Cyrurgie

Van apostemen die commen van colera combusta.

Van apostemen die commen van colera combusta ende die mesters heeten se erissipila. omme dat dese es meer onghetempert ende droge ende si ontstect gherne ende wert zwart bi hore selven over midts den brant ende berrende hitte der coleren in wat aposteme Daer si toe vloit daer maect si soe groete zweeringe met hitten datsi zwart wert ende si sciint medallen oft waer verberrent ende onderwilen datsi hute valt essi niet met subtijlheden met medicinen versteken ende vercoelt ende si maect int beghinsele groete rootheid zweerende hitte ende met stijfheden ende die stede wert haestelic gematurert ende ghebroken hute haestelic overmidts horen groeter hitte ende horen cleenen substanciën van verscheden diet beledt ende daer bi es die stede haestelic ghevult ende gheulcerert ende dan dit leeke

onbekinde siende die niet ne⁺ weten van der saken ende dat es omme datsi gheene kennesse draghen ane de natuere waer of datsi niet geleert ne siin. ende onderwinden hem met horen valschen stoutheit ende si gheven stappans vonnisse dat is der scult ofte van der kerssen van atrecht. ende dit⁺ doen eenighe mesters de lieden te verstane. ende si makens hem daer mede quit. ende si besscuden (l. bescuden) hem ende aldus dolen dicken de lieden bi onmerkende mesters. hem onderwinden van segghene datsi niet ne weten. Ende si laten natuerlike hitte varen ende gaen dolen voer eenen sant. met stocken ofte kersen ende dat hem die santen willen beraden ende willen die santen niet soe wert die natuere hulpeloes soe datter de siecke omme sterreft. Item ghelijc is ditte dat een mensche liet tetene ende te drinckene eenen dach ende beiden often god voeden soude ende voeden niet god hi mochter wel omme sterven ende groet meskief hebben. Ende alsoe eist van den siecken eist dat den siecheit es soe groet

+ C 65a.

+ †

[p. 191]

datse natuere niet onderdoen ne can. ende men hoer oec met medicinen niet ne helpt soe sel den siecke sterven. Maer es de humoren ende den siecheit soe cleene datse natuere verwinen

⁺mach die welke hore pint altoes te makene daer si mach. dan sel den siecken te bate slaen ende ghenesen. Int aller erst soe sullen wij roupen ane god almachtig ende cosmas ende damianus ons werc bevelen ende als wij siec siin wij sellen natuere helpen met medicinen ende alse de siecke soe cranc es datti niet drincken ne mach noch eten Dan siin wijt sculdich al te bevelen gode ende de natuere te helpene van buten soe dat wij best mogen. Dese coleric aposteme die men scelt erissipila die es int beghincel al omme roet. ende seer hittich van den verwoeden colera ende zware zweeringe der in ende felhede ende alst es ghematureert dan wert die zweer sochte van allen apostemen ende sulken tijt soe loept dit opwart ende nederwart in der leden naer den groeten felheit der materiën ghespreet ende sulken tijt soe blivet staende alse die materie niet te groet nes ende dan blussche bi hore selven. Ende sulken tijt ghevallet alse dese aposteme hute brecket dat etter datter hute comt es alsoe zwart alse eene coele ende ghelijc sticken vleesch soe seer eist verhit van der hitte. erissipila. Ende ondertijden commet oec van quaden wercken. ende bi onversienlicheit van den mesters alse in ghebroken beene in wonde in andere steden alsoe datsise te vaste binden ende te stercke strietoriën ligghen (l. legghen) ende dat meest

vulle jonghe lieden datsi dat⁺ bloet soe vaste der hute persen bi dat van der quetsinghen zwellet ende soet meer zwellet die banden vaster werden. omme dwelke dat daer versterven moet ende zwart alse eene cole. ende bi overgaende coude ende wacheden. alse die riden gaen ende loepen int water ende daer nae die beene vercouwen ende warden zwart stinken ende versterven. Dus selmen gaen ter cueren eist dat sake dat ghi comt in eene stede daer een leedt ontsteken wille soe dat zwart beghint te werdene ende al ontrint root si Dan eist een luttel te langhe gebeit. maer alst es seer root heet ende oec gheswollen met vele materiën. men sel dan daer ontrint striken van desen navolgende defensatijf. ℞ boli armenici .℥. ½. sanguis draconis .℥. ½. terre sigilate .℥. j. olei rosarum aqua rosarum aceti boni .iiij. minget al te samen in eenen mortier et usui reserva ende van desen defensatijf strict der omtrint. maer niet der op. Ende eenige mesters comen ende legghen boven der op dat aposteme coude plasteren ende doen die hitte die hute slaen soude die doen si slaen in wart ende si wanen met couwe dese

aposteme te verslaen. ende aldus⁺ soe meerderen si die hitte Exempel bi eenen potte die staet ende siedt op tvier onghedect. dat die wasem hute mach slaen dien pot en sel niet over loepen. Ende oec mach men merken eenen mensche die gaet baden in cout water ofte valt in cout water ende sine handen in den winter der mede dwaet sine handen ende des smorgens alsoe die ribauden doen die lettele ane te doen hebben die coutheit van

+ C 65b.

+ C 65c.

+ C 65d.

[p. 192]

den water die stopt. ende gaetmen in baden ofte in der stoven ende die doere open gaet die hitte slaet der hute. Die porres die metter gheberrender hitten open gedaen werden ende daer bi wert die spijse tongelic verteert. Om de welke Ypocras seit niet vullen buucken in heete baden te baien maect corts over midts die spijse in den maghen onghesoden blivende bi ghebreke der hitten diere ghetreden is ende bi deser redene soe siin lieden die bet verteren hoeren spijse ende meer heten winters dages dan te somer. want dat coude buten bestopt die hitte binnen. Ende contrarie te somere soe werden die zweet gaten gheopent. Ende aldus eist te verstane in deser dingen couwe

⁺dinghen der op gheleit die siin stoppende daer binnen die hitte. Ende op der apostemen selmen leggen mitigativen ghetempert die heet siin die de zweeringe sachten dat die hitte hut slaen mach ende die grouve wacheit vaporen in die plaster dat sel die materie minderen ende die stijfheit verlichten slaken sachten. Ende dit es een goed mitigatijf sachtende ende een prepaeratijf te legghen op die stede daer die materie es Nemt crumen van brunen brode. wiin effene hier of een plaster ghemaect ofte een papkin ende dat daer op geleit al warme. Een ander mitigatijf. Nemt crumen van tarwin brode ghesoden met soete melc ende dat selmen warme der op legghen. Een ander. Nemt gherstin mele dit siedt met soete melc ende legget der op laeu. Een ander. Nemt ghersten mele wiin boetere dit siet al over een ende maect plaster ende legghet der op. Ende men sal bloet laten ter aderen daer dat ledt aller naest es. daer met sel dat bloet minderen. ende men sel weten dat ventosen te settene op sulc danich stede es verboden.

+ C 66a.