Thalamus sponsi oft t'Bruydegoms Beddeken

Cap. III.
Van vier soorten van ghebedt diemen ghemeynlijck oeffent inden voortganck van het werckende leven.

AEnghesien een volmaeckt ghebedt anders niet en is dan een gheduerigh aenhangen van onsen gheest aen Godt, waer toe men gemeynelijck niet geraecken en can, dan deur sekere middelen ende trappen die ons daer toe bereyden; soo ist dat de gheestelijcke boecken pleghen te beschrijven vier manieren van oeffeninghen gheduerende het werckelijck leven, waer deur de ziele haer selven meer ende meer schickt ende bequaem maeckt tot dat stil ende gerust aenhanghen daer den gheest beghint te smaecken de tegenwoordigheyt Godts.

Soo dan d'eerste maniere van dusdanighe oeffeninghe oft ghebedt ende d'onvolmaeckste is het mont-ghebedt; 'twelck soo ghenoemt wordt, deur dien dat het met den monde gheschiedt, ende heeft gemeyn-

[p. 18]

lijck minst licht ende liefde, besonderlijck als de ziele niet en can bidden dan lesende haere ghebedekens uyt den boeck, d'welck een claer teecken is dat sy luttel mint, ghemerekt sy aen haeren Godt niet en soude connen segghen, dan 't ghene sy inden boeck vint geschreven oft van buyten heeft gheleert. Het heeft oock minst lichts ende kennisse, want door dien men niet en bepeynst ende weeght 't ghene datmen leest, het lesen gheeyndt zijnde, eyndt oock met eenen de devotie, om datse niet anders gheraeckt en heeft dan het nederste deel vande ziele.

De tweede maniere van ghebedt is de Meditatie, ende onder dit is aldermeest te prijsen die vande liefde die onsen Salichmaecker ons heeft bewesen in sijn leven ende in sijne bittere passie, ende oock alsulcke daer onse ziele meest smaeck ende voorderinghe in vint in 't mediteren, het welcke moet altoos wesen de materie van onse meditatie, sonder ons aen eenighe in het besonder te binden, maer nemen sulcke daer onse ziele meest voetsel ende proffijt deur vercrijght. De meditatie is veel proffijtelijcker dan het mont-ghebedt, want de ziele gaet daer in ondersoeckende met het verstant eenighe mysterien des gheloofs, ende herknauwt, weeght,

[p. 19]

ende bemerckt de selve, ende stelt die voor die ooghen des wils, om dien te bewegen, om te soecken, willen ende minnen, 'tgene sy voor-houdt goedt ende proffijtelijck te wesen, ende om te verfoeyen ende te versaecken 'tghene sy toont quaet ende schaedelijck te zijn: welcke waer-heden als de ziele wel deur-sien heeft, blijven in haer ghedruckt, ende de selve dickmaels vernieuwende 't zy vande liefde Godts, 't zy vanden haet der sonden die sy daer voor vercreghen heeft, wort sy bequame ghemaeckt om lichtelijck de deuchden te beminnen ende Godt boven al, ende om de sonden teverfoeyen ende te verlaeten.

Maer noch ghebreken veel volmaecktheden aende Meditatie, maer van wel de besonderste is, de liefde: het welck blijckt deur dien dat de ziele die noch van doen heeft de meditatie ende de werckelijckheyt des verstants om haer te beweghen tot het quaet te verlaeten ende Godt met dadelijcke liefde te beminnen, luttel begeerte daer toe moet hebben, ghemerckt sy sonder sulcke middelen haer soude laeten drijven tot die affectie der creaturen ende verstroeytheden, ende soude in haer laeten uytgaen den gheest vande devotie, noch meer noch min dan-men oordeelen soude den persoon weynighen dorst te hebben, den

[p. 20]

welcken hebbende voor hem goeden wijn, niet en soude willen vanden selven smaecken, jae soude liever hem laten verdrooghen van dorste, ten waere men hem al-voren met redenen dede verstaen, dat dien wijn hem goet, bequaem ende oorboirlijck soude wesen.

