Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 7
(1843)–J.F. Willems, [tijdschrift] Belgisch Museum–
Auteursrechtvrij
[pagina 368]
| |
Eersten uytgangh.
marie, egmont.
marie.
Heer graef, uw achterdocht steunt op een lossen voet;
Philippus is een vorst soo edel van ghemoet,
Aen sijne dienaers soo goedtjonstigh en mildadigh,
Voor sijn ghemeenten soo meedogende en genadich,
Dat sijne heerschingh raedt en volck verheugen sal;
Gheloof my, gheenen noot, gheen tijden, gheen gheval,
En sal hem in 't bestier der Spaensche coninghrijcken
Van sijn heer vaders leer en voorbeeldt doen afwijcken.
Ghewent van kindts gebeent te volghen sijne plicht,
Van vuyle lust vervreemt, door reden onderricht,
Ghenegen tot de rust, afkeerigh van de twisten,
Een vrient van waere trouw, een vyandt van de listen,
Een schermheer van het recht, een steun van weeuw en wees,
Ghegront op 's Heeren wet, versterckt door sijne vrees,
Voorstaender van Godts kerck, en sijne heerschappijen,
Uytroeyer van 't vergif der helsche ketterijen,
Verschijnt hy heden op des wereldts hooghsten troon;
Soo dat ghy 's vaders deught sult vinden in den Soon,
En slechts den naem alleen der vorsten siet verand'ren.
egmont.
Eylaes! hoe seer verschilt den eenen van den and'ren,
Mevrouw! wat lijdt mijn hert by dees verwisselingh!
Ick heb gheen rêen bequaem om mijn bekommeringh
En innighe beroert daer over uyt te drucken;
De liefde tot den vorst scheurt mijne borst aen stucken,,
Wanneer my sijn vertreck van soo naeby verschijnt!
Geheel den adel en ghemeente treurt en quijnt
| |
[pagina 369]
| |
Sint dat die tijdingh is in 't openbaer ghekomen;
Ghy weet hoe hevigh sy voor and're heerschingh schroomen,
Ghy kent hun vrijen aert, en hebt soo langen tijdt
Ghemerckt hoe seer dien aert met Spaensche zeden strijdt.
En lijdt niet dat 't bestier van dese vrije landen
Na een soo minsaem jock vervalle in vremde handen!
En nu den keyser wilt sijn heerschappy afgaen,
Sy bidden u, vorstin, neem hun beschermend aen:
Verlaet het roer niet van dees wagghelende staeten,
Die op uw teere sorgh en goedtheyt sich verlaeten,
En die versekert zijn in uwe majesteyt
Te vinden Carels jonst en goedertierentheyt.
marie.
Soo ras den keyser sal sijn rijcksstaf nederleggen,
En valt my in 't gebiedt van Neerlandt niets te seggen,
't Geen op den selven stont behoort aen mijnen neef,
Aen wie ick mijn gesagh gewilligh overgheef:
Het hangt dan op dien tijdt alleen van sijn behaegen
Aen die hy 't weerdich acht sijn heerschingh op te draegen;
'k Beken dat uwe deught en onverbroken trouw
Soo sterck heeft ondersteunt 't gebiedt van eene vrouw,
Dat sy mijn herte licht tot desen last sou locken,
Indien 't van 's wereldts eer niet reeds was afghetrocken.
O graef! al waert dat my Philips daer toe versocht,
Sijn bede waer vergeefs, mijn loopbaen is volbrocht.
Ick wil van grootheyt noch van heerschen hooren spreken,
En gae my met mijn broer in d'eenigheyt versteken:
Mijn hert heeft 's wereldts wrock en onlust soo ghevoelt,
Dat het door d'heugenis daer van als toeghewoelt,
Gants onghevoeligh en onlustigh is gheworden
Van alle roem en eer, die mijne jeught aenporden.
Neen, neen, gheen glory meer, geen grootheyt, geen gesagh!
Ick storte, ick schudde die al uyt op desen dagh.
egmont.
Eylaes! wat droevigh lodt sal Neerlandt overkomen!
Het werck door onsen vorst en keyser aenghenomen,
| |
[pagina 370]
| |
Bracht ons tot minder leet, beroerten, en verdriet,
In hoop op uwe jonst en moederlijck ghebiet;
En 't docht ons licht 't vertreck des broeders te ghedoogen,
Als sulck een suster sou den staet beheerschen moghen:
Maer beyde worden ons gerooft ter selfder tijdt,
En tot een meerder ramp en pijnelijcker strijdt.
't Schijnt dat den hemel, tot ons ongeluck ghedreven,
't Bewint der landen wilt aen ander overgeven,
En onder het gewelt van swaere slaverny
Verdrucken de ghemeent by strengher heerschappy.
