Nieuwsbrief

DBNL-dag 2021

Het is zover! Vandaag lanceren we vijf inspirerende filmpjes over de DBNL in het kader van de DBNL-dag 2021. Kom meer te weten over de DBNL-collectie en de atlas, ontdek de antwoorden op de meestgestelde vragen van gebruikers en maak kennis met studenten Nederlands wereldwijd. De filmpjes zijn te bekijken op dbnl.org/dbnldag. Veel plezier!

Verbetering zoekfunctionaliteit

De DBNL-zoekfunctionaliteit is verbeterd. Vanaf vandaag kunnen filters worden toegepast bij het zoeken naar auteurs. Zo is het mogelijk geworden om te filteren op geslacht, geboorte- of overlijdensjaar en geboorteland of -plaats.

Achter de schermen werd het afgelopen jaar al hard gewerkt aan de verdere verbetering van de zoekfunctionaliteit. Wellicht zijn enkele kleine veranderingen u al opgevallen. Zo werd het mogelijk om een zoekopdracht te beperken tot auteurs, titels of zoeken in teksten, verschijnen er zoeksuggesties als de gebruiker begint te typen in de zoekbalk en is de relevantie van de zoeksuggesties verbeterd.

De komende tijd zullen onder meer zoekfilters voor titels worden toegevoegd en een ‘uitgebreid zoeken’-menu. Met deze verbeteringen wordt het eenvoudiger om de DBNL-collectie te doorzoeken en daarmee wordt een langgekoesterde wens van veel DBNL-gebruikers werkelijkheid.

Nieuwe titels van april

Tine van Berken (pseudoniem van Anna Christina Berkhout, 1870-1899) werd niet oud, maar liet bij haar overlijden een indrukwekkend oeuvre na: maar liefst tachtig werken, bij voorkeur vrolijk, gezellig en blikverruimend. Ze schreef meisjesboeken, maar ook enkele novellen voor volwassenen en boeken voor jongere kinderen, zoals De geschiedenis van een broodtrommeltje. Dat Van Berken toegewijd was aan het schrijven, blijkt uit het feit dat ze op haar ziekbed nog meedeed aan een schrijfwedstrijd van Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Haar novelle Moeder Wassink werd daarbij uit 134 inzendingen gekozen als winnaar en werd postuum gepubliceerd in 1900. De DBNL brengt deze maand tien werken van deze schrijfster online.

Zeevaarder Jacob van Heemskerck (1567-1607) veroverde in 1603 een Portugees schip in de Straat van Malakka. Een flinke buit, maar het was niet helemaal volgens de regels: de Portugezen en Spanjaarden hadden op dat moment namelijk het alleenrecht op zee in Azië en Afrika. Aldus de paus. Dat moest anders, vond de Vereenigde Oostindische Compagnie, die ook graag mee wilde doen aan de lucratieve handel in Aziatische specerijen. Rechtsgeleerde Hugo de Groot (1583-1645) werd gevraagd een rechtvaardiging voor de verovering te schrijven. Dat leidde in 1609 tot publicatie van Mare liberum, een traktaat over de juridische regels die op zee zouden moeten gelden. Kerngedachte: de oceanen en zeeën zijn van iedereen en er mag daar dus vrij verkeer van goederen en personen plaatsvinden. De grote invloed van dit werk blijkt uit het feit dat dit principe tegenwoordig nog steeds wordt gebruikt voor de internationale wateren. Deze maand verschijnt Mare liberum in de DBNL. In het Latijn, de taal van de wetenschap in de zestiende en zeventiende eeuw.

In 2020 was het 150 jaar geleden dat in Nederland de doodstraf werd afgeschaft. De maatschappelijke discussie hierover kwam in de jaren 1860 op gang, met een rol voor de in Rotterdam geboren dominee en dichter Eliza Laurillard (1830-1908). In 1864 publiceerde hij zijn pamflet De doodstraf voor de afschaffing van de straf. Dominee L.J. van Rhijn bracht hierop in 1865 zijn tegenstem uit, De geregtelijke doodstraf uit Christelijk oogpunt beschouwd. Organisaties positioneerden zich, congressen volgden en er waren handtekeningenacties, vooral vóór afschaffing. Op 15 september 1870 werd de wet door de Eerste Kamer geloodst en was de afschaffing een feit. De DBNL brengt deze maand het pamflet van Laurillard online.

