Logo DBNL
Thalamus sponsi oft t'Bruydegoms Beddeken (1623)

Thalamus sponsi oft t'Bruydegoms Beddeken

(1623)–Michiel Zachmoorter–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Cap. VI.
Vijf notabel puncten die ons brenghen tot kennisse vande termijnen oft spreeckwoorden vande mystique Theologie oft schouwende leuen.

 

TOt troost vande Godtvruchtige eenvuldighe zielen, die geenen anderen leydts-man en hebben dan den H. Gheest; ende groote hulpe souden vinden in 't lesen vande boecken die van't schouwende leven spreken dat sy die verstonden, soo sal ick hun spreeckwoorden hier verclaeren, ende toonen, hoe sy over een comen met de fondamenten die ick hier ghestelt hebbe.

Men moet dan weten dat ghelijck elcke conste besondere namen ende spreeck-woorden gebruyckt die met de naemen van ander consten niet gemeyn en zijn, om eygentlijck te kennen te geven haer instrumenten ende regels, soo heeft oock de mystique Theologie haer eyghen const-woorden, spreeck-woorden oft terminen die soo veel te

swaerder zijn om te verstaen als dese wetenschap boven alle menschelijcke kennisse ende verstandt verheven is, want +van dese gheschreven is, datse eenen blinckenden steen is, inden welcken eenen naem gheschreven staet, die niemant en weet, dan die hem ontfanght. Ende daer door gheschiet het dat de eyghen naemen van haer conste soo qualijck verstaen connen worden van de ghene die dese conste niet en weten, ende hoe sy die meer ontmoeten inde H. Schrifture ende boecken, hoe sy hen meer verwerren ende die min connen begrijpen. Daerom hebbende nu de fondamenten van 't schouwende leven inde voorgaende Capittels uytgeleyt, soo sullen nu eenichsins oock de gene die 't niet gheproeft en hebben, ende hen verstant willen gevangen geven, connen mercken de redenen van dese namen, ende die't geproeft hebben, sullen met groote voldoeninghe ende claerheyt die mystique Doctoren connen verstaen.

Dese const-naemen worden somtijts genomen van affectien oft uytwerckinge die de contemplatie doet, somtijts oock vande partije oft deel dat de siele daer toe ghebruyckt. Vande effecten comen dese naemen datmen de contemplatie noemt de Goddelijcke donckerheydt, oft donckerheydt des geloofs, vernietinghe,

oft daelen in sijnen niet, gheraecken inde alheydt Godts, transformatie oft overforminghe, verslonden worden, smilten, hem verliesen oft verniet worden in Godt, vereenicht worden, hoe den Vader sijn Woort in ons baert, hoe wy God lijdende menschen ende Goden ghenoemt worden; sy wordt oock door haer effecten genoemt 'tghebedt van stillicheydt, van silentie oft stil-swijghen, heylighe ledicheyt ende blootheydt, etc.

Van het deel oft partije die de siele daer toe ghebruyckt 'twelck het edelste deel is, crijght het schouwende leven dese namen, intelligentia oft verstandenisse (de welcke ghescheyt wordt in moghelijcke, ende lijdende verstandenisse, daelen inden gront vande ziele, inden geest, in't wesen vande siele, climmen boven sy selven, climmen boven die crachten, de crachten der siele stillen, dat de verstandenisse, intelligentia, is boven het verstandt, vis obedientialis animae, die ghehoorsaem cracht oft die moghelijcke ontfanghbaerheydt der sielen, diemen in't Latijn intelligetia, mens, spiritus, tertium coelum, ende met andere naemen noemt.

