Cyrurgie

Cap. 6.
¶ Va(n) branke(n) of ama(n)dre(n)¹⁾.

Het wast onderwilen in die kele ene swillinge ende dat achter an⁺ die tonge alse .2. amandren. Ende dats bi humoren die dalen uten hoofde bi reumen. dewelke swillinge bestopt menechwerf die stede daer die adem uut gaet. dewelke stat heet in latien arteria. dewelke⁺ moeten ierst siin geholpen met medicinen dewelke purgieren die humoren. Ende daerna doet den zieken sitten vore u anschijn ten lichte wert. ende vellet hem die tonge met ere tinten [ofte metten stertte van enen lepelle G] ende doet so dat gi moget zien in die kele. Ende doetse ierst gargariseren hier met. ¶ Nemt gingebere. peper.⁺ pireter. droge figen. dit stampt ende doet zieden in zoeten wine. ende ziët alst gesoden es. ende doeten gargariseren dit. Ende en

hulpet den zieke niet. so besiet⁺ also u vorleret es. ziedi ten ende⁺ vander tongen die .2. alse ama(n)dren. want dats hare rechte stede. so hebt met u .1. yseren hakelkiin (fig. XXXVI) of coperijn²⁾. ende haeltse ute deen achter dandere ende snijtse elc sonderinge of met ere vliemen (fig. XXXVII)³⁾. of met enen andren instrumente daer toe gemaect. Dander hudekine diere in bliven die laet daer inne⁴⁾. Mer doet den zieken gargariseren⁺ met deser gargarisaciën. ¶ Nemt rose water ende aysiin te gadere geminct. ende mincter met sap van

1) C: Van der apostemen onder die tonghe. G: Van den amandele. L: Van .1. zwere onder die tonghe.

+ G 99a.

+ †

+ C 46a.

+ B 137d.

+ G 99b.

2) In G schets van een haakje.

3) In G schets van een mes.

4) In G een schets.

+ L 163a.

[p. 130]

⁺wegebreden. Ende eist dat zere bloet. so doeter toe gescuumt zeem. Ende eist datter af comt stanc. so snijt die velle uut diere in bleven. ende dan bescoudt die stede dor .1. pipe met enen instrumente van goude gemaect (fig. XXXVIII)¹⁾.

+ G 99c.

1) Ook in G schetsen van een ‘pipe’ en van een ‘brant’.

[Vande quinancie ende wat lanfranke gheviel in de stede van melane.

⁺Ic zal u scriven eene goede leeringe ende dat bij exemplen wat dat meester lancfranc gesciede ⁺indye stad van melanen van eener ouwer vrouwen wel van 49 jaren die hadde eene squinancie (?) van fleumen die welke hadde al begrepen dye beyde.... buten ende binnen ende zine mochte spreken ⁺no swelgen. dese hadde .1. jongen meester onder handen de welke der vrouwen beterde hare zeerhede ende hare zwellinge meerde hare. Ende meester lancfranck wasser ontboden dye de vrouwe vont cranc ende en hadde niet gheten bynnen 9 dagen no ne dorste niet slapen omme dat zij versmort waende hebben der welker vrouwen puls was cranc. hij taste dye stede onder dye kin ende hij vant die stede. liggende zere diepe die nature. wair bij hem dochte dat zij soude moghen versmoren eert ute ware te broken uut waert oft inwaert wair bij hij riet dat men hair .1. gat soude maken onder den kin met eenen scerse aldus²⁾. Dye vriende consenteerdent ende ⁺hij deedt ute. ute welker wonden liep vele vertegen³⁾ materiën ende⁺ hij lieter vele in meneger stede ende u geleert heeft cortelike⁴⁾.⁺ dair na begonste hare dye vrouwe bat te bevoelne ende. haren adem te hebbene ende haren puls dye sterckede. dair na so gaf hij hare een luttel coxthe⁵⁾ vanden welken hare vele liep ute der wonden. Ende hij leyde op dye wonde plaesteren van apiën ende van terwene bloemen ende van zeemen. hebdijt niet hier voren het wert u geleert int capittel vanden antraxiën ende geseyt zine virtuut. Dat leyde hij soe lange dat uter wonden die altoes stanc quam ene taye arterie ende zere stinkende dwelke was oft ware .1. stic van enen derme al soe lanc ende alsoe groet. dye welke was van vleesche dat vertech was. dye welke stede nemmermeer en stanc.⁺ Alse dat ute comen was hij gaf hare haer voetsel ende dat so⁺ dynne dat zijt mochte zupen met eenen zilveren pipe dye welke zo stac zo diepe dat hare hare drincken niet mochte uut comen ter wonden (fig. XXXIX). Alse dat vorseyde⁺ stuck uut was ende dye stanc was geleden hij dwoech die wonde met warmen wijne ende dair na so leyde hij dair op swerte zalve dye welke ghij hebt int capittel vanden hoeftwonden al dair genas die vrouwe. Dat selve gesciede mij int jaer ons heeren MCCC ende XXVIII ten beghinne typeren ane eene jonghe beghine G].

+ C 45b.

+ L 162c.

+ G 99d.

2) In G schets van een mes.

+ G 100a.

3) L: verrotter

+ C 45c

4) C: ende hi lieter oec wat in ende dat bi redenen die men jou sel leeren

+ †

5) C: colitse

+ G 100b.

+ L 162d.

+ C 45c.