Nederduytsche dichten (1626-1638)

[p. 77]

IV Harder-klacht over de sieckte van den edelen Johan Rutgers raet ende gesant van Sweden. ^{(1) *}

(Uitg. 1638, bladz. 282; uitg. 1626, bladz. 277).

Lest daer den ouden Rhijn met zijn vis-rijcke vloet¹
Het treffelick gebou van ons Athenen groet,
Lag Lycidas bedroeft, om Aegon zijnen Helt,
Om Aegon, die nu lang met sieckte was gequelt.

Zijn dertel Amaril, die hij te minnen placht²
En quam van al dien tijt niet eens in zijn gedacht.
Zijn onbesorgde vee nam alle stonden af,
Hy sonder gae te slaen niet minst daerom en gaf.

Zijn lullepijp lag stom, en met een droever riet³
Beklaegd' hy vroech en laet zijn jammerlick verdriet.
Beklaegd' hy aen het velt, beklaegd' hy aen den Rhijn,
Hoe Aegon was in sieckt, en hy daerom in pijn.

Och, Aegon, mijnen Geest! hoe salt met u noch gaen?
Hoe lange sult ghy sijn met sieckten overlaen?
Hoe lange sult ghy syn, ô siele van myn hert,
In dese wreede pijn en onverdiende smert?

Och mocht ick voor u sijn in sieckten en gequel,⁵
Want immers, als ghy queelt, en is mijn hert niet wel.
Wat helpet dat de lien my houden voor gesont,
Als ick om uwen wil van binnen ben gewont?

Ick roepe tot getuyg dees velden en dit vee⁶
Dat ick nu sonder moet door dese weyen lee,
Van als ick heb verstaen dat ghy niet wel en sijt,
En sie ich nimmer uur die mijnen geest verblijt.

Met dat den klaren dag eerst uyt zijn bed' opstaet⁷
Ick loop naer Tityrs huys, ick vraeg hoet met u gaet;
Ist dat my Tityr dan wat beters van u segt,
Ick werde fris en kloeck, ick werde weer een knecht.

(1) Titel naar 1626; in 1638 ‘Harder-Klacht’.

* Dat gedicht moet eveneens van ± 1625 dagteekenen, in elk geval van vóór den dood van Rutgers (1625). Zevecote had hem in 1625 eveneens zijn vertaling van Heinsius' ‘De contemptu Moris’: ‘Verachtinge des doots’ opgedragen.
De sfeer van dat en vorig herderdicht vindt men terug in de herderselegieën van Theokritos (300–250 v. Chr.). (cf. O.a. Dr J. Haller: Keus uit Theokritus' Idyllen, Brussel 1894 - en Bucoliques Grecs, Texte établi et traduit par Ph. E. Legrand, Paris, Les Belles Lettres, 1925/27).
Theokritos was de lievelingsdichter van Dan. Heinsius, die reeds in 1603 een heruitgave van zijn werken bezorgd had.
In zijn ‘Groot Lied-boeck’ (1622) schreef G.A. Bredero ook een lied te zijner eer: ‘Aen myn Heere J. Rutgers, Raedt van den Coninck van Sweden wenscht G.A. Brederoo gheluck op de reyse’. (cf. Burger, III, 446).

1 treffelick,: voortreffelijk.
ons Athenen: Leiden.
Lycidas: bedoeld wordt Zevecote.
Aegon: bedoeld wordt J. Rutgers

2 Amaril: bedoeld wordt Zevecote's vrouw.

3 lullepijp: doedelzak, als speeltuig van herders (Wdb.)
riet, nw.: rieten fluit.

5 voor, met accent. helpet: helpt het.

6 lee 3^e per. Praes. V. leden: leiden.
van als: van't oogenblik af, dat.

7 met dat:’ ’ ’
hoet: hoe het.
werde: word.

[p. 78]

8

Maer als ick niet en hoor van u dat my verheugt,⁸

 

Myn blijtschap is gedaen, gestorven is myn vreugt.

 

Ick dole gans den dag berooft van geest en moet

 

Daer my mijn ongenucht en sorge dolen doet.

 

 

9

Ick stel uyt mijnen sin al dat my heeft behaegt,

 

Eer dat ghy, mijnen Helt, in dese sieckte laegt.

 

Als Aegon was gesont, hoe groene stont het hout!

 

Hoe jeugdig was de hey! hoe lustig was het wout!

 

 

10

Maer tsedert dat hy queelt, het wout, het hout, de hey¹⁰

 

Sijn droeve, sonder vreugt, recht voetsel van geschrey.

 

Den hemel selve treurt, siet eens de wolcken aen

 

Met regen dag voor dag dick opgeswollen staen.