De derde maniere ende soorte van ghebedt, is van Aspiratien, soo-men dat ghemeynlijck noemt, de welcke zijn corte vierighe, ende niet-te-min stille ghedekens, diemen als schichtkens uytsendt ende gebruyckt om met Godt te spreken, ende om den wille ontsteken te houden in sijn liefde. sulcke oft dierghelijcke zijn: O mijnen Godt, O mijnen al, O eenighe begeerte van mijn ziele, wanneer salt wesen, dat ick u oprechtelijck sal beminnen, wanneer sal ick eens met u vereenicht zijn, &c. Dit gebedt is veel proffijtelijcker dan het voorgaende vande Meditatie, om dat het meer liefde heeft, ende niet en behoeft te hebben beweegredenen om ghestelt te wesen in daedelijcke liefde tot Godt, ghelijck de Meditatie, maer is noch onvolmaect. 'twelck blijckt deur dien dat de ziele terstondt soude vallen uyt de dadelijcke liefde, ten waere dat sy haer onderhielde met sulcke corte lieffelijcke begheerten ende oeffeninghen, de welcke sy ghebruyckt ghelijck den windt

[p. 21]

van eenen blaesbalck, waer-mede sy ontsteeckt ende houdt brandende het vier van haere liefde, sonder den welcken dat niet en soude connen blijven brandende, om dat het noch te cleyn is ende te luttel ontsteken; ende ghelijck-men oordelen soude den persoon cleynen dorst te hebben die niet en soude connen drincken dan met cleyne swelghs[...]ens: alsoo ist van dese zielen, de welcke by ghebreke van dorst den liefden niet en connen gheduerich blijven in eene dadelijcke liefde des geests, sonder het vernieuwen ende onderhoudt van dese aspiratien ende corte ghebedekens. Van dese materie sal hier-naer breeder ghehandelt worden met de hulpe des Heeren in't 16. Capittel. Boven d'onvolmaecktheydt die ick nu te kennen hebbe ghegeven, soo hebben dese dry soorten van gebedt noch eene andere die luttel menschen kennen, ende waer door sy groote verachteringe lijden in het gheestelijck leven sonder 't selve te verbeteren, om dat sy't niet en weten, dat is dat sy de deughden soecken, oft het quaet schouwen, oft Godt willen beminnen, altoos met eenen sekeren wederkeer oft opsicht op haer-lieder eyghen bate, hoe-wel die gheestelijcke zy, het welck blijkt uyt haerlieder t'samen-sprekinge met Godt, daer ghy by-naer altoos vinden sult, Ick,

[p. 22]

My, oft iet sulckx, ghelijck als sy segghen, O mijnen Godt, wanneer salt wesen dat Ick u beminnen sal; wanneer sal Ick met u vereenicht zijn? gheeft My goddelijcke liefde, &c. Hebbende het opsicht op haer-lieder selven dickmaels soo veel ofte meer dan op Godt, waer uyt somtijts spruyt eene andere grove onvolmaecktheydt: want om dat sy hun selven soecken ende hun-lieder eyghen bate, daer van comt, dat sy wegen ende meten hun gebet goet ende proffijtelijck geweest te hebben naer de mate vanden smaeck, vertroostinge ofte bevoelijcke devotie die sy daer-inne gehadt hebben, ende meynen niet gedaen te hebben van weerden als sy die gevoelijckheden niet ghehadt en hebben, maer verstroeyt ende drooghe gheweest te hebben, uyt redenen dat sy niet en meten hunne bate ende proffijt naer de mate vanden alderliefsten wille Godts, maer naer die van hunne eyghen bevoelijckheydt.

Daeromme de beste waerschouwinge ende raet diemen soude mogen geven aende ghene die noch wandelen deur eenen van dese dry voorgaende wegen des gebedts, te weten mont-gebedt, meditatie, oft aspiratien, is, dat sy altoos eer sy het ghebedt beginnen, wel rechten hunne intentie ende meyninge, van het selve te gaen doen enc-

