Nederduytsche dichten (1626-1638)

[p. 147]

II Op Momus. ^*

(Uitg. 1638, bladz. 242; uitg. 1626, bladz. 238).

Gister avont, als de stralen¹

Van de Sonne nederdalen,
Als men eerst verneemt den uyl,
Als de nacht bedeckt de straten,
Hoord' ick uyt mijn venster praten
Een volmaeckte botte-muyl.

Soo ick aen zijn kleet konst mercken,²

Docht my, twas een van de klercken,
Die haer houden voor geleert,
Om dat zy in d'hooge scholen
Of van Loven of van Dolen
Hebben langen tijt verkeert.

Een van die den tijt verdrijven³

Of met vechten of met kijven,
Of te wesen in den wijn,
Of met dochterkens te vrijen,
Of uyt spelen te gaen rijen,
Of int hoere-kot te sijn.

Een van die niet anders weten⁴

Dan te spotten met Poëten,
Die hem ver te boven gaen,
Die, als hy hangt voor de raven
Of wert by de galg' begraven,
Sullen ongeweken staen.

Och! hoe ginck dien viesen snater!⁵

Wat en sey den sotten prater
Niet van een soet-aerdig dicht,
Dat nu onlancx was geschreven,
Dat sal blijven ende leven
Als hy gans vergeten ligt?

* In de Myth. is Momus, zoon van Nyx (nacht), de personificatie van de zucht tot spotten en bedillen.
Zelfs op den Olympos, in de samenleving der goden, was er niets, dat zijn goedkeuring kon wegdragen. Een legende verhaalde, dat hij gebarsten was van spijt, toen hij in de schoonheid van Aphrodite niets gevonden had, dat hij kon berispen. (cf. Dr T.T. Kroon, Wdb. der Gr. en Rom. Mythologie. cf. ook de opdracht 1626, v. 26)
(Ph. Van Borsselen, Strande, 1745: ‘Momi scheel geslacht, end s'lasteraers geral).

1 botte-muyl, nw.: botmuil (scheldnaam): dompok, botterik (Wdb.).

2 konst, 1^e pers.: kon.
klerck, nw.: gestudeerde, intellectueel.
loven: Leuven.
Dolen: waarschijnlijk wordt hier de in de 17^e eeuw door Zuidnederlanders druk bezochte hoogeschool te Dowaai bedoeld; tevens is het een woordspeling op het werkwoord dolen.

3 in den wijn wesen: veel wijn drinken en in bedronken toestand zijn.

4 Poëten, die: dichters, die onwankelbaar zullen staan (de eeuwen zullen trotseeren), wanneer de spotters reeds lang dood en vergeten zijn.

5 ginck: ging.

[p. 148]

6

Dat ick, seyd' hy, wilde schrijven,⁶

 

Ick sou wel wat frays bedrijven,

 

En veel beter dan die knecht:

 

Lieven Bottaert, swijgt toch stille,

 

Wat kan helpen u den wille?

 

Uw' verstant is veel te slecht.

 

 

7

Meynt ghy dan, dat ons Godinnen⁷

 

Houden yet van rekels sinnen,

 

Of van eenen esels-kop?

 

Och, ghy meugt die hoop wel temmen,

 

Ghy en sult noyt hooger klemmen

 

Dan tot aen een galge-strop.

 

 

8

Segt my, bottaert, laet m'eens spreken;

 

Sijt ghy dan soo ver geweken

 

Van uw' sinnen en verstandt,

 

Dat ghy yder wilt doen wijcken

 

En voor u de seylen strijcken,

 

Dat ghy soeckt een yders schand?

 

 

9

Meynt ghy, dat om vijfthien hairen

 

Die op uwen kin vergaren,

 

Ghy soo hooch verheven sijt,

 

Dat ghy vry meugt rechter wesen

 

Van al datter is te lesen?

 

Sot, ghy sijt uw' sinnen quijt.

 

 

10

Sou u yemant daerom achten,¹⁰

 

Stracx soo souden 'tselve wachten

 

Al de borgers van den nacht;

 

Al uw' broeders, al de uylen,

 

En meest al de botte-muylen,

 

Moesten werden oock geacht.

 

 

11

Wilt ghy soo bekent u maecken,¹¹

 

Ghy sult lichtelick geraecken

 

By het ander licht gespuys,

6 knecht: misprijzend voor minderwaardig dichter.
Bottaert, nw.: botterik.
slecht, bnw.: gewoon, gering, ongeschikt.

7 rekel, scheldwoord.
sin, nw.: meening.
meugt, o.a. Oost-Vlaamsch voor moogt (ook bij Harduijn, G.L.S.). cf. Lubach § 90, Opm.
die hoop temmen: die hoop bedwingen en opgeven.
klemmen: klimmen.

10 stracx, bijw.: dadelijk.
wachten: verwachten; borgers van den nacht: minderwaardige dichters.

11 tuchthuys om te raspen: rasphuys, een tuchthuys, waar de boeven Braziliaansch hout moesten raspen, dat na deze bewerking moest dienen tot het bereiden van verfstoffen. (cf. Dr A. Stoett, Brederoo's Moortje).
haspen: garen op den haspel winden.
spinhuys: waarschijnlijk dus ook een tuchthuis
dollen-huys: gekkenhuis, gesticht voor krankzinnigen.

