Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 7
(1843)–J.F. Willems, [tijdschrift] Belgisch Museum–
Auteursrechtvrij
[pagina 358]
| |
Eersten uytgangh.
eleonore, egmont.
eleonoor.
Neen, edelmoede graef, het keyserlijck besluyt
Gaet vast, hy ley sijn hert met sijne meyningh uyt,
Rechtsinnigh, als hy u die kennis heeft ghegeven:
Geen werelts insicht kan sijn opset wederstreven,
Naedien hem aerdts geluck, noch grootheyt meer aenkleeft.
Het waenlicht is voorby dat hem benevelt heeft;
De valsheyt en 't bedrogh van 't tijdelijck vermogen
En d'ijdele eersucht blijckt nu naeckt'lijck voor sijn oogen:
Hy onderneemt een werck sulck eenen keyser weert,
Die met sijn heerschappy kan afgaen sijn begeert;
En geeft den naezaet stof in 't lange t'overweghen
Welck overwinningh hem verleent den meesten zeghen.
egmont.
Mevrouw, ick stae verbaest in 't sien van sulck een moet,
En 't dunckt my dat den vorst sijn roem meer rijsen doet
In sijn begeerlijckheyt en staetsucht te vertreden,
Dan in 't veroveren van landen en van steden.
eleonoor.
Graef, wie de wereldt met een vredsaem oogh doorsiet,
Bemerckt daer bitterheyt, bedrogh, en anders niet;
En hoe hy meer betracht haer ijd'le glimp t'ontdecken,
Hoe meer sy hem verschijnt vol vuyligheyt en vlecken:
Haer hooghste voorspoedt wordt gevolght door ongeluck;
Haer heerlijckheyt, doorschand; haervrolijckheyt, door druck.
Dees eeuw kan ons daer van ghetuygenisse gheven,
Wiens heugenis het hert doet sidderen en beven.
| |
[pagina 359]
| |
Door wat ellenden, ween, en plaghen wierdt Euroop
In desen droeven tijdt gheworpen over hoop,
Vervult met jammeren, ghedeckt met doode lijcken:
De steden tegen stêen, de rijcken teghen rijcken
Gekant, door 't stael verwoest, gebaedt in menschen bloet,
En door de vlam vernielt: wat heeft den trotschen moedt
Der vorsten Nederlandt en Vranckrijck niet doen lijden!
Wat moorden, stroopery, ghewelt, en wreede strijden
En heeft Italien en Duytslant niet doorstaen!
Den grooten lelyvorst door 't Spaensche heyr ghevaên
En uyt sijn rijck gevoert, doet ieder overwegen
Hoe ongestadigh is al aerdts gheluck en zegen:
'k Was nauwelijcks met hem in trouwverbont ghetrêen,
Of sagh hem en mijn broer ghewapent tegen een;
En eyndelijck, van d'een in d'ander ramp ghedreven,
Zeer onvoorsiens mijn heer en man berooft van 't leven.
Indien ghy d'oogen keert naer 't ketters Engelant,
Daer siet ghy Henderick aen sijn boelin verpant,
Mijn moey met Roomens leer versteken en verworpen,
De kettery verbreyt door steden en door dorpen,
En 't gansche rijck door twist en scheuringh omgewent.
Maer ach! wat swarigheit, wat jamm'ren en ellent
Zijn met mijn susters ween en rampspoet t'evenaeren,
Die door den Ottoman sagh 't Hongersrijck invaeren,
Den suygelingh vermoort, het vrouwgeslacht geschaeckt,
De landen uytgherooft, d'inwoonders slaef gemaeckt,
En coningh Lodewijck met heel sijn heyr verslagen.
Maer, waerom andere ghekroonden af te vragen
Getuygenissen van des wereldts bitterheyt?
Ghy Carel, ghy, wiens roem, gesagh en majesteyt
Scheen tot den hoogsten top van heerlijcheyt verheven,
Ghy, ghy alleen, kont ons daer van een voorbeelt geven,
Dat allen aerdts gheluck en grootheyt haetigh maeckt;
Met recht is 't dat ghy sulck een ijdel goedt versaeckt,
En van d'onstuymigheyt des wereldts afgescheyden,
In rust en vrede wilt een eensaem leven leyden.
egmont.
Der vorsten lot, Mevrouw, brengt die beroerten mee;
Hun leven is ghewoel, en ruste; strijdt en vree;
| |
[pagina 360]
| |
Genucht, en ongenucht; vermoeden, en betrouwen;
Geluck, en ongeluck; begeeren, en berouwen:
Hun vreught is altijdt groot, hun rampen nimmer kleen,
Hun deughden zijn gelijck hun feylen ongemeen.
Doch, als men goedt en quaet wilt in de weeghschael leggen
Mevrouw, en magh ick niet uw voorstel teghen seggen,
En staende houden dat uw ziel in desen smaet
Van s'wereldts grootheyt en gesagh te verre gaet?
'k Beken dees eeuw getuyght van duysent ongelucken,
Waer door men troonen sagh en vorsten onderdrucken;
Hier teghen hebben veel gehadt een beter lot,
En rustelijck gheleeft in 't coninghlijck genot.
Hoe soet is 't vorst te zijn aen 's menschen hert en oogen!
Hoe wenschlijck is 't te staen in 't opperste vermogen!
Te hebben sijnen lust, te volgen sijnen wil,
Te voeren 't hooghste woort, te lijden geen geschil,
Te gheven vrijen toom aen sijn genegentheden!
Hoe schoon is 't kleyn en groot ghelijcklijck te vertreden;
De quae, door vrees van straf; de goe, door hoop van loon!