O koningin! hoe ras vervalt hetgeen wy hopen!
Den welstant en den roem van Neerlandt is verloopen,
Sijn scheuringh is naeby, sijn ondergangh ghenaeckt,
Naedien ghy met den vorst uw sorgh daer aen versaekt.
marie.
Ghy sult de heerlijckheyt van dees beroemde landen
Noch meer verheven sien door vorst Philippus handen,
Die in den vollen bloey van sijn manhafte jeught
Soo schoone blijken geeft van wijsheyt, moedt en deught.
Ghy sult het fier gebriesch der Vlaems- en Spaensche leeuwen
De paelen van Euroop noch hooren overschreeuwen;
Het Castiliaens gesagh aen Nederlandt gevest
Sien dreygen noordt en zuydt, verbasen oost en west;
En, onder het gewicht van een soo groot vermogen,
Met d'onderwereldt sien Afrijcken neergheboogen:
Ghy sult de handelingh van 't wercksaem Nederlandt
Ten westen uytgebreydt, 't Americaensche strandt
En wijde stroomen sien besetten met zijn vlooten;
Terwijl uw schrander en vernufte landtgenooten
Voor linnen, kemp, of zijd, konstwerckigh op ghedaen,
Afleenen 't suyver goudt den woesten Indiaen,
En, in verwisselingh van slechte beuselinghen,
Ontfangen silvre stof van dese woestelinghen.
Siet graef, wat mijne ziel verhoopt van dese macht,
Siet wat mijn ned'righ hert van 's hemels hulp verwacht;
Betrouwt daer op met my, en laet die sorghe vaeren.....
Sacht, hier begint den raedt en adel te vergaeren.
| |
[pagina 371]
| |
Tweeden uytgangh.
marie, eleonore, philibert, egmont, edellieden, vrouwen, lijfwacht.
eleonoor.
Mijnheer, uw vorst heeft dees vergaderingh versocht,
Ten eynde sijn besluyt u kenbaer wesen mocht,
En, door uw middel, aen al sijne heerlijckheden.
Heer Philibert sal u sijn jonghsten wil ontleden.
philibert.
Den keyser, onsen vorst, gewaerschouwt door den last
Sijns lichaems, dat, door sieckte en quellingh aengetast,
De krachten van sijn ziel, allenghskens aen, beswijcken,
Vindt sigh niet meer bequaem om over soo veel rijcken
Te heerschen, naer 't belangh van sijne majesteyt,
Der ondersaeten rust, der croonen weerdigheyt.
Dit doet, met vrijen wil, hem sijne grootheyt staecken,
Het opperste gesagh en heerlijckheyt versaecken;
Om, verre van het hof, door geen ghewoel ontrust,
In eenigh stil vertrek te vinden sijne rust.
Doch, om dit mogend rijck, 't bestier der ondersaeten,
Den welstant van Godts Kerck, wel ondersteunt te laeten,
Verheft hy in sijn plaets op soo beroemden troon
Den vorst van Enghelant, Philippus sijnen soon,
Die door sijn jaeren, deught, en groot' hoedanigheden,
Bequaem is om sijn plaets naer weerde te betreden.
In dit voornemen stort hy sijn oodtmoede bêe
Voor Godt den hooghsten Heer, op dat hy 't rijck in vrêe,
Den coningh sijnen soon in sijne heerschappijen
Behoede, tot verderf der snoode ketterijen,
Tot stut van wederspalt, en alle oproerigheyt:
Hy weirt sijn onderdaen den eedt van trouwigheyt,
Op dat sy, teenemael van sijn gesagh ontslaghen,
Aen hunnen nieuwen vorst hun dienstbaerheyt opdraghen.
| |
[pagina 372]
| |
Derden uytgangh.
keyser, philippus, marie, eleonoore, philibert, oraignien, egmont, edellieden, vrouwen, lijfwacht.
den keyser
uitkomende, ondersteunt van Oraignien.
Mijn weerde vrienden, siet dien langhgewenschten dagh
Verschenen, naer wiens komst mijn hert, van 't hoogh gesagh
En heerlijckheyt versaedt, soo vierigh was gedreven:
Siet hier den blijden dagh, den liefsten van mijn leven,
Den lesten van mijn rijck en groote heerschappy;
Ick voel alree mijn ziel van last en kommer vry,
In haer aenstaende rust genietend 't soet vermaecken,
Dat in geen keysers hof noch grootheyt is te smaecken.
