Cyrurgie

Cap. 5.
¶ Vand(er) sq(ui)nanciën³⁾.

Het es ene ziecheit dewelke comt den lieden in den kele int geswilch. van welken het siin .3. manieren⁴⁾. vanden welken dene heet squinancie. dandere sinancie. terde quinancie. Dese quinancie also hetende. also daer siin .3. speciën. dats omdat men dese swillinge mach heten apostemen die siin in verscedenen steden. Dese quinancie wast tusscen tgeswilch enter pipen vander longenen die de roepere es geheten. ende dat in ene stede die in latine es

3) C: Van squinanciën in der kelen. G: Vanden quintane vanden welken sijn .3. manieren. L: Siecheden der kelen. Van dit hoofdstuk sijn alleen de eerste regels in L aanwezig.

4) De rest van dit Cap. ontbreekt in C. Er staat slechts: Die medicine ende die cuere der of staet in de medicine van mester jan yperman.

[p. 128]

geheten ysmon dewelke swillinge ⁺haer niet en baert buten. dewelke cure men es sculdech te bevelene gode. Nochtan so doeter toe also u geleret wert in die cure vander squinanciën. ¶ Ende dander maniere heet sinancie. van welker die humoren siin som binnen ende som buten. ende dese maniere en es niet so vreselijc alse die vorseide es. ¶ Ende die derde maniere heet squinancie der welker humoren siin welna buten ende luttel binnen. Dese maniere es onvreselijc. of van minster vresen. Nochtan so esser in vrese groet. alse die kele verstopt so dattie adem niet en mach uutgaen. no in. dan es die mensce in vresen vanden live. ende het deert den zieken dat hi swilget siins selves spekele. Ende hine mach niet swilgen no spise no dranc. ende hi mach qualike verademen. Van welker mesquamen ⁺men es sculdech aldus te beginnen omme den zieken te hulpene. ¶ Doeten ierst laten in die hooft adre van den arme an welke zide dat het es die ziecheit ten meesten. of oec in beiden armen. dit es men sculdech te doene tote die zieke gaet in onmacht. Ende dies ander dags in die .2. blauwe adren die hem verbliken onder die tonge. Ende dit doet of die zieke starc gnouch es. Ende men doene gargariseren met dyamoronne getempert met wegebrede watere. of met desen watere dus gemaect.

⁺¶ Nemt sumac. gallen. balaustia. rode rose blade. dese dingen gestampt doet zieden in rose watere. dit gesoden ende geziët. dan temperet met dyamoronne. ende gargarisere daer met. Dese gargarisacie dwinget die humoren ende weret haer lieder lopinge ter onsochter steden. Ende int ierste⁺ siin wi sculdech te gargariseerne met couden gargarisaciën alse dierste es vanden wegebrede watere want si vercout die dinc die comt van reumegen humoren dat meeste deel. Dan gargariseret dander gargarisacie. want si es verterende ende verdickende. Ende smeret die kele met dyanteide. ende daerboven legt wolle metter yeken. Ende dit plaester es oec goet daer op geleit. ¶ Nemt wortel van hoensele¹⁾. puelen van lentilgen. dit doet zieden wel in borne. daerna stampet in .1. mortier met swinen smoute. dit plaester legt al warm onder die kele. ¶ Noch .1. ander plaester dat vele meesters zere prisen. Nemt verbena die stoet.....²⁾ [ende stampse met zwinen smoute G] ende legget⁺ alwarm optie squinancie. hier met so es menech genesen die waren in groter vresen vanden live vander squinanciën. ¶ Ende dit plaester es oec goet. Nemt wortel van adeke ende van poret loke dat noyt en was versneden. alsene. sinsuun. dit stampt alte gadere ende duwet tsap daer ute. ende minget met gerstenre bloemen ende van lijnsade. so dat .1. deel dunne blive. daertoe doet gesmouten smere. ende doet in een panne opt fier ende doeter toe also vele zeems. dit tempert te gadere ende doet zieden dat het begint dicken altoes roerende. dit piaster legt op die squinancie al warm.

+ G 97c.

+ G 97d.

+ B 137c.

+ G 98a.

1) G: heemsche

2) Ruimte, waarboven met andere hand: en siet

+ G 98b.

[p. 129]

[Vanden huve inde kele.

⁺Die huuf dye entlanghet dicke ende zwellet dicke. ten welcken es goet bloet laten alsoet u voreleert es int capittel van squinanciën. Ende dair na maect dyt pulver ende wrivet dair mede. ℞ gallen. bloemen vander prumen gernate ⁺ die men heet in latijn indie. peper. canele. dyt pulver legghet opten huuff met eenre dore gater pipen oft met enen anderen instrumente. den huuff opheffende ende dair nae zo maect hem dit gargarisacie aldus. ℞ Zoeten wijn. zeem ende aysil. van elcken even vele. dit (doet) te gader zieden. Dye cruyde wel gepulvert in enen mortier matalen peper. piretrum. stafisagria. zoet balausten. dit ziedt alte hope ende gargarisere nochtens ende tsavens. Ende maect oec dit pulver

⁺bayen van lauweriers. comijn. puleg.... gumme van arabiën. dit so menget met warmen zeeme dyt soe legghet op dye crune vanden hovede op stoppen. Oft dit niet ne ziedt (l. dient of diedt) so maect hem enen brant met enen gloyenden ysere inden necke. Noch dyt pulver dair op geleyt op dien necke es oeck goet omme te treckene die humoren uter kelen. ℞ pec. dit doet smelten op .1. cleene vier dair toe dit pulver gemaket van witten wyeroke. dyt wel gemenghet te gadere. dit pulver dit legt alsoet voirseit es. Dient (of diedt) dit niet so snyttene alsoe u vore leert es dair voren metter pipen te snydene G].

+ G 98c.

+ †

+ G 98d.