Om al de welcke te verstaen moet-men+ vijf saecken noteren: ende ten eersten men moet ghedencken 't ghene ick in 't eerste+

Cap. gheseyt hebbe, te weten dat de ziele drij-der-hande bequaemicheydt heeft, om Godt te kennen, ende te beminnen d'eerste is de sinnelijcke door het handelen der creaturen met de sinnen ende met haer nederste deel der zielen, de tweede is de redelijcke, wiens werck is te subtiliseren ende veredelen die grove ghedaenten der creaturen, die de imaginatie heeft in-ghetrocken, om die verstandelijck te maken, ende met de drij crachten der sielen, verstandt, memorie, ende wille te handelen, ende te ghebruycken om tot de kennisse Godts te gheraecken. De derde is de geestelijcke, inde welcke de siele verlaet ende vergheet alle creaturen, ende al hunne gedaenten ende haer eyghen selven, om te beter dat over-natuerlick licht van het Goddelijck aenschijn, dat haer eenpaerich teghenwoordich is, sonder beletsel te ontfanghen, soo ons den Propheet leert als +hy seyt: Domine in lumine vultus tui ambulabunt: Heere sy sullen wandelen in het licht ws aenschijns.

+Ten tweeden men moet oock weten dat ghelijck alle uytwendighe claerheydt, daer-men iet mede siet met de lichaemelijcke ooghen, licht wordt ghenoemt, ende als-men sulcke claerheydt niet en heeft, datmen dan seght, datmen in duysterheyt

is, dat oock op de selve maniere alle kennisse die de ziele van eenighe saecken ontfanght, licht der zielen ghenoemt wordt, ende als sy sonder sulcke kennisse is, dat sy wordt gheseydt sonder licht ende in donckerheydt te wesen.

Noteert ten derden dat wy tot gheen+ kennisse van eenich wesen der creaturen en connen comen, dan door de vijf sinnen, want datter een mensche waer oft coste wesen sonder de vijf sinnen, hy en soude geen kennisse van eenighe creaturen hebben, noch gheen creature en soude de ghedaente van haer wesen in sijn siele drucken, want de creature crijght wesen inde siele door haer gedaente die de siele in haer treckt, ende door dien dat de siele geen kennissen vande creaturen dan van buyten door de goten der sinnen en can ontfangen, daer door comt, dat indien sy dese goten niet en hadde, datse soude sonder de kenissen ende sonder licht vande creaturen in onbekentheyt oft donckerheyt der creaturen blijven. Ghelijck het blijckt inde blinde menschen diemen met gheenen middel de gedaente oft het wesen vande coleuren en can doen verstaen, ende aen de ghene die sonder reuck gheboren zijn en soudemen noyt het wesen vanden stanck oft vanden

goeden reuck in hun verstandt connen brenghen soo dat de blinde sonder licht blijven in onwetentheydt ende donckerheyt vande verwen oft coleuren, ende dit sonder reuck zijn, blijven in +donckerheydt ende onbekentheydt vande welrieckende oft stinckende reucken, ende soo voorts gheschiedt het met de andere sinnen, ende dese donckerheyt wort ghenoempt vanden Cancellier Gerson de donckerheydt vande creaturen, ende van P.Ioannes vanden Cruyce, den werckelijcken nacht der zielen, om dat de siele door eyghen neersticheydt daer toe can comen, ende haer in desen nacht kan stellen door het eenparich stillen van 't werck, van al haer inwendighe crachten; het welck oock gheschieden can natuerlijck sonder die gratie in staet van sonde, ende die met dese donckerheydt alleen te vreden soude wesen, die soude blijven in valsche ledicheydt, sonder licht oft liefde van beneden te trecken die hem tot Godt soude verheffen, ende sonder kennisse ende liefde van boven t'ontfanghen die hem Godt door't gheloove soude toonen; want dit is eyghentlijck de valsche ledicheyt, ende een ruste inde nature.