Ick heb tot heden, van mijn seventhiende jaer,
Door alderhande sorgh, beroerten en ghevaer,
't Ghewicht der monarchy op mijnen rugh ghedragen;
Ick heb mijn vorst'lijck hooft in soo veel swaere slaghen
Voor mijner landen rust en 's Heeren roem gewaeght;
Den wreeden Ottoman uyt Oostenrijck gejaeght;
D'oproerigen verdruckt, d'afvallighen verdreven,
En al de vyanden van mijne croon doen beven.
Dit tuygh Germanien, soo onversaeght van moedt;
Dit tuyghe Vranckerijck, soo trots op edel bloedt;
Dit tuygh Italien, Sicilien, Afrijcken,
Bourgondien, Nederlandt, met al de Spaensche rijcken,
Soo menighwerf ontroert door mijn gevreesde macht:
Dit tuyge Peru dat mijn heyr ten onder bracht;
Dit tuygh de woeste zee, wiens toomeloose baeren
Ick met mijn vlooten heb tot elf mael doorgevaeren.
In eene heersching van soo ongemeenen last
Bleef aen des hooghstens wil mijn hert gedurigh vast;
En 't eenighst doel van al mijn ondernomen wercken
Was om de waere kerck, en mijnen staet te stercken;
Soo langh mijn lichaems kracht en welvaert was in stant,
Bleef zegen en gheluck aen mijn besluyt verpant;
| |
[pagina 373]
| |
Soo dat het niemant als den vyandt heeft gespeten
Dat Carel heeft gheleeft, en op den troon gheseten.
Doch, nu de krachten my begheven, en de doodt
My dagelijcks bedreyght met haer aenstaende noodt,
Wil ick de staetsucht en eergierigheyt verlaeten,
Die krencken kan de rust van mijne ondersaeten.
Voor eenen ouderlinck, door sorgh en jaeren stijf,
Die reedts begraeven is met 't beste van sijn lijf,
Geef ick u eenen vorst in 't bloeyen van sijn jaeren,
Tot sulck een last bequaem, in 't heerschen seer ervaeren,
Die in sigh selven sulck een moedt en deught versaemt,
Als mijn naekomelingh en waeren soon betaemt;
Indien mijn heerschappy u immer kost behaeghen,
'k Wil tot erkentenis u anders niet afvraghen,
Dan dat ghy 't waer gheloof getrouwelijck vermeert,
En desen, mijnen soon, voor uwen coningh eert.
egmont.
In dese plicht en sal ons herte noyt beswijcken.
keyser.
En ghy, mijn soon, indien 't besit van soo veel rijcken,
(Met al de heerlijckheyt die oyt mijn ziel ghenoot)
U heden waer ten deel ghevallen door mijn doot,
'k Verbeelde my, dat ghy, tot sulck een top van eeren
Ghestegen door mijn sorgh, mijn arbeydt soudt waerdeeren,
En dat d'aensienlijckheyt van sulck een erffenis
Uw hert verbinden sou tot waere erkentenis;
Maer nu mijn vrijen wil u doet die rijcken erven,
En dat ick voor mijn tijdt mijn grootheyt wil versterven,
Op dat ghy t' eerder soudt bekomen het ghenot
Van een soo wenschelijck en hooghverheven lot,
Versoeck ick, en met recht, dat ghy den staet sout gheven
Het gheen ghy my daer voor nu schuldigh zijt gebleven,
En dat de liefde, die mijn jonst van u verdient,
Nae desen, uw gemeent tot troost en welvaert dient.
Aen and'ren streck tot vreught hier kind'ren nae te laeten,
Op dat sy naer hun doodt besitten groote staeten,
| |
[pagina 374]
| |
Mijn verghenoegen is, dat ick u heden sie
Verheven, wijl ick leef, tot sulck een heerschappie.
Misschien sal dit na my aen niemant meer gebeuren;
Maer heel de wereldt sal dit mijn besluyt goet keuren,
Indien ghy, door een wijs en christelijck gebiedt,
Betoont dat uwen keur is door verdienst gheschiedt,
Dit sal een jegelijck van uw besluyt ghetuygen,
Soo ghy gestadigh blijft voor 's Heeren wetten buygen,
De godtsdienst ondersteunt, het heyligh recht hout staen,
Een schroom den ketter zijt, een vreught den onderdaen,
En uw ghemeente sult soo goedertieren wesen,
Ghelijck mijn voorbeeldt u soo langh heeft aengewesen.
'k Wensch dat uw naesaet soo voorspoedighlijck aengroey,
Dat ghy, na menigh jaer, in volle levens bloey,
De conincklijke croon moocht ongepraemt aenbieden,
Gelijck men heden siet, aen u, door my geschieden.
philippus,
knielende.
O vorst! hoe blijft mijn hert aen uwe min verpant.....
