Nieuwsbrief

Terugblik DBNL-dag

Op 1 april 2021 lanceerden we vijf inspirerende filmpjes in het kader van de DBNL-dag. De filmpjes zijn nog altijd te bekijken op dbnl.org/dbnldag. Kom meer te weten over de DBNL-collectie en de atlas, ontdek de antwoorden op de meestgestelde vragen van gebruikers en maak kennis met studenten Nederlands wereldwijd. Veel plezier!

DBNL-atlas verbeterd

Wist u dat het ook mogelijk is de DBNL-collectie geografisch te doorzoeken? Dat kan met behulp van de atlas. Deze is onlangs aangepast. Hierdoor is het nog eenvoudiger geworden om werken te vinden in de DBNL die gaan over een bepaald land of een bepaalde plaats, of auteurs die er geboren of gestorven zijn. In deze animatie en dit filmpje vindt u meer informatie over de atlas.

Nieuwe titels van mei

Van het debuut van schrijver Felix Timmermans (1887-1946) waren niet veel mensen onder de indruk in 1907, en Timmermans zelf later wellicht nog het minst. Het betreft zijn dichtbundel Door de dagen, die hij schreef onder het pseudoniem Polleke van Mher. In de bundel stonden gedichten die eerder verschenen waren in het lokale Lierse blad Lier Vooruit!. De bundel was ‘zoo dun als een sneeke kaas’ en de uitgever wist ‘geen ander nieuwjaarscadeau aan zijn abonnenten te doen, dan de gedichtjes bijeen te verzamelen en ze bij het nummer van “Lier Vooruit” te voegen’, aldus Timmermans. Had hij er dan spijt van? Nee: ‘Alhoewel het gebrekkig is, ben ik toch blij dat 't als een kreupel, gemankeerd madeliefke op de wereld is komen piepen.’ De bundel is namelijk een mooie herinnering aan zijn begintijd als schrijver, aan ‘het voelen zwellen en deinen der eerste kunstenaarsemoties’. Door de dagen is nu te lezen in de DBNL. Met Felix Timmermans kwam het overigens helemaal goed: hij werd een Vlaamse grootheid op literair gebied, met vele romans en vele vertalingen op zijn naam.

Guilliam van Nieuwelandt (1584-1635) was schilder en schrijver. Hij werd geboren in Antwerpen, maar kwam als kleine jongen met zijn familie in Amsterdam terecht. Begin zeventiende eeuw ging hij in de schilderleer in Rome, waar hij vermoedelijk verder onder de indruk raakte van de Klassieke Oudheid. Dat toonde zich ook in de toneelwerken die hij schreef. Livia is een van zijn treurspelen, naar Senecaans voorbeeld: vijf bedrijven, met een koor tussen de bedrijven door. Het verhaal kenmerkt zich door moorden, gruwelen, voorspellende dromen en geestverschijningen en speelt zich waarschijnlijk af in het jaar 218. Het vertelt, kort samengevat, het verhaal van de onschuldige Livia die door haar zoon Labinus wordt vermoord die daarna uit berouw een einde aan zijn eigen leven maakt. Het stuk gaat verder met Placibus, haar andere zoon, die moet leren leven met zijn verdriet, maar ondertussen in zijn beste vriend een rivaal vindt voor het hart van zijn meisje Darida. Hoe dat afloopt? Lees het in de DBNL.  

Verder online deze maand de eerste jaargangen van tijdschrift Leesidee, met veel recensies, jaargangen van Streven, en Mijn vertelselboek waarin schrijfster Johanna van Woude (1853-1904) 47 verhalen voor kinderen bij elkaar brengt.