[p. 23]

kelijck ende alleenelijck om te doen den alderaenghenaemsten wille Godts, ende om hem te behaegen, sonder iets eygens te versoecken oft te verwachten, als soude wesen smaeck, devotie, licht, kennisse oft bevoelijckheyt, begeerende alleene daer-inne te volbrengen den alderliefsten wille Gods, om den welcken sy besijden stellen haer-lieder eyghen schaede oft baete, ende als sy alsoo hunne meyninge ende intentie sullen gerecht hebben, ende gedaen dese protestatie, dat sy weder-keerende op haer-lieder inwendicheyt, besien oft sy met de waerheyt sulcke meyninge ende protestatie gemaeckt hebben, ende oft sy inder waerheyt meynen 'tgene sy seggen, te weten, dat sy niet anders en pretenderen in dat ghebedt, dan dat den liefsten wille Godts geschiede, ende in gevalle sy vinden eenigh gebreck inde suyverheyt ende oprechticheyt van haer-lieder meyninge, dat sy ’tselve terstont verbeteren, het welcke ghedaen hebbende dat sy het ghebedt beghinnen, altoos de ooghen open houdende van niet te soecken noch te begheeren dan daer-in te doene het ghene Godt behaeght, ende te volbrenghen sijnen Heylighen wille, ontfanghende blijdelijck van sijne handt, al dat hem sal believen te gheven. Ende alst gheschiet, dat het ghebedt beghint te verdrieten oft

[p. 24]

onsmaeckelijtk te worden by gebreke van vertroostinghe, oft deur verstroeytheden, ofte andersins, dat sy weten dat dit verdriet hun aencomt, deur dien dat hun ziele afgheweken is vande oprechticheydt van haere meyninghe, ende daer-omme dat sy die terstont verbeteren ende hernemen met den meesten inwendighen vrede die hun moghelijck sal wesen. Het welck indien sy ghetrouwelijck oeffenen, sullen altoos te vrede en blijde blijven al ist dat sy verlaeten zijn sonder troost, ende aenghetast, jae overvallen, vande verstroeytheden oft tentatien, ende teenemael in dorricheyt gestelt; want hoe dat geschiet, ende wat Godt henlieden laet over-comen, sy sullen daer-inne te vreden zijn, als de ghene die anders niet en verwachten dan het volbrenghen vanden liefsten wille Godts, om den welcken sy besijden gestelt ende als vergeten hebben, alle haer-lieder eyghen schaede, smaeck, ende bate, dit de natuere meestendeel gewent is te soecken op eenen valschen schijn vande liefde Godts, de welcke gheensing ghelegen en is in dusdanighe bevoelijckheyt, maer in een gheheele gelijckheyt van onsen wille, met den wille Godts, (ghelijck onsen Salichmaker ons gheleert heeft) soo geschiet het, dat de ghene die alsoo hun eygen gee-

[p. 25]

stelick proffijt besijden stellen (om alsoo te segghen) om den wille Godts te volbrenghen, soo veel meer van oprechte ende gheestelijcke devotie ende ghestadich aenhanghen met Godt vinden, als sy’t min ghesocht hebben, om dieswille dat deur desen middel de ziele wordt ontcleedt ende ontbloot van haer eyghen liefde, die haer belette tot Godt te gheraecken, ende wort becleedt met de waerachtighe liefde, die alsdan haer lichtelijck versaemt ende vereenicht met haeren bruydegom. Daeromme neemt dese waerschouwinghe ende raet wel waer, want hier aen hanght grootelijckx uwen voortganck in 't ghebedt.

Vyt het ghene wy gheseyt hebben machmen mercken, dat de vierde soorte van ghebedt de volmaeckste is, de welcke een geduerich aenveerden is vanden wille Godts, ende een geheele onderworpinge haers selfs onder den selven, die de ziele doet ter wijle dat sy bidt, 't zy deur 't vernieuwen van verscheyden dierghelijcke inwendige wercken oft gemeynsaeme t'samensprekinghen met Godt, seggende oft peysende, dat sy in als haer onderworpt aenden heylighen wille des Heeren, dat sy anders gheene begheerte en heeft, dan dat hy volbrocht worde in alle sijn schepselen ende creaturen, dat sy haer

