Logo DBNL
Cyrurgie (1912)

Cyrurgie

(1912)–Johan Yperman–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

[Tweede boec. Van den ogen.]

Hier begint die tafle vanden+ andren boeke ende sprect vanden ogen ende heeft in .25. capitelen

1.Ierst hoe die ogen geformertsiin
2.van ongemaken in die ogen ende hoe datsi comen
3.vander minster optalmen van driën
4.vander ander optalmen die sterkere es
5.vander meester optal. ende van misseliken ziecheiden die van optalmen comen
6.van puusten in dogen ende wat dat ungula heet
7.van ere smetten dat pannus heet
8.van hoe vele manieren van tekenen siin van desen smetten
9.vander ierster die verbaert als .1. zant.
10.vander andere die verbaert als .1. vischscelle
11.vander derder die verbaert als .1. vlocke snees
12.vander vierder smetten die al doge bedect
13.van doeken of van nagelen
14.Eene ander maniere van doeken of na. die bruun sijn
15.van poentkinen die onderwilen gevallen in ogen
16.van scorftheit ende rootheit ende van joocten in dogen
17.van seebel in die ogen
18.van tranenden ogen of lopenden
19.van leepen ogen of tervenden die leden
20.van blauwen ogen gevallen of gewerpen (sic) etc.
21.van .4. karacten die men mach genesen
22.van 3. karacten die men niet en mach genesen
23.van wonden in die ogen
24.van fistelen onder die ogen
25.van noli me tangere int anscijn of an de lippen1)

+Hier begint die ander pertie van den boeke int welke men sal leren vanden ogen ende van haren ziecheiden te cureernen (l. cureerne) also alse meester jan yperman raet2). Nu verstaet vanden ogen hoe dat si gewrocht siin. Die oge es gemaect

bina als een pijnappel. achter+ scarp ende voren .1. luttel blonc ende slecht ende in die middewert rond omme te bat tontfane sine geesten. ende ane dechterste ende ene zenuwe die hol es entie gaet in die herssenen. dore dwelke die ziende geesten gaen. ende alsi bestopt es van humoren so es die mensce blint met sconen ogen. Int hole vanden ogen es .1. claer waterkiin puur datmen humoren heet van+ elken belemmertheiden. dwelke ontfanget die lucht van buten dore .3. hude die siin zere claer. Dierste heet uvea die naest es den waterkine. dandere heet cristaline. die uterste heet cornea. Die inreste es gelijc enen peulekine daer tsteenkiin van .1. rosinen in es gewimpelt. dats in latine uva passa.

+die middelste es geheten cerstael1) om datsi geliket den cristale. die uterste es geheten horen om dat si es claer ende gelijc den hoorne dat si gelei.. ent(?) als 1. horen ende buget dies gelike. Dese siin liggende deen an dandere dore dewelke die lucht gaet int vorseide waterkiin. ende daerna ontfanget dat lucht die zenewen die intscarpe vanden ogen hout vaste an elke huut die es vanden zenewen die ten ende siin van den oge diere heet ene sclirotica die comt van dura mater. ende dandere heet secondina entie comt van pia mater. ¶ Dese .2. huden beluken de substancie vanden ogen. bi hem leiden2) die ene van binnen den vorseiden waterkine ende dandere van buten tfleesch. dwelke heet dwitte vanden ogen daer inne +lopen arteriën. adren die voetsel bringen den ogen. Ende daer es ene andre huut dat dnetkiin heet dat comt ende wast van pia mater. ende dwitte van den ogen dats al v(l)eeschachtech binnen dat besloten heeft dwaterkiin bi hem. Mer daer siin tusscen .2. meer huden dan ene als u hierna geseit wert. die welke huden ontdoen ende luken het ontdoet alst ontfaen heeft..............3) die vorseide holle zenuwen sijn van hem .3. gemaect bi naturen als u vorleert es van dura mater ende van pia mater ende vanden netkine die siin gebinde vanden herssenen die welke versceeden die substancie van den herssenen. Waerbi dat men ziet menechwerf dat .1. mensce es ziec int vorhooft ende eldre niet. dat doet dnetkijn dat doreloopt

die herssenen. Ende verstaet wel+ dat en es niet dura mater no pia mater. Ende aldus siet men dicken dat .1. mensce ziec es in dene stede+ vanden hoofde ende in dandere niet. Ende tusscen den humoren dat te voren es geheten waterkijn enten vleesce es .1. rinc. die rinc tusscen vlesche enter ziene daer die heet de huut daer des menscen varwe in leit. onderwilen grau. onderwilen scier onderwilen bruun. ende mengertieren. entie heet glas. Dese stede bescermet dbloet dat niet ten vleescen steden en mach lopen no ter ziene bi naturen. Mer bi andren ongevalle alse bi slagen of dies gelike. of bi vervulten van naturen de welke bi reumen nature daer sendet ende dan comen daer af sware ziecheiden. ¶ In den rinc es noch .1. ander huut die heet aranea in latine. in dietsch coppengespin. ende dats dunne ende subtijl. ende dits vast ant netkiin dat in die ziene es. dat wel starc es hoe subtijl dat es. ende heeft die oge al omme bewimpelt sonder vore die zie. Nature heeft gemaect ene+ sonderlinge huut die dect ende bint al die oge sonder allene vore die zie. ende dats die uterste huut ende heet coniunctiva. dat alle dandere te gadere hout gevoecht. deckende dese die ziene. so werde+ den oge appel4) dat es dat brune dat ront es datter geen licht in soude mogen comen. Mer si es an die .3. vast die siin

vore dwaterkiin. dewelke alle .3. sere claer ende suver siin bi naturen. Die zenewe die es ant rechter ende vanden rechten oge ende vanden luchtere die en siin niet vanden zenewen die behoren ten gemeinen lichame. want si wassen uten herssenen van voren met .2. andren zenewen die gaen ten nese omme tontfane die roke. si siin gescepen ten ende alse .2. wortekine van vrouwen borsten. Mer die ten ogen +behoren die helsen manlijc andren in die herssenen ende dbeen1). ende dat heeft nature gedaen om een nuttelijc profijt den gemeinen creaturen. Want als men niet en mach zien met .1. oge ende men ziet metten andere. so sent nature te dien haer beider werc also aristotilis seit. datmen verliest in .1. oge of in .1. ander led. dat dobbeleert int dandere. Ende men maecht zien alse in ene oge es limpinositas. dat in vlaemsche heet drope. dat stect die reume uten herssenen ten ogen onderwilen ten enen onderwilen ten beiden ogen. Mer stect sijt ten

+enen. men ziet dat onderwilen comt ten andren emmer. ende dats +om dat die zenewen hebben manlijc andren gehelst. als gi gehort hebt ¶ Voort verstaet die doget vander helsingen. Alse .1. oge es belemmert dat ander ontfanget harer beider geesten om te sterker te sine in haer werc. ende dats sonder dandere te quetsene. Ende als .1. man luuct siin .1. oge. so ontfaet die opene harer beider geesten sonder dandere te quetsene. Noch .1. ander so es die helsinge. Alse .1. mensce ziet met beiden ogen .1. dinc. so ziet hi dat nes maer .1. dinc. Ende verstect hi met sinen vingere deen oge. so dunckter hem .2. of meer. dats om dat hi dan luuct .1. luttel te ziene optie zenewe van den oge2). ende dan mogen niet die geesten hebben haren naturliken ganc. Dits gesproken vanden ogen bi naturen daer die oge gesont es


Vorige Volgende