Bekijk de nieuwe titels

Parels uit de DBNL

De Vlaamse schrijver Raymond Brulez (1895-1972) woonde op 16 augustus 1929 een opvoering bij van Sheherazade, de suite van de Russische componist Nikolaj Rimski-Korsakov. In het Kursaal van Oostende luisterde de schrijver naar de muziek en verscheen de figuur van de jonge Sheherazade in zijn verbeelding. Voor hem was zij een treffende allegorie voor de intellectuele martelingen van een schrijver, aangezien zij elke avond de barensweeën van de literaire creatie verplicht onderging. Na het concert bewaarde Brulez het programmaboekje en markeerde zelfs met een blauw potlood de passages over Sheherazade. De figuur liet hem niet los. En zo markeerde één banale avond in het Kursaal het ontstaan van Raymond Brulez’ verhalensuite Sheherazade of literatuur als losprijs.

In deze verhalenbundel uit 1932 stak Brulez enkele verhalen uit de Duizend-en-een-nacht in een modern jasje. De verhalenbundel begint met een kaderverhaal waarin de hoofdrollen zijn weggelegd voor Sheherazade zelf en de sultan Shiriar. Als eerste ontmoeten we de klungelige Shiriar, die zich al te makkelijk laat onderdrukken door zijn commissarissen en zijn Groot-Vizier. Later in het verhaal komt Sheherazade in beeld; zij doet zich voor als een haremmeisje om zo een aanslag te kunnen plegen op de sultan, die zij door een misverstand beschouwt als een tiran. Shiriar weet het mes van Sheherazade echter te ontwijken. Uit medelijden spaart hij haar, maar alleen als zij haar bloknoot volschrijft met verhalen. Zo begint Sheherazades ‘geestelijke dwangarbeid’.

Hieruit volgen de andere verhalen uit de verhalensuite: het zijn de straftaakjes die onze moderne Sheherazade heeft neergepend. In Sinbad lezen we bijvoorbeeld hoe de zeerover terechtkomt in een nietzscheaanse samenleving van meerminnen. In De projectielantaarn Aladin hoe een projectielantaarn een hedendaagse magische lamp kan zijn. En in De fatsoenlijke faun belichaamt een liefdesverhaal tussen een jonge vrouw en een faun de maatschappelijke strijd tussen cultuur en natuur.

Typerend voor Brulez is het gebruik van fantasierijke metaforen. Via een metafoor of een vergelijking legt een schrijver volgens Brulez in Grenzen der Litteratuur immers verbanden tussen voorwerpen, personen, natuurverschijnselen, gebeurtenissen, enz. De schrijver ‘verwijst aldus naar een soort oorspronkelijk verwantschap van alle wezens en verschijnsels in de natuur. Hij vermindert hierdoor de eenzaamheid waarin, op het eerste zicht, alles ons lijkt te verwijlen’.

Een geliefde metafoor van Brulez was die voor het schrijfproces zelf. Hij vergeleek het schrijven met een zeereis: je zet een bepaalde koers, maar kan er door verschillende redenen worden afgeweken. De fantasie kan als een sterke wind opzetten en zo de schrijver bij een eindbestemming brengen die talrijke lengte- en breedtegraden verwijderd is van de vooropgestelde bestemming. Voor Brulez maakte dat weinig uit, want ‘niet op de bestemming, maar op het reizen komt het aan’.

Wie graag meer over enkele van Brulez’ reizen leest, kan dat: Brulez publiceerde de meeste van zijn verhalen uit Sheherazade of literatuur als losprijs in literaire en culturele tijdschriften als Forum en Elseviers geïllustreerd maandschrift, beide zijn beschikbaar in de DBNL.

'Shererazade of literatuur als losprijs'. In: Forum. Jaargang 1. Reflex, Utrecht 1980, p. 586-601

'De achtste reis van Sindbad of "Het geluk is het andere"'. In: Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 42. Elsevier, Amsterdam 1932, p. 51-65

'De Projectielantaarn Aladin'. In: Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 1931. N.V.P. Brand's Uitgeversbedrijf, Hilversum 1931, p. 582-591

'De fatsoenlijke faun'. In: De Gids. Jaargang 95. P.N. van Kampen & zoon, Amsterdam 1931, p. 158-184
 

Foto Raymond Brulez: collectie AMVC-Letterenhuis Antwerpen