+Noteert ten vierden, dat Godt door sijn Goddelijcke teghenwoordicheyt wese-

lijck teghenwoordich is aen alle creaturen in alle plaetsen niet alleen inden hemel, maer oock in alle hoecken des werelts, soo dat alle creaturen sonder gelijckenisse meer in Godt zijn dan een spongie die in't midden vande zee boven, beneden, van alle canten, van buyten ende van binnen van 'twater door-droncken is, ende dat het eygen van dit onsprekelijck Godlijck wesen is hem selven mede te deylen, ende te laten ghenieten aen alle sijn creaturen elck naer haer bequaemicheydt, gevende aen die onbevoelijcke het wesen, ende aen die bevoelijcke het wesen, het leven, ende die sinnelijcke kennisse, 'twelck al cleyne litteeckenen zijn die sy ontfangen van 't wesen, leven ende van het kennen Godts, maer aende verstandighe creaturen (ghelijck de Enghelen ende menschen) soo deelt hy hem selven mede noch op een veel edelder maniere, te weten door hem selven hen bestraelende door't licht van sijn Goddelijck aenschijn, dat hy hen geeft te kennen, gevende hen bequaemheyt om dat te konnen aenschouwen elck naer hunnen staet, aen de sommige geheel claerlijc aenschijn aen aenschijn daer boven in't Vaderlant, aen d'ander in danckerheyt door't licht der gratie in het ballinckschap deser werelt door verlicht geloove, 'tverschil van dese

tweederhande ghesichten comende, door dien dat het licht der glorie dat hy in het hemels Vaderlandt gheeft soo machtich is dat het verstant bequaem maeckt om blootelijck dat Goddelijck wesen te antschouwen, het welek de gratie, duerende dit leven niet en doet, oft ten minsten gheen ghewoonte en heeft van te doen, de lege ordinaria.

Maer hier rijst een twyfelachticheydt, hoe dat dit can gheschieden, dat dit Goddelijck licht dat soo claer is, de ziele in donckerheydt stelt, aenghesien dat het haer verlicht, ende kennisse gheeft van sijn wesen. Hier op antwoorden soo wel de Philosophen als de Theologanten, dat dit gheschiet door dien dat de Goddelijcke lichten soo ontsprekelijck claer zijn, ende soo verre te boven gaende alle menschelijck verstandt duerende dit leven, datse dat niet alleen en verlichten, maer oock terstont verduysteren door haer groote claerheydt, ende de cranckheydt als oock onsuyverheyt van ons verstant, ende hoe claerder dat het licht is, hoe dat het verstant meer verduystert, verblint ende oock meer met liefden onsteeckt ende verbrant, ghelijck de lichaemeljjcke sonne verduysteren soude iemant diese sterckelijck inden middach

soude willen aensien, 'twelck soo veel te meer soude gheschieden, hoe sy claerder soude schijnen, ende langher besien soude worden, tot dat sy den mensch gheheel blint maecken soude; ende door den selven middel ende op den selven tijdt soo soude sy hem oock verwermen, verhitten, ja van hitte doen smelten: 'tselve doet Godt oock in't schouwende leven. Ende dat is die ander donckerheydt die-men noemt de Goddelijcke donckerheyt, de welcke, soo seer wel Gerson noteert, est defectus +comprehensionis diuinae maiestatis, is een onbreken oft onmacht van te connen begrijpen ende claerlijck aenschouwen die Goddelijcke Maiesteyt, de welcke aen den gheest sijne tegenwoordicheyt door dit licht te kennen gheeft door soo veel claerheyts ende blinckende lichten dat sy hem verduystert, verblint, verbrant ende van liefden doet smelten. Soo dat dese Goddelijcke duysternisse in ons tweederhande duysternisse veroorsaeckt, te weten die voorseyde vande creaturen; want sy verdonckert in onse siele door haer licht alle kennissen ende lichten van alle creaturen, gelijck de sonne als sy claer schijnt ons berooft van't licht der sterren ende der maene die soo wel inden middach als inden nacht in't firmament des hemels staent, ende oock vande lichten der kersen