[p. 26]

gheluckich acht den selven te mogen volbrengen, dat sy anders niet en soeckt dan te doene ende van Godt t'ontfangen 'tgene hem alder-aengenaemst is, sonder opsicht te nemen op haer eyghen schaede oft bate, ende meer andere dierghelijcke, van welcke maniere van bidden P. Benedictus van Canfelt Cappucijn schrijft in 't neghen-thienste Capittel van sijnen eersten boeck vanden regel der volmaectheydt. Dese maniere heeft min onvolmaecktheyt om datse min menghelinghe heeft vande eyghen liefde, ende is meer ghefondeert op de puere liefde Godts dan de voorgaende, gemerckt dat de siele hier als vergeten hebbende haer selven ende 'tghene haer aengaet, anders niet en soeckt noch en begeert, dan 'tvolbrengen vanden goddelijcken wille, maer is noch onvolmaect om dat de ziele hier noch soo cranck is, dat om te volherden in dit onderworpen haers selfs ende ghelijckheydt, sy van noode heeft de selve woorden te vernieuwen ende inwendich te her-segghen om daer in te connen blijven sonder uyt-vallen.

Waer door men sien can dat het volcomenste gebedt van het werckelijck leven, is een geheel verlaeten ende onderworpen sijns selfs in dien goddelijcken wille, dien ontfanghende met gheheel de ziele, laeten-

[p. 27]

de den selven wercken ende doen met haer in als dat hem belieft, sonder ander verkiesinghe dan dat sijnen wille volbracht zy, waer-inne de ziele gheduert, ende volhert veel uren sonder ophouden, den selven aensiende met een inwendich ende stil ghedencken, ende haer aen hem gheheelijck onderworpende sonder menighvuldicheyt van veele werckelijcheden, ten waere dat sy bevonde dat haeren gheest ghesoncken waere ende afviele vande ghelijckheydt ende dadelijck ghedencken van desen wille, ende als-dan stelt sy haer selven daer weder-omme in met een stil ghedencken vanden voor-noemden wille Gods, sonder haer eenighsins te beroeren, poogende geduerende al dien tijt, haer in als daer-naer te voegen, om dat sy begint te beseffen ende t'ontdecken, dat hy't is die alle goet in haer wercken moet, ende dat sy maer het instrument en is (hoe welgewillich) ende dat niet meer haers selfs wille en is die in haer leeft, maer dien van haeren Bruydegom; niet meer haeren geest, maer dien van Godt, niet meer haer werck, maer 'twerck van haeren beminden. Ende haer geschiet gelijck aende kinders, de welcke leerende schrijven, hoe sy meer haer-lieder handt laeten leyden vanden meester, hoe sy beter schrijven, ende als-dan schrijven sy qualijcker,

[p. 28]

als sy de handt roeren teghen het leyden vanden meester, maer costen sy haer selfs handt teenemael vereenigen met de hant vanden meester, ende maer een hant daer af maecken, sy souden alsoo wel schrijven als den meester, om dat het nu in maniere van spreken haer-lieder geschrifte niet en soude wesen, maer vanden meester. Het selve gheschiet in seker maniere aende ziele die haeren wille vereenicht heeft met den wille Godts, want ten is niet meer den haeren die werckt, maer dien van Godt, met den welcken den haeren geheel vereenicht is. Ende weet dat dese ziele niet langhe volherden en sal inde dese soorte van ghebedt, oft sy en sal comen inde openbaringe ende gewaer worden vande teghenwoordicheydt Godts in haer, daer-af den voorseyden P. Benedictus spreeckt in het tweede Capittel van sijnen tweeden boeck, 'twelck is die onverscheyden ende generale kennisse vande teghenwoordigheydt Godts, daer den Salighen P. Ioannes vanden Cruyce af-spreeckt in sijnen tweeden boeck in't tweede ende derde Capittel van den opganck vanden bergh Carmeli, want dien trap vande openbaringe, ende dese kennisse vande teghenwoordigheydt Godts zijn eene selve saecke.