Tot slot veel aandacht voor tijdschriften deze maand. Alle vier jaargangen van het Antilliaanse literaire tijdschrift Watapana komen online, met veel poëzie van onder anderen Frank Martinus Arion. Ook online de enige jaargang van het Vlaamse tijdschrift Het Roode Zeil met bijdragen van bijvoorbeeld Karel van de Woestijne en André de Ridder, en veel jaargangen van het tijdschrift De Boekenwereld. Met daarin artikelen over beweegbare jeugdboeken, de eerste cabaretier van Nederland en vieze liedjes.

Bekijk de nieuwe titels

Parels uit de DBNL

Het is 1979 en de feministische beweging is in volle vaart. Een aantal vrouwen besluit de overwegend door kommer en kwel getekende lesbische literatuur te verrijken met het Lesbisch Prachtboek. Een boek dat een nieuwe manier van denken, voelen, dromen en ervaren over het lesbisch zijn wilde presenteren, zonder te vervallen in negatieve dan wel uitsluitend politieke termen. Een boek met verhalen, kunst, een beeldroman, essays, interviews en autobiografische ontboezemingen. Om de inkomsten van dit boek te beheren, werd stichting Lust en Gratie geboren.

Op 11 september 1982, Nationale Pottendag, ontstond op het bal in Krasnapolsky te Amsterdam, het idee om de lesbostrijd met literaire middelen voort te zetten. Carla Brünott en Saskia Wieringa schreven een vlammende brief met de oproep om zich te verheffen boven feesten, passief consumeren en trots roze driehoekjes dragen. Lesbische vrouwen zouden decadent en verwend zijn geworden. De brief eindigde met een omineuze waarschuwing: ‘Bewaar die roze driehoekjes maar goed, dames, ze zouden nog wel eens uitstekend van pas kunnen komen!’

In herfst 1983 verschijnt het eerste nummer van Lust & Gratie. De daaropvolgende jaargangen lieten een wereld zien van literatuur, beeldende kunst, essayistiek, filosofie en levenskunst waarin vrouwen voor elkaar centraal staan, niet alleen erotisch maar ook sociaal. De redactie wenste zich niet op te sluiten in een definitie van lesbozijn van louter bedpraktijken. Zij wilden een internationaal cultureel perspectief ontwikkelen waar menselijk niet alleen mannelijk is en waar vrouwelijkheid niet is afgeleid van heterosociale normen, die uiteindelijk toch neerkomen op mannelijke normen. Vrijwel alle intellectuele en artistieke lesbo’s van naam leverden stukken, evenals tal van vooraanstaande feministen. Vele bijdragen werden klassiek.

Lust en Gratie is een revolutionair tijdschrift, een utopische reis waarvan het doel nog niet bekend was. Het bevat talloze inspirerende verhalen uit de feministisch/lesbische geschiedenis en geeft vorm aan een nieuwe toekomst door middel van kunst, fotografie, essays, verhalen, gedichten, brieven, vertalingen, dromen en stripverhalen. Er zijn zevenenzestig wereldverrijkende nummers verschenen, verspreid over zeventien jaar. Het is geweldig dat Lust en Gratie nu digitaal beschikbaar, vindbaar en te verspreiden is. Want de weg naar de Utopie, naar een realiteit waarin vrouwen niet langer eenzijdig worden bekeken vanuit de mannelijke blik, kan nog steeds de broodnodige culturele voeding gebruiken.

Ineke (Daniel) van Mourik heeft haar eigen blogsite, schreef twee romans en zat in de redactie van Lover en Lust en Gratie. Tot 2007 werkte zij als bibliothecaris bij Atria, kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis in Amsterdam.

Maaike Meijer is publicist en emeritus hoogleraar genderstudies aan de Universiteit van Maastricht. Tot 2013 was zij daarnaast directeur van het Centrum voor Gender en Diversiteit in dezelfde stad. Ook was zij sinds het begin prominent redactielid van Lust en Gratie.  

Lust en Gratie. Jaargang 1 - 17. Stichting Lust en Gratie, z.p. [Utrecht] 1983-2001