oft fackelen hoe claer dat sy branden, om dat sy wesende die fonteyne ende oorspronck van alle lichten, dese lichten verslint ende ghelijck hare maeckt, om dat alle hun licht van haer comt. Sy oorsaeckt ons oock die Goddelijcke donckerheydt, de welcke, soo wy geseyt hebben) is een machteloosheydt van te connen aen-schouwen ende begrijpen die Goddelijcke majesteyt, door die al te groote cranckheyt van ons ghesicht; welcke twee donckerheden te samen setten de ziele inde waerachtighe ledicheydt, inde welcke sy ledich is van de lichten der creaturen, de selve niet handelende met haere natuerlijcke crachten. Ende al is sy ledich, sy is nochtans meer +besich dan oyt van te voren, met haer obedientiales vires, dat is, met haer ontfanckbaer crachten, in't ontfanghen van dit Goddelijck licht; waerom den H. Remigius was segghende, dat dit schouwen was operatio sine motu, een werck sonder roeren; werck, want de ziele geheel gheaccupeert is boven haer selven in haren gheest; sonder roeren, door dien dat alle die dry natuerlijcke crachten der zielen soo stille zijn, datse gheen gheruchte der creaturen en laten in-comen. Waerom S. Bonaventura seght, dat intellectuales operactiones in hoc super-essentiali ex-

ercitio reputantur maculae, die verstandelijcke wercken in dese overweselijcke oeffeninghe worden voor ghebreken gherekent, door dien datse hier dat beste deel souden beletten: het is dan werck sonder roeren, ende licht sonder claerheydt, soo ons den Propheet ghetuyght, segghende+: Nox illuminatio mea in delicijs meis, Den nacht is mijn verlichtinghe in mijn wellusten. Ende den Apostel S. Ian schrijft: Lux in tenebris lucet: Dat+ licht licht inde duysternisse. Hoe kan den nacht verlichten? Hoe can dat licht duysterheydt maecken? Dese wonderlijcke mirakelen en kan niemant bevinden, dan die het gheluck heeft dat sijn ooghen alsoo van het Goddelijck licht schemelen, ende verduystert worden. Ende daerom schrijft daer aff den heylighen Dionysius, secundum Stapulensem, aldus in sijnen brieff aen Dorotheum: Caligo divina est inaccessibilis lux in qua inhabitare dicitur Deus, &+ quidem cum sit illa invisibilis propter eximiam, & quae substantiae supereminet, claritatem, eademq́ue inaccessibilis, pro immensa ex se manantis supersubstantialis luminis copia, ad hanc pertingit eaque absorbetur, quisquis Deum nosse ac videre meruerit, coq́ue ipso quod neque vi-

det, neque cognoscit, illi, qui visionem omnem, cognitionemq́ue transcendit, familiarius iungitur, hoc ipsum noscens, quod post ea omnia est, quae in sensum atque in telligentiam cadunt. Dat is te segghen: De Goddelijcke donckerheydt is een licht, daermen niet toe en kan gheraecken, in 'twelck Godt is woonende, ende al ist sake dat het door sijn groote claerheydt die alle substantie te boven gaet niet ghesien en can worden noch begrepen door die overvloedicheydt van sijne overweselijcke straelen, nochtans soo vercrijght dat een yeghelijck, ende wordt van het selve verslonden die weerdigh wordt ghemaeckt Godt te kennen ende te schouwen: want door dat selve dat hy niet en kent noch en siet, soo wordt hy veel lieffelijcker vereenicht met den ghene die alle kennisse ende ghesicht te boven gaet, dat alleene kennende dat boven alle sinnen ende verstandenisse is.

+Noteert ten vijfden dat al crijght het natuerlijck verstandt eenighe kennisse Godts door de creaturen, ende door de selve als door sijn voet-stappen hem naervolght, dat hy hem nochtans door dese nimmermeer achterhaelen en can, om datter gheen proportie en is noch over-een-comen vande creatueren met Godt.