 

 

11

Iae lestmael als het heyr der sterren altemael¹¹

 

Most wijcken voor de son uyt s'hemels blauwe sael,

 

Als eerst het licht begon, lag ick niet ver van hier

 

By 'thuis van Kronesteyn dicht nevens de rivier:

 

 

12

Waer dat ick stont of ginck, gans vochtig was de pat,¹²

 

Ten was voorwaer geen dou, het was een ander nat;

 

Het waren tranen van de sterren, die belaen

 

En teenemael bedroeft om mijnen Aegon staen,

 

 

13

Om Aegon mijnen helt, om Aegon mijnen geest,¹³

 

Om Aegon daer mijn hert soo schrickelick voor vreest.

 

Ick sie dat meer en meer myn kudde mager wert,

 

Om dat ick gans daer af getrocken heb mijn hert.

 

 

14

Wat sou ick daer naer sien? gaet, schapen, en neemt af¹⁴

 

Als Aegon queelt, die my en u oock ruste gaf:

 

Gaet en getuygt allom hoe dat ick gans verdwijn

 

Om dat mijn hertens voogt in sieckte ligt en pijn;

 

 

15

Gaet, segt de Nimphen al, maer meest mijn Amaril¹⁵

 

Hoe dat ick ben benout om mijnen Aegons wil,

 

Hoe dat ick sonder slaep soo menig langen nacht

 

In droefheyt en getreur om hem heb doorgebracht.

8 niet: niets.
moet, nw.: moed.
ongenucht, nw.: droefheid.

10 queelt: klaagt.

11 most: moest.
't huys van Kronesteyn [Addendum p. 165] 't huys van Kronesteyn: naar alle waarschijnlijkheid het verblijf van J. Rutgers; ‘niet verre van Leyden ontrent de Vliedt, aende Lammenbrugge’ cf. I. I. Orlers, Beschrijvinge der stadt Leyden, blz. 7. Thans een zomerverblijf en een hofstede; het eigenlijke gebouw werd op het einde van de 18de eeuw afgebroken, het stond blijkbaar op het terrein thans nog door een ringgracht omgeven. De rivier waarover van Zevecote spreekt is de Vliet. Tusschen de Vliet en Kronestein lag de Lammeschans, beroemd uit het beleg van Leiden (medegedeeld door J. Kikkert en F. de Tollenaere, assistenten bij het Woordenboek te Leiden).

12 de pat: het pad.
teenemael, bijw: heelemaal.

13 afgetrocken: afgewend.

14 verdwijn(en), sterk werkw. Dat in de 16^e eeuw naar de zw. Verv. Overliep: ten ondergaan.

15 om mijnen Aegons wil: ter wille van Aegon.

[p. 79]

16

De kouwe Maertsche snee de jonge lammers schaet,¹⁶

 

Den wreeden Noortschen wint doet teere spruyten quaet,

 

Het ongenadig ijs doet wilckeren het kruyt.

 

En mijnen Aegons sieckt sluyt al mijn vreugden uyt.

 

 

17

Nu denck ich om den dag, den alderliefsten dag,¹⁷

 

Als ick hem aldereerst by mijnen Tityr sag;

 

Al ben ick slecht en kleyn, en hy soo wonder groot,

 

Hy heeft my even wel aen zijnen dis genoot,

 

 

18

Hy heeft my toegereyckt de selve rechter hant,

 

Die Vorsten heeft geraeckt van menig ander lant:

 

Doen was ick in geluck, doen was ich met hem bly;

 

Nu ben ick met hem kranck, en treurig gelijck hy.

 

 

19

Och, Nimphen altemael, die by den Rhijn verkeert,

 

Ist dat ghy mynen Helt naer zijn verdiensten eert,

 

Ist dat ghy 't eynde souckt van alle mijn geklag,

 

Gaet, bidt de Goden al, dat hy genesen mag;

 

 

20

Niet eer en sal mijn pijp gehoort syn in het velt,²⁰

 

Niet eer mijn treurig hert te vreden sijn gestelt.

 

Soo lang den wreeden wolf vervolgen sal den stal,

 

Soo lang het kleyn konijn den duyn bewonen sal,

 

 

21

Soo lang het teere lam de groene wey bemint,

 

Soo lang sal Aegons min sijn in mijn hert geprint.

 

Hoe dattet komt of gaet, tot aen den lesten stont

 

Sal ick met Aegon sieck, met Aegon sijn gesont.

16 snee, nw.: sneeuw - is onderwerp van schaet.
schaet, 3^e pers.: schaadt.
wilckeren: verwelken.

17 Tityr is hier weer Heinsius.

20 pijp: lullepijp.

Str. 6 huer i.p.v. uur.

str. 11 moet i.p.v. most; begint i.p.v. begon; 13 om vreest i.p. v. voor vreest.