|
| |
| |
| |
Statuten der rederykkamer, Het Eglentierken, te Hoogstraten.
1533 (N. St. 1534).
Wy Anthonis van Lalaing, grave van Hoochstraten, heer van Montigny, van Culemborch, Borssele, etc., ridder van der Oorden, Raet ende camerlinck der keyserlijcke magesteyt onses alderghenadichsten heeren, hooft van sijnre Magesteyt domainen ende financien, ende stadthouder generael over sijnre Magesteyt lande van Hollant, Zeelandt, Vrieslandt ende Utrecht, doen condt allen luden, teghenwoordich ende toecomende, dat wy ter bede van onsen lieven getrouwen Drossaert, rentmeester, Schouttijt, schepenen ende ghesworenen onser vrijheyt van Hoochstraten, ende voerts van den gantsen inwonende der selver onser vrijheyt, tot verchieringhe, angmentatie ende verbeteringe van dier, hunlieden, voer ons ende onsen erven ende nacomelingen, graven ende gravinnen van Hoochstraten, gegonst ende belieft hebben, gunnen ende believen, by desen onsen openen brieve, een gulde ende broederscep van der const der Rhetoricken, gheheeten des Eglentierkens, onder die regulen ende statuten by ons toegelaten, ende hier na verclaert.
In den iersten, dat daer ordinaris in wesen sullen ses ende dertich gesellen, den hootman ende de dekens daer
| |
| |
inne begrepen, ende niet meer, ten ware dat ons oft onsen nacomelingen sulcx in toecomende tijt beliefde.
Item, dat dese gulde broeders een gemeyn camer hebben sullen, daer sy haer vergaderinge ende exercicie van der consten op maken ende doen sullen.
Item, dat sy tot hueren patroon nemen ende houden sullen dat werde heylighe Cruys, ende voer haer devise Caritas.
Item, dat in dese voerscreven gulde, om tselve te bet te onderhouden, altijt eenen hootman wesen sal ende twee dekens, welcke dekens by den ghemeyn ghesellen, daer inne wesende, jaerlijcx ghecoren ende vernyeuwt sullen werden, ende sullen thuerlieder advijsse zweren ende geloven hueren last ende bevel truwelijcken te regeren, de gemeenen ghesellen in goeder vrientscap ende eendrachtichlijck te onderhouden, ende de gerechtigheden van der gulde te ontfanghen ende wel te verwaren, ten laste van alle jare goede duechdelijcke rekeninghe daer af te doene, zo wanneer sy daer toe vermaent sullen werden.
Item sal een yegelijck in der gulde alree wesende, oft dier namaels comen sal, schuldich zijn hem eerlijck, zeedelijck ende secretelijck te houden, ende voerts eenen eedt te doen tot onderhoudinge der selver gulden ende huere gerechticheyte, sulcke als dat bevonden sal werden te behoiren, welcken eedt by den hootman oft, in zijnre absencie, by een van den dekens hem afgenomen sal werden.
Item sal een yegelijck, in der gulden comende, geregistreert werden te boecke, twelcke men daer af houden sal, ende daer voer schuldich sijn te betalen, tot behoef van den outare van den heylighen Cruyse, twee stuvers, ende eenen stuver den cnape, die de guldebroeders onderhouden sullen, om der gulde te dienen tot alre tijt,
| |
| |
als dat van noode wesen sal, dies sal hy van elcken guldebroeder tsjaers hebben te loone eenen halven stuver, ende van elcken die in der gulden voertaen comen sal willen eenen stuver, ende voerts de twee feestdagen ende op alle vergaderinge elcker maent sijnen cost ende sijn gelach quijte, met oeck soe dicwils als men spelen sal. Ende soe wie in der gulden ontfanghen es, ende namaels daer wederom vuyt sal willen scheyden, sal ierst orlof ende consent van den hootman ende de dekens daer toe moeten eysschen ende vercrijghen, ende daerna gehouden zijn te betalen thien stuvers, tot behoef als voren.
Item, sal een yeghelijck guldebroeder van deser gulde alle jaren opten derden dach van meye, alsop ten dach Inventionis Crucis, schuldich sijn te comen ende hem te laten vinden ter plaetsen, daer die gemeyn maeltijt van der gulden geordonneert sal werden, om minlijck ende vrindelijck metten anderen aldaer te teeren, ende soe verre daer yemants absent vuyt blijve, sal die selver tot gelijcker partie in de costen ghelden als dandere, die daer teghenwoerdich zijn.
Item, opten voerscreven Inventionis Crucis sal men procederen totter electie van den twee nieuwen dekens, een yegelijck kiesende den ghenen, die hy houden sal voer den nutsten ende bequaempsten, ende dat ter presentie van den hootman, oft den ghenen die sijn plaetse verwaren sal, ende die men dan bevinden sal die meest koeren ende stemmen hebben, sullen gehouden sijn dat dekenscap voer dat toecomende jaer aen te nemen, sonder enighe weygeringe daer teghens te doene, opte verbuerte van xx stuvers, te bekeeren als voren, in welcken gevalle men in de stede van den wederwilligen procederen sal tot nieuwer electie van eenen anderen.
| |
| |
Item, opten Jach Exaltationis Crucis, als op den xxiiijsten dach septembris, sal men houden eenen gemeynen colfdach, daer dabsenten, soo wel als de presenten, in sculdich zijn sullen te ghilden.