'Twelck gheheel anders gheschiedt inde contemplatie, daer den gheest sonder middel van eenighe kennisse der creatueren Godt schouwt door het overnatuerlijck licht dat in hem ghestort wordt, al ist in donckerheydt des ghelooffs, om de redene die ick gheseydt hebbe. Ende dese twee kennissen verschillen ghelijk oft yemandt soude willen comen in kennisse van eenen anderen die hy noyt ghesien en hadde, door den reuck die sijn cleederen die hy aengehadt heeft noch souden geven; van sijn schoonheyt, door de schoonheyt van sijne dienstboden, ende van sijn ander volmaecktheden, door het hooren segghen van die hem gesien hebben. De welcke volmaecktheden hem veel minder voldoeninge gheven dan oft hy hem selve sage, alwaert maer in een doncker plaetse, welcke plaetse al waere sy doncker, nochtans hem niet en soude berooven van alle gesichte, ende al sage hy hem, nochtans en soude hem niet connen claerlijck sien. Soo verschilt cock de meditatie vande contemplatie, de welcke meditatie om datse Godt kent door kennissen die niet eygen aen Godt en zijn, soo en can sy ooc daerdoor niet geraken dan tot een onvolmaecte creatuerlijcke menschelijcke liefde, om dat het effect volgt sijn cause

oft oorsaecke door dien dan dat die kennisse creatuerlijck is geweest die den wille ontsteken heeft in liefde; daerom is oock de liefde creatuerlijck. Want om dat sy groote, goede, schoone creatueren ghesien heeft, soo bemint sy God als groot, schoon ende goet: maer door dien dat dese naemen ende volmaecktheden hem maer toe en comen ten opsicht van sijn schepselen, ende niet van't gene dat hy in hem selven is, daer uyt comt dat de ziele door dese kennisse hem maer en can beminnen, ghelijckse schoone, groote ende goede creaturen soude beminnen, 'twelck wel verschillende is vande overnaturelijcke liefde die Godt door sy-selven inde contemplatie is stortende. Ende daerom gelijck al dese natuerlijcke kennissen teenemael moeten verduystert wesen eer de siele inde donckerheydt van't over-natuerlijck licht can +comen, soo moeten oock alle dese natuerlijcke liefden, die de siele van Godt vercreghen heeft door sulcke kennissen ende bevoelijcke smaecken, teenemael uyt-ghedroocht zijn, soude sy eens teenemael in Godt over-formt worden, soo seer wel den salighen Ioannes vanden Cruuce dickmaels leert. Ende dit is de reden waerom in’t volmaeckt schouwen niet alleene die natuerlijcke wercken des verstants maer

oock der liefden, moeten stille staen, om vrijder plaetse te gheven aende over-natuerlijcke wercken des verstants ende der liefde. Daerom oock wordt hier gheleert datmen in desen staet niet aspireren, noch andere natuerlijcke wercken der liefden en moet voorts brenghen, op dat de siele te beter geheel boven haer selven met al haer+ ontfanghbaerheydt den Goddelijcken invloet ontfanghen soude, 't welck sy met sulck een volheydt niet en can doen als sy met de natuerlijcke wercken van't verstant oft wille noch ghedeylt inde nature blijft, sonder haer gheheel boven te laeten trecken, Pluribus enim intentus minor est ad singula sensus, hoe-men met meer saken t'seffens becommert is, hoe men min tot elck van dien aendachtich is, ende soo lange als het nederste deel vande siele niet bequaemelijck ghesuyvert en is, ende noch wilt mede deelen vanden Goddelijcken invloet, soo houdt het de ziele achter, ende en laet den gheest niet vlieghen noch ghenoech doen aenden treck Godts, om dat het is ghelijck een ghewicht dat aen den voet van eenen vogel hanght, waer-mede den voghel wel wat ende een lutsken soude konnen vlieghen, maer niet met een volle vleughe swieren tot aende sonne, van welcke belemmeringhe den gheest

ontslaghen sal zijn, als dese nederste partije door dit Goddelijck licht soo ghesuyvert, ghedroocht ende verteert sal wesen, dat den gheest alle Goddelijeke lichten sonder bevoelijckheydt des lichaems soo sal connen ontfanghen, ghelijck oft hy die niet en ontfinck; ende om hier toe te gheraecken, dienen de twee duystere nachten +daer den salighen Ioannes vanden Cruyce seer wel af schrijft in sijn twee boecken die hy daer van ghemaeckt heeft.


Vorige Volgende