Maer iemandt soude moghen segghen

[p. 29]

dat dien Salighen P. Ian vanden Cruuce gheene uytghedructe mentie en maeckt van dese soorte van ghebedt in sijne boecken. Ick antwoorde, dat al ist dat hy soo geduerichlijck ende expresselijck hier niet af en spreeckt, als wel doet den bovengheschreven Pater Benedictus in geheel sijnen eersten boeck ende besonderlijck in't achthienste Capittel, soo ist nochtans dat den selven Salighen Vader Ian vanden Cruyce opentlijck ghenoech betoont dese leeringhe in veel plaetsen, maer naementlijck in het vijfde Capittel van sijnen tweeden boeck vanden opganck vanden bergh Carmeli, daer hy seght, dat de maete vande ghelijckheyt van onsen wille met den wille Godts, is oock de maete vande vereeninghe van onse ziele met Godt; het welck oock blijckt deur 'tghene hy seght, dat het meeste beletsel dat de zielen hebben om te geraecken tot het schouwen ofte contempleren, is, dat sy willen wercken als sy met eene lieffelijcke aendachticheydt in Godt behooren te rusten: het welcke van gheen ander ghebreck en comt, dan by faute van dese ghelijckheydt van haeren wille met den wille Godts, aenden welcken sy hen selven niet dorvende betrouwen, als hy wech neemt de werckelijcheden vande crachten van hunne zielen,

[p. 30]

hebben liever hun selven te praemen om met ghewelt te wercken teghen den inwendighen treck, diese noodt tot de ruste vande contemplatie, dan hun te laten leyden van Godt.

Deur het ghene voorseyt is wordt voldoeninghe gegeven aen sekere twyffelachticheden die de bedriegelijcke natuere ons soude moghen voor-worpen om ons te beletten het aenveerden van dese edele oeffeninge vanden wille Godts, ons seggende; Ist dat ghy laet vaeren uwe meditatien om alsoo den blooten wille Godts aen te hanghen, indien ghy daer-af valt, wat sult ghy dan oeffenen (Ick antwoorde, dat eenen persoon van goeden wille, die sijne oeffeninghe ghetrouwelijck vervolght, die niet en verliest, ten waere hy de selve waer teenemael verlaetende, ghelijck hy can doen alle gheestelijcke oeffeninghen, soo wel vande meditatie als andere: want al ist dat hy ghetrouwelijck daer-inne volherdende metter-tijdt wel verliest den voor-worp ende 't ghepeys van dien goddelijcken wille, soo en wort nochtans die niet verloren, maer wordt verandert in't ghewaer worden oft bevinden vande tegenwoordicheyt Godts deur die generale ende onverscheyden lieffelijcke aendachtich[;] dic onsen geest crijght hem vereenighende

[p. 31]

met sijnen Godt in't bloot ende puer geloove.

Het sal dan tijdt wesen besonderlijck te spreken van elck van dese manieren van bidden, om de ziele te leyden tot den gheluckigen staet van't geduerigh schouwen vande teghenwoordigheyt Godts, welcke vier soorten van gebet het subiect ende principaelste materie zijn van dit eerste deel van desen boeck, om dat niemandt hem soude excuseren dat hy tot het schouwende leven niet geraecken en can. Want alle sielen door het behulp van eenighe van dese, oft met alle te samen, door die gratie Godts, daer toe connen comen, soo verre sy Godt getrouwelijck soecken ende meynen. Ick sal nochtans achter-laten het mondelijck ghebet, eensdeels om dat de boecken daer-af vol zijn, ende oock om dat eenige hulpe daer tot gegeven is hier voren in onsen Sponsus sanguinum op de statien van onsen ommeganck; maer principalijck om dat niemandt begheerende hem te voorderen inden wegh vande liefde Godts hem met dit ghebedt te vreden en mach houden, maer moet terstont over-gaen tot het inwendigh. Onder dese maniere van bidden inwendelijck is dan d' eerste naer het mondt-ghebedt, soo wy gheseyt hebben, de Meditatie, vande welcke al ist dat veele Autheurs geschreven hebben, ende ick oock

[p. 32]

eenighe poincten voor my ende andere zielen vergadert hadde, zoo is tot mijnder handt ghecomen een seker gheschreven boecxken van dese materie zoo wel tot mijnder intentie tracterende, dat ick voor my ghenomen hebbe, achterlaetende veel mijne andere gheschriften, 't selve meest te volghen mits eenighe veranderinghe, soo verre alst de Meditatie aengaet.