Inleiding op het werk
Honende pointes
De poëzie van Ron Winkler
door Ard Posthuma
Dichters zijn uitvinders. Wat vinden ze uit? Het wiel. En dat noodgedwongen steeds opnieuw, want poëzie moet rollen en mag niet achterblijven bij de werelden die ze wil bezingen. Daarom beklommen van oudsher de dichters het gevleugelde ros Pegasus, reisde Nijhoffs wandelaar ‘op steamers en met karavanen’ en verhoogde een beatnik als Hans Verhagen de snelheid in zijn bundel rozen & motoren.
Inmiddels zijn we doorgerold. Woestijnen hebben zich uitgebreid, het motorengeweld wordt grotendeels overstemd door gebliep en de snelheid waarmee we via het internet door virtuele werelden surfen is onwaarschijnlijk. Hoogste tijd dus voor een bundel die bijvoorbeeld Rozen & connectoren zou kunnen heten. De Duitse dichter Ron Winkler (1973) schreef er zo een, zij het dan met de titel Fragmentierte Gewässer (2007).
Boven zijn gefragmenteerde wateren zweeft de digitale wolk die de wereld in onbegrensde virtualiteit tegelijk laat uitdijen en krimpen. En wat gebeurt er met de mens die om met Winkler te spreken ‘geboren is in een telefoon’ en bestreken met ‘digitale lak’? Hoe kijkt hij aan tegen datgene wat in deze gefragmenteerde wereld stug zijn eigen wetten volgt? Tegen de natuur bijvoorbeeld, tegen het landschap? En wat is er over van zoiets ouderwets als heimat-liefde?
Zijn gedichten leveren daarop verrassende, vaak zeer hilarische en ironische commentaren. Winklers attitude doet soms een klein beetje denken aan Heinrich Heine, die een dametje dat tot tranen toe ontroerd naar de ondergaande zon zat te kijken ongeveer als volgt poëtisch de les las:
‘Mevrouw, da's nie bijzonder,
hier gaat-ie op, daar onder
en that's the way it is!’
Ook Winkler heeft zulke honende pointes, bijvoorbeeld bij de beschrijving van een bos, die hij afsluit met ‘als je wilt kan ik er eentje voor je branden.’
Hij bespeelt virtuoos moderne taalregisters en zet daarmee alles wat we meenden te kennen - bomen, vogels, wind, meeuwen, zee etc. - op afstand: ‘bos is een fraaie vorm van agglutinatie’.
Je zult hem niet betrappen op een zin als ‘in de wei grazen koeien’, in plaats daarvan: ‘op een oppervlakte grazen beesten/ misschien zijn ze echt.’ Dat is humoristisch, maar het stemt ook tot nadenken. Hoe authentiek zijn onze ervaringen nog? Bezien we een meertje met de ogen van de
Ron Winkler werd in 1973 in Jena, ooit DDR, geboren en woont tegenwoordig in Berlijn. Hij publiceerde drie poëziebundels: vereinzelt Passanten (2004), Fragmentierte Gewässer (2005) en Frenetische Stille (2010). Voor Fragmentierte Gewässer ontving hij de prestigieuze Leonce-und-Lena-prijs. De jury was vooral aangedaan door het feit dat hij daarin het traditionele ‘natuurgedicht’ een eigentijdse invulling had gegeven en de natuur tot referentiepunt voor het moderne levensgevoel had weten te maken. Winkler is ook de samensteller van een bloemlezing SCHWERKRAFT (2007), met werk van door hem vertaalde jonge Amerikaanse dichters.
Hij zal in Nederland optreden tijdens Poetry International, van 12 t/m 18 juni in de Rotterdamse Schouwburg, zie: www.poetry.nl.
reisprospectus als een ‘lago momentane’?
Hoe oppervlakkig is onze waarneming in een wereld waarin alles ‘to go’ is (‘stamppot to go’, ‘haircut to go’ etc.) en waar dus ook onze aanschouwing to go is? En waar zijn we eigenlijk thuis: bij de schaapjes op de Lüneburger heide of in sweet home Alabama? Alle gedichten in Fragmentierte Gewässer zijn aanleiding tot zulke vragen.
Nu de natuur de vulkaan Eyjafjallajökul in stelling heeft gebracht, die er zowaar even in geslaagd is het digitale wolkendek met zijn asregens te ontregelen, zijn ook de grootste digidiehards weer met de neus op het feit gedrukt dat de natuur meer vermag dan een programma van Planet Earth. Het ontslaat Ron Winkler tijdelijk van de verplichting op dit thema voort te borduren.
Hij was sowieso al met andere dingen bezig, getuige zijn begin dit jaar verschenen, derde bundel Frenetische Stille (= donderende stilte). Daarin laat hij zich meeslepen door de dynamiek van een wereldstad. New York wordt uitgebeeld in een breed ‘urbaan panneau’, een modern Mesdagpanorama, waaruit de natuur geheel en al verdwenen is.
Ron Winkler treedt op bij Poetry. Vrijdag 18 juni, 20.00. Rotterdamse Schouwburg.
Auteursrechtelijk beschermd
