verbonden met de antieke traditie van het stoïcisme. Nadenkend over liet lijden komt Meneer Cogito tot de conclusie dat je het lijden moet aanvaarden, dat je er mee moet spelen en dat je het heel voorzichtig moet amuseren als een ziek kind dat je met stomme kunstjes een flauwe glimlach afdwingt. De hier gepresenteerde gedichten verschenen nog niet eerder in het Nederlands. (K.M.)
Meneer Cogito over het opgegeven onderwerp ‘vrienden gaan heen’ 1 Meneer Cogito kon in zijn jeugd bogen op een buitengewone rijkdom aan vrienden sommigen mijlen ver begiftigd met talent en bezit anderen onder wie zijn trouwste Wladyslaw zo arm als een kerkrat maar allen waren vrienden in de ware zin
[pagina 86]
gemeenschappelijke voorkeuren idealen tweelingkarakters en in die tijd nu lang vervlogen van zijn gelukkige bloedige jeugd had meneer Cogito het recht te menen dat een brief met een zwarte rand die van zijn dood berichtte hen diep heel diep zou raken van heinde en ver zouden ze komen ouderwets als op een prent gekleed in stijf verdriet ze zouden met hem gaan over het paadje met steentjes bestrooid te midden van de cypressen buksbomen sparren en hun boeketje op de hoop nat zand gooien 2 met de onverbiddelijke loop der jaren slonk het vriendental ze gingen heen in paren groepsgewijs afzonderlijk
[pagina 87]
sommigen verbleekten als een doek verloren hun aardse dimensies en emigreerden plotsklaps of langzaam naar het hemelsblauw anderen kozen kaarten voor snelle navigatie kozen veilige havens waarna meneer Cogito hen uit het gezicht verloor meneer Cogito neemt dat niemand kwalijk hij begreep dat het zo moest zijn: de natuurlijke gang van zaken (van zichzelf zou hij kunnen toevoegen dat het verval van blijvende gevoelens de strenge geschiedenis de noodzaak tot duidelijke keuzes beslissend waren voor vriendschapsscheidingen) meneer Cogito moppert niet klaagt niet beschuldigt niemand het is een beetje leeg geworden Maar wel lichter
[pagina 88]
3 Meneer Cogito heeft zich makkelijk kunnen verzoenen met het heengaan van veel vrienden alsof het de natuurlijke wet van het afsterven was enigen zijn nog over beproefd door water en vuur met hen die voor altijd buiten de muren van het Imperium van de Empirie zijn gekomen onderhoudt hij levendige en onveranderd goede betrekkingen ze staan achter zijn rug slaan hem waakzaam gade zonder genade maar welwillend als zij zouden wegvallen zou meneer Cogito op de bodem van de verlatenheid storten ze vormen als het ware een achtergrond en van deze levende achtergrond scheidt meneer Cogito een halve stap niet meer dan een halve stap in de godsdienst is daar een omschrijving voor de gemeenschap der heiligen meneer Cogito is verre van heilig hij houdt gelijke tred met de onbeweeglijken
[pagina 89]
en zij zijn als een koor met dat koor als achtergrond neuriet meneer Cogito zijn afscheids- aria
De agenda's van Meneer Cogito 1 Meneer Cogito kijkt van tijd tot tijd zijn oude zakagenda's door en dan vertrekt hij als op een witte stoomboot naar de voltooid verleden tijd naar de uiterste grens van de horizon van zijn eigen onbegrepen wezen hij ziet zichzelf ver op de achtergrond van een donker schilderij meneer Cogito ondergaat het gevoel alsof hij iemand ontmoet die lang geleden is gestorven alsof hij indiscreet iemand anders' dagboek leest zonder voldoening constateert hij de ijzeren noodzaak van de aardse omwentelingen de opeenvolging van de jaargetijden het onverbiddelijke tikken van de klokken en de flakkerende onderbroken lijn van de eigen existentie
[pagina 90]
op die gedenkwaardige dag (de naamdag van zijn geliefde) ging de zon precies om zes uur vijfendertig op en om acht uur eenentwintig onder de herinnering aan de dame daarentegen is wazig amper een naam kleur ogen sproeten kleine handen een lach niet altijd zinnig de agenda informeert hem precies het was nieuwemaan dat was zeker waar maar of zij er was en hij en de tuin en de kersen 2 Meneer Cogito's onrust wordt gewekt door persoonlijke aantekeningen Hal. Afgesproken met Leopold. Paspoortaanvraag indienen. maar dieper afdalend in de spelonken van het ik ontdekt meneer Cogito maanden door geen enkele notitie vastgelegd zelfs niet door zoiets banaals als - kleren naar de wasserij brengen - bieslook kopen niet één teken niet één telefoonnummer niet één adres
[pagina 91]
meneer Cogito weet wat dat die onheilspellende stilte betekent de last van blinde verschoten velletjes kent hij goed hij had die leegte kunnen vernietigen met willekeurig wat beschrijven meneer Cogito bewaart zijn grijsblauwe agenda's zorgvuldig - als de hulzen van afgeschoten patronen - als het diagram van een absurde ziekte - als de annalen van een pogrom uit: Rovigo vertaling: gerard rasch
[pagina 92]
nrc Handelsblad. 16-9-95

Vorige Volgende

Raster. Nieuwe reeks. Jaargang 1997 (nrs. 77-80)

Zbigniew Herbert
Meneer Cogito

Meneer Cogito over het opgegeven onderwerp ‘vrienden gaan heen’

De agenda's van Meneer Cogito

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs

vertalers

Zbigniew Herbert Meneer Cogito

Meneer Cogito over het opgegeven onderwerp ‘vrienden gaan heen’

De agenda's van Meneer Cogito

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs

vertalers

Zbigniew Herbert
Meneer Cogito