Item, sal een yegelijck guldebroeder, op elcken Heylich Cruysdach, schuldich sijn te offeren, tot onderhoudinghe van den outare ende de ornamenten van dien, eenen halven stuver.
Item, des anderen dach, naer elcke Heylige Cruysdach, sullen die gemeyn guldebroeders sculdich sijn te doen singen een misse van requiem, voer den ghenen die in der gulden gestorven sijn sullen, ende hun totter selver missen persoonlick vinden, opte pene, soe verre sy in der vrijheyt ende niet nootlijcken geimpedieert en sijn, van eenen halven stuver, te bekeeren als voren.
Item, sullen alle die guldebroeders altijt opten eersten sondach van der maent gehouden wesen te comen op ter gulden camere, soe verre sy binnen onser vrijheyt van Hoochstraten sijn, ende niet nootlijcken geimpedieert en werden als voren, telcken naer dat die vesperen ghedaen sullen wesen, om alle dinghen, der gulde aengaende, aldaer te helpen handelen, oeck om te ondersoecken ende doen betalen alle de boeten, die in der voergaende maent verschenen zijn sullen. Ende om die guldebroeders in goede geregeltheit te onderhouden ende niet te bringhen op groote costen, sal een yegelijck van hun telcken gelage met eenen halven stuver, als hy dien verteert heeft, moeten rekenen, betalen ende opstaen, oft, wilt hy langer blijven sitten, sal hy dat mogen doen op sijnen costen, doch niet als guldebroeder.
Item, dat nyemant van den guldebroeders deen den anderen volle oft gesette kroesen, bekers oft gelasen, op ter camere oft in huerlijder vergaderinge bringen sal
| |
| |
mogen, opte verbuerte van eenen halven stuver, te bekeeren als voren.
Item, dat nyemant van den guldebroeders andere vremde personen, in der gulden nyet wesende, opter cameren en sal mogen bringen, als men daer eenighe spelen proeven oft refereynen lesen sal, naer prijs gemaeckt zijnde, oft dat men enighe dinghen der ghulde ende cameren aengaende tracteeren sal, sonder consent van den hootman ofte dekenen, opte verbeurte van eenen stuver, te bekeeren als voren,
Item, dat niemantz vremdes op ter cameren bringende [meer] dan dry malen te drincken presenteren, oft aldair sittende houden sal, ten ware de ghene, die hem daer alsoe hiele, sijn gelach voer hem betalen wilde, twelcke hy in sulcken gevalle schuldich sal sijn alsoe te doen in der ghelijcker portie, ende oock als die ander guldebroeders voer hun selven betalen sullen, ende daer en boven noch te betalen voor amende eenen halven stuver, te bekeeren als voren.
Item, dat nyemant int voerscreven ontfanghen sal werden, ten sy hy eerst, by consente van den hootman ofte dekens, twee oft dry malen int gheselscap geweest en hebbe, oeck aen den selven hootman ofte dekens versueckt int gulde ontfangen te werden, ende soe verre hy dan goet ende nut daer toe gekent werde, soe sal hy daer in ontfanghen ende geadmitteert werden, mits gelovende ende zwerende te doen ende hem te dragen als dat ghewoonlijck onderhouden sal werden.
Item, dat deen ghuldebroer metten anderen niet en sal spotten moghen, noch hem toenamen, in vercortinghe sijnre eeren, oft anderssins qualijc ende ontemelijc aenspreken, opte verbuerte van eenen stuver, te bekeeren telcker reyse als voeren.
| |
| |
Item, dat nyemant van den guldebroeders enige oneerlijcke oft andere dorplijcke woerden opter camere sal moghen spreken, noch enige verboden eeden sweren, tzy by God almachtich ende zijnre Lieve Moeder, ofte by sijnen Heylighen, in gramschap, vuyt lichticheit oft anderssins comen mochte, opte verbuerte van twee stuvers telcker reysen, te bekeeren als voren. Ende daer en boven, naer geleghentheyt der saken, noch te staen tot onser oft onser nacomelingen ende huere officieren correctie in der tijt. Ende oft hem yemantz alzoe ontgaende, in sijnen stivicheit persevereerde, midt zweren, kijven oft anderssins, sonder hem te willen laten onderwijsen, sal tot zwaerder straffinghe staen, zoo van ons ende ons officieren, als van der gulde, ghelijc men bevinden sal naer gheleghentheyt te behoeren.
Item, soe wie van den guldebroers opter camere enighe tweedracht oft discoerdie maeckte ende suciteer tot factelijcker aentastinge toe, tzy datter bloedwondingen vallen ofte niet, sal oock totter correctie van der gulden staen tot huerer arbitrange, ende daer en boven van ons oft onsen officier gestraeft werden naer ghelegenheit der misdaet.