[p. 149]

 

Of int tuchthuys om te raspen,

 

Of int spinhuys om te haspen,

 

Of int Bruysels dollen-huys.

 

 

12

Waert dat Sluys noch Spaens konst spreken,¹²

 

U en sou geen plaets gebreken

 

Op de swarte royer-banck;

 

Maer ghy sijt te laet gekomen,

 

De galeyen sijn genomen

 

Van de Staten over lanck.

 

 

13

Daerom moet ghy sijn te vreden¹³

 

Dat wy yevers el besteden

 

U int een of 'tander kot.

 

Of int spinhuys by de wielen,

 

Of int tuchthuys by de fielen,

 

Of int dolhuys, sijt ghy sot.

 

 

14

Daerentusschen, wilt ghy klappen,¹⁴

 

Wilt ghy veel van dichten snappen,

 

Spreeckt aen yemant die wat weet:

 

Segt hem wat ghy weet te laecken,

 

Hy sal u wat wijser maecken,

 

En u geven goet bescheet.

 

 

15

Hy sal konnen u betoogen,¹⁵

 

Dat uw' duyster uylen-oogen

 

Niet en sien een helder dicht;

 

Dat uw' schamel herssens falen,

 

En in hare wijsheyt dwalen,

 

Die in u verwerrent ligt.

 

 

16

Hy sal goeden raet u geven,¹⁶

 

Dat ghy noyt meer in uw' leven

 

Sulcke sotheyt aen en recht,

 

Want veel beter ist te swijgen,

 

Als het volck hem op te krijgen,

 

Dat soo mette penne vecht.

12 Sluys: Sluis had zich begin Augustus 1586 aan Parma overgegeven. Maurits van Nassau veroverde Sluis in 1604. Ten tijde van Zevecote was de stad dus niet meer Spaansch.
konst: kon
gebreken: ontbreken.
royer-banck: roeibank.
galey: oorlogsvaartuig.
genomen: veroverd.
de Staten: de Republick der Ver. Nederlanden.

13 yevers el: ergens anders.
besteden: plaatsen
wielen, nl. de spinnewielen.
fiel, nw.: schelm, schavuit.

14 Daerentusschen: intusschen.
klappen, wkw.: spreken.

15 konnen: kunnen.
betoogen: bewijzen.
verwerrent, bnw.: verward.

16 aen recht, aanricht: bedrijft.
op krijgen: op zijn hals krijgen.

[p. 150]

17

Doch, hebt ghy u voor genomen

 

By geen wijse lien te komen,

 

En dat ghy geen raet begeert;

 

Blijft by kinders, blijft by sotten,

 

Die geleerde lien bespotten,

 

Ghy en sijt geen spottens weert.

 

 

18

Waert dat my Apollo jonde¹⁸

 

Dat ick oock wat dichten konde,

 

Dat mijn nederich verstant

 

Wiert met hemels vier ontsteken,

 

En mijn tonge leerde spreken,

 

Yet voor uwen honden-tant.

 

 

19

Yet dat van u waer mispresen;¹⁹

 

Ick sou stracx hooveerdig wesen,

 

Jae, my houden voor geleert;

 

Want die van de nijders tongen

 

Wert begrepen en besprongen

 

Is volkomelick geeert.

 

 

20

Noch de vleermuys, noch de uylen,²⁰

 

Die int doncker beyde schuylen,

 

Prijsen oyt den klaren dag;

 

Hoe sou eenen bottaert loven,

 

Dat hem verre gaet te boven,

 

Dat hy niet verstaen en mag?

 

 

21

Siet den hond zijn muyl' opheffen,²¹

 

En snachts naer de Mane keffen,

 

Die hem niet en acht een sier:

 

Waerom sou zy op hem letten?

 

Hy en kan toch niet besmetten

 

Haren glans en suyver vier.

 

 

22

Esels, rekels, kinders, beesten,²²

 

Die misprijsen kloecke geesten

 

By de plompe botte lien,

18 vier, nw.: vuur.
hondentant, nw.: hondstand; hier tevens misprijzende woordspeling.

19 stracx: dadelijk.

20 dat: dat, wat.

21 keffen: blaffen.
niet een sier, bijw.: geen zier, niet het minst.

22 kloecke geesten is onderwerp.
by de: als.

[p. 151]

 

Sijn slechts vyant van den luyster,

 

Haer gesicht is veel te duyster,

 

Zy en sien niet wat zy sien.

 

 

23

Haren geest is stof en eerde,

 

Haren moet van geender weerde,

 

Recht geboren totte doot;

 

Als zy sullen sijn vergeten,

 

Sullen d'eeuwige poëten

 

Leven sonder stervens noot.

Variante 1626: 4 str. v. 3 haer i.p.v. hem.

Variante 1626: str. 9 haeren.

Variante 1626: str. 16 i.p.v. als na comp.

Variante 1626: 18 str. nederig; 21 str. hont.