Lijd dat mijn mont aenraeck uw keyserlijcke hant.
(Den keyser omhelst sijnen soon, en leght de handt op sijn hooft.)
keyser.
O mijnen soon! dat u ten allen tijden zeghen
Der vorsten oppervorst, my stadigh sou ghenegen;
Dien Godt, die my altijdt in sijn beschermingh nam,
Den steun en toeverlaet van mijn doorluchte stam.
(Sy blijven eenighe oogenblicken onbeweeghelijck.)
philippus
des keysers handt ghekust hebbende.
Mijn heer en vader! noyt sal mijne ziel vergheten
Dees uw eelmoedigheyt en goedtheyt ongemeten;
Het voorbeeldt van uw deught en vorstelijck beleyt
Sal mijnen leydtsman zijn in sulck een heerlijckheyt,
Tot roem der waere kerck, tot troost der ondersaeten;
Maer boven al, tot vreught der Nederlandtsche staeten,
| |
[pagina 375]
| |
Die ghy met sulck een liefde en teerheyt hebt omvaên,
En die ick t'uwer min sal in mijn jonst ontfaen.
oraignien.
Die jonst, heer coningh, gaet ver boven ons verdiensten,
En wordt van ons erkent door onvermoeyde diensten.
egmont.
Uw eernaem blijft door ons verdedight t'allen tijdt,
Tot schand van die uw croon en hoogh geluck benijdt.
marie.
Mijn heer en broeder leert my 's werelts eer versaecken,
Dies wil ick my van al haer roem en pracht ontmaecken;
Heer coningh, 'k geef u op 't bestier van Nederlandt,
Dat vyf-en-twintigh jaer stont onder mijne handt.
philippus.
Soo wilt ghy teffens my verlaeten met u allen,
En door geheel den last van 't rijck my overvallen?
marie.
Uw gaeven maecken u tot desen last bequaem.
eleonoor.
En sulck een grootheyt is uw jonckheyt aengenaem.
keyser.
Aenveerdt de teeckens van het coninghlijck vermogen.
(Den keyser geeft hem den coninghlijken staf, croon, en mantel, die hy op sijne schouders hadde.)
Hier soude mogen een musijckdeuntje gesongen worden, passende op de stoffe.
keyser.
Den staet blijf onder u, ghy onder Godt gebooghen!
| |
[pagina 376]
| |
(toejuygingh.)
Langh leef den coninck.
keyser.
(Gheklanck als voren.)
Ghy, almoghende opperheer,
Wien alle majesteyt, grootdaedigheyt, en eer,
En glory eyghen is: ghy, die der vorsten hoven
Kont op een ooghenblick van hunnen glans berooven,
En plettren met een wenck des wereldts oppermacht!
Dat heden heel mijn roem u zy gheofferslacht,
Met al de heerlijckheyt en vorstelijcke waerde,
Die ick door uw ghenae ghenoten heb op aerde.
Ick quam ter werelt, swack, kranck, moedernaeckt, en bloot,
En wensch te keeren kranck en naeckt in 's aerdens schoot,
Om in een duyster graf mijn grootheyt neer te legghen.
Ghenadighste! nu magh mijn ziel met reden segghen:
‘O Heer! ghy hebt mijn boey en banden gants verplet;
Nu gaen ick met ghenucht verbreyden uwe wet,
Erhaelen uwen lof, en uwen naem aenroepen;
Nu wil ick dat mijn mont met d'uytverkoren troepen
Verheffe dagh en nacht 't ghesagh van uwen troon;
Aensie my uwen slaef, uw dienaeressens soon:
Ontfangh my in ghenae, geweerdight doch uw ooren
t'Ontsluyten, om mijn bêe en droef ghesmeeck t'aenhooren:
Wegh werelt! grootheyt wegh! 'k vertreede u met den voet,
Nu zijt ghy doodt voor my, nu leef ick eerst voor goet.’
| |
Den drucker tot den leser.Ick en twijffele niet, of dit werck sal ten hooghsten aengenaem wesen aen alle Nederlantsche redenrijcke geesten, uyt oorsaek van sijne uytnemende verheventheyt in stoffe en stijl: het is het leste werck van dien hooghverlichten gheest, die de Nederlandsche taele in alle sijne wercken ghestelt heeft op een trap, die noyt poët voor hem en heeft konnen bereycken: Hope dan dat den leser daer in vinden sal den geest van M. De Zwaen, en waerdeerende mijnen arbeyt, soo sal ick my bereyden om noch een ander in het licht te brengen, op 't selve formaet van dit stuck, om hier achter by te voegen, oock door den voorseyden auteur.
Godt gheve sijnen wijsen geest d'eeuwighe ruste. |
|