Nederduytsche dichten (1626-1638)

[p. 80]

V¹ Aen Daniel Heinsius. ^*

(Uitg. 1638, bladz. 271; niet in 1626)

Heins, soo u belieft te weten¹

Hoe dat met uw' neef mach gaen,

Hoe hy Holland kan vergeten

Ende Leyden laten staen,

Weet dat dit u wert geschreven²

Uyt de Harderwijcsche stat;

Daer ick nu begin te leven

En mijn woonplaets heb gevat.

Soete woonplaets, die de Goden³

En de Musen heeft behaecht,

Tsedert dat zy sijn gevloden

En uyt Griecken lant verjaecht.

Van het Noorden, van het Westen,

Seer genuchelick om sien,

Komt de zee tot aen de vesten

Haren dienst de stad aenbien.

Die om ie der te doen weten

Dat zy tol ons schuldich is,

Sent ons dach voor dach om 't eten

Spierinck, bot, en ander vis.

Daer gaet menich schuytjen varen

Met soet-aerdich volck gelaen,

Als de sonne doet de baren

In de somer sachter gaen.

Als de bruggen, die op palen⁷

Zijn tot in de zee gewrocht;

Sien soo menich eelman halen

Een gesonde water-locht.

* Dat zijn twee nagenoeg gelijkluidende lofdichten op Harderwijk. Het eerste verscheen in de ‘Nederduytsche Dichten’ 1638, p. 271, het tweede werd door P.H. De Keyser als handschrift ontdekt in een boek uit het archief der gemeente Harderwijk en gepubliceerd in het‘Tijdschrift voor Nederlandsche Taal- en Letterkund’ XXXV afl. 2–3: ‘Een onbekend gedicht van Jacob Van Zevecote’. Eigenlijk is het een variante van het eerste.
Een reproductie van het handschrift verscheen in het geïllustreerd Noord-Ned. Weekblad ‘Buiten’, 8^e jg. Nr 37, p. 444. Archivaris P. Berends, die het oud-archief van Harderwijk op het Algemeen Rijksarchief te 's Gravenhage inventariseerde, vond het stuk terug op folio 175 van een circa 1700 door Wolter van Spuelde bewerkte ‘Geschiedenis van Harderwijck’ (nr 1981 van den in 1936 in twee deelen gedrukten inventaris), terwijl hij enkele biographische nota's over Zevecote vond in een in 1654 door Dr Arnt van Slichtenhorst vervaardigde ‘Beschrievinghe van Harderwijk’ (afschrift onder nr 1980 van den inventaris - origineel in het Rijksarc hief te Arnhem).
Welwillend bezorgde hij ons een foto van bedoeld lofgedicht-inhandschrift.
Na onderzoek, en nl. Na vergelijking met een op de Gentsche Universiteitsbibliotheek berustenden Latijnschen handschriftenbundel, komt het ons voor dat het niet onderteekende Harderwijksche handschrift van Zevecote zelf niet is. Het zal wel van een afschrijver zijn.
Het gedicht zal in tijdsorde wel vóór het in 1638 gepubliceerde ontstaan zijn.

1 hoe dat: hoe dat het.

2 wert: wordt.

3 zelfde gedachte als in het lofdicht op A.R. Visschers.

7 eelman: edelman.
een gesonde water-locht halen: een gezonde zeelucht, een gezond strandleven zoeken en genieten.

[p. 81]

8

Naer het Oosten, naer het Suyen,

 

Zijn de hoven vast aen stadt

 

Vol van boomen, vol van kruijen

 

Tusschen menich wandelpat.

 

 

9

Daer ist dat de nachtegalen,⁹

 

In het kriecken van den dach,

 

Haer onnoosel min verhalen

 

Met onvolgelick geklach.

 

 

10

Daer ist dat de vogels spelen

 

Op het dick beloovert hout,

 

En veel van de liefde quelen,

 

Die haer teer gemoet benout.

 

 

11

Niet seer verre van de mueren

 

Is de hey' en is het bos,

 

Daer men kan in luttel uuren

 

Maken sich van sorgen los:

 

 

12

Tsy met op het sol te varen,¹²

 

En daer herten te bespien.

 

Tsy met bessen te vergaren,

 

Of den diepen put te sien.

 

 

13

Doch die inde stad wilt blijven,¹³

 

En verkeeren mette lien,

 

Of die trotse boecken schrijven,

 

Of naer s'lants welvaren sien,

 

 

14

Hy sal vinden Edelmannen¹⁴

 

Vol van wijsheyt en verstant,

 

Die haer tegen de Tyrannen

 

Stellen voor het Vaderland.

9 onvolgelick, bnw.: onnavolgbaar.
geklach, nw.: geklaag.

12 op het sol varen: naar het Sol rijden (per wagen varen). 't Sol is een gehucht op de Veluwe, gelegen 3 uur gaans ten Westen van Apeldoorn. In de omgeving van die gemeente werd vroeger en ook nu nog veel grof wild aangetroffen (cf.: ‘en daer herten te bespien’).
of den diepen put te sien: beteekent waarschijnlijk een bezoek brengen aan den put die lag (en nog ligt) vóór een boerenwoning en herberg te Soerel in de gemeente Doornspijk, 2 1/2 uur gaans ten Noord-Oosten van Elburg. Die put was 30 ellen (d.i. ± 21 meter) diep en gevuld met helder en smakelijk water. (Inlichtingen van archivaris P. Berends.)

13 mette: met de.
trots(e>, bnw.: prachtig.

14 haer stellen: zich stellen.

[p. 82]

15

Hy sal vinden groote sielen

 

Die ver boven tijd en doot

 

Spotten met fortunens wielen,

 

Sitten in Apollos schoot.

 

 

16

Dese sielen, dese menschen.

 

Dese stadt van vreuchden rijck.

 

Doen my min naer Holland wenschen,

 

Doen my prijsen Harderwijck.

[p. 83]

Afb. 4. - Zevecote's ‘Lof van Harderwijck’. (Handschrift-variante f^o 175 uit een ‘Geschiedenis van Harderwijk’ Nr. 1981 inventaris van het oud archief van Harderwijk.)