Item, [dat] nyemantz van der gulden enige rollen aenverden en sal om te spelen, hy en sal se moeten houden, volleeren ende spelen, sonder yemantz overtegeven, ten ware dat men int accoerderen bevonde dat se hem niet en diende, in welcken gevalle men se ontfanghen ende hem een ander leveren sal, die hem bet diene om te leeren ende te spelen, opte verbuerte van een pont was, oft drie stuvers daer voer, te bekeeren als voeren.
Item, dat de ghene die alzoe enighe rollen aenverdt sal hebben, sculdich sal sijn te comen opte camere, als hy van den cnape daer toe vermaendt werdt, oft dat by
| |
| |
den anderen verdraghen geaccordeert sal werden, om huer spel daer metter anderen te proeven ende te versoecken, ende soe wie des in gebreke valt sal telcker reysen verbueren eenen halven stuver, ten ware hy anders nootsakelijcken te doen hadde, twelcke hy in sulcken gevalle te kennen sal gheven.
Item, soe wanneer men enighe spelen opter camere proeven sal, soe en sal daer nyemantz boerden, gecken oft luyde spreken, daer mede hy de concordanten van den spele beletten mochte, opte verbuerte van eenen halven stuver, te bekeeren als voeren.
Item, dat een yegelijck guldebroer heymelijc houden sal tghene datter opter camere gheproeft, gheleert ende geslooten sal werden, sonder dat yemantz vremdes ende in der gulden niet wesende na te seggen, opte pene van twee stuvers.
Item, deghene die enighe rollen hebben om te spelen, en sullen niet gehouden sijn den speelwaghen te halen, noch te stellen, noch bereet te maken, maer dat schuldich sijn te doen die andere guldebroeders, die dan tot spelen niet ghemoeyt en werden. Ende ofter nyemant oft te luttel waren, om dese waghens te stellen ende bereet te maken, sullen die dekens hulpe daer toe mogen nemen, die zy betalen sullen ende bringhen den oncost te rekenen.
Item, die costen van scriven, rolleren, boeckeeren ende componeren van den spelen ende refereynen sal men vinden opte gemeenen gulde. Dies sal oeck tselve ghulde ghenyeten ende te baet hebben tghene de spelers by heeren bruydegoems ende anders geschoncken sal werden.
Item, opten tweeden sondach naer Bamisse, sullen beghinnen die kolfdaghen, ende dueren soe menichen
| |
| |
sondach daer naer, alsser menich ghuldebruer in der gulden sijn. Dies sal elcke guldebruer schuldich sijn te gheven op sijnen kolfdach twee stuvers voer die gemeenen guldebruer, ende in de busse eenen halven stuver.
Item, soe wat rethoriciennen van buyten comen dese gulde besoecken, dier noyt gheweest en hebben, die en sal men voer dierste reyse niet lijden yet te gheven oft betalen, dan tracteren naer huere ghelegenheyt, ende daer naer sal men se wel mogen laten betalen, soe dicke als sy daer comen, soe verre nochtans dattet soe te passe valt.
Item, soe wanneer yemantz van der gulden ontboden werde opter camere te comen, om van eenighe dingen te spreken der selver camere, den aultare oft der bloemen aengaende, ende dan niet en coempt, hem oeck met wettiger nootsaken niet in wilde verantwoerden, sal hy telcker reysen verbueren eenen stuver.
Item, elck guldebroer, in dese gulde stervende, sal gehouden wesen der selver gulden te laten ende te besetten thien stuvers eens, daer men hem een vuytvaert voer doen sal, voer voerscreven aultaer van den Heilighen Cruyce.
Item, oft hem yemantz van den guldebroeders te suecken maecte, de costen der gulden aengaende te betalen, den selven sullen die dekens moghen doen panden, sonder voer recht te comen, ghelijc men in ander gulden gewoenlijc es te doen.
Alles sonder arghelist. Reserverende aen ons ende onse erven ende nacomelingen, graven ende gravinnen van Hoochstraten dinterpretatie, moderatie ende verclaringhe van den voerscreven articlen oft eenigen der selver, soe verre hier namaels bevonden wordt daer eenige in te vallen. Des torconde hebben wy onsen naem
| |
[pagina t.o. 385]
[p. t.o. 385] | |
Bl. 385.
Fac-simile van het handteeken van graef A. Lalaing.
Zegel van den Heer Graef A. Lalaing.
| |
| |
hier onder bescreven ende onsen seghel hier aen doen hanghen. Ghegeven op onsen slote te Hoechstraten voerscreven, den xvijsten dach in januario in den jare Ons Heeren duysent vijf hondert drie ende dertich.
A. LALAING.
Deze charter, op perkament geschreven, berust in de Archiven van Hoogstraten.
C. STROOBANT, Pr.
|
|
Auteursrechtvrij