Hoe lieflijck is den glans van eene coninghscroon,
Die, midden in den prael der vorstelijcke hoven,
Door haeren luyster kan al and'ren glans verdooven!
Een wijsen vorst, die sijn staetsuchtigheyt bepaelt,
By vremden vrientschap vindt; by vrienden lof behaelt;
Het hert sijn lust vergunt; sijn lust beleyt door reden,
Te vreden in 't besit van sijne heerlijckheden,
Gheniet hier metter daedt een seer bekoorlijck goet:
Hy streelt naer sijnen wensch de drift van sijn gemoet,
En wijl hy sigh vernoeght met sijn gesagh en staeten,
Wordt als een Godt gheviert van al sijn ondersaeten.
eleonoor.
Hoe blindlinghs oordeelt ghy van s'werelts pracht en eer,
O graef! haer grootheyt is ghelijck een riet soo teer;
Haer luyster is bedrogh; haer vreught, besmette lusten;
Haer eersucht, eenen beul die 't herte noyt laet rusten;
Haer glory, eenen damp; haer schoonheyt, eenen schijn;
Haer soetheyt, bitt're gal; haer weelde, groot venijn:
| |
[pagina 361]
| |
Die soetheyt, dese vreught, al die bekoorlijckheden,
Te houden in bedwangh, te breydelen door reden,
Is noyt door eenigh vorst, door eenigh mensch gepleeght.
De weelde is een gewicht dat stadigh overweeght,
En soet'lijck medesleypt door streelende gedachten
De reden, en 't beleyt, met al de zielekrachten.
Wat is 't doch vorst te zijn waer over ghy soo roemt?
Wat is een coningh wien ghy soo geluckigh noemt!
Een huerlingh van den staet, wiens uren zijn gherekent;
Een slaeve van 't gemeent, wiens daghwerck is getekent;
Die voor een gulde staf ghestelt is aen den bant,
En voor een yd'le glimp sijn vrijheyt heeft verpant:
Sijn leven is geschickt tot handelingh van saecken,
Van wiens besorgingh hy sigh nimmer kan ontmaecken:
De stonden van sijn slaep en nachtrust zijn ghetelt;
De maete van sijn dranck en spijse vastghestelt;
Oock laeft hy sijnen dorst niet sonder achterdencken
Of m'in een gulden vat hem geen vergif quam schencken?
O schroomelijcken dwangh! ô pijnelijcken last!
Eylaes! geraeckt sijn ziel eens aen de glory vast,
En laet hy sijn begeert aen sijne grootheyt kleven,
Wat strijdt doorstaet hy niet in sijn rampsaligh leven!
Wat scheuringh! wat geknaegh van erghwaen, achterdocht,
Mistrouwen, hoop en vrees, en menigh and're tocht,
Beroert, verdeelt sijn hert te samen met sijn reden!
Wat arbeyt, pijn en smert doorstaet hy in sijn leden,
Als een onrustigen ghebuer sijn wacht ontweckt,
Sijn grensen overvalt, en hem te velde treckt?
Gae verder, en bemerck al sijn verbintenissen;
In wat gevaer en is een vorst niet van te missen,
Wanneer hy onderneemt d'hanthaevingh van het recht?
Hoe vast is sijnen wil aen sijne plicht geecht,
En doet hy op dien tijdt iet teghen sijn geweten,
Hoe dickwils wordt hem dat in sijn gemoet verweten?
't Is waer hy is door 't lot in d'oppermacht geset,
Sijn wenck is een gebodt, en sijnen wil een wet:
Maer ach! misbruyckt hy die, wat staet hem niet te vreesen,
Van een alsienden Godt, die moet sijn rechter wesen?
| |
[pagina 362]
| |
egmont.
Mevrouw, ick stemme toe, de croon is eenen last,
Die stadigh met den tijdt en saecken meerder wast;
Maer voelt een prins sijn hert door dese swaerte prangen,
Het dragen staet hem toe naer dat hy s'heeft ontfangen,
Het dragen valt hem licht naer dat hy 't lichter neemt.
Een coningh die sijn hert noyt van den Heer vervreemt,
Kan t'samen sijne lust met sijne plicht vervoegen,
Behagen sijnen Godt, en sijn begeert vernoegen.
Een voorbeeldt hebben wy in onsen vorst ter hant,
Al is sijn geest verswackt, sijn lijf in slechten stant:
Sijn achtingh is genoegh om rijcken t'ondersteunen,
Die sijnen afstant kan doen wagghelen en dreunen:
Dies wenschen wy Mevrouw, om onder sijn gesagh
En heerschappy, te staen tot sijnen jonghsten dagh.
eleonoor.
Heer graef, dit wordt u door den hoogsten afgewesen.
Hier komt mijn suster, gae, ick wensche vry te wesen.
egmont.
Vorstin, indien ghy ons hier toe uw voorspraeck gaf,
Den keyser gingh om u misschien sijn opset af.
eleonoor.
Ick ben Bourgondien en Neerlandt seer ghenegen,
Maer sal om hunnentwil hem noyt daer toe bewegen.
| |
Tweeden uytgangh.
marie, eleonore.
marie.
Den graeve siet'er my ontrust en droevigh uyt;
Mevrouw, wat oordeelt hy van s'keysers vreemt besluyt?
eleonoor.
Vorstin, hy kan daer van niet als met achtingh spreken,
Maer vreest dat sijn vertreck de macht van 't rijck sal breken.
| |
[pagina 363]
| |
marie.
Sijn vrees en is niet vreemt, ghy kent het los gemoet
Van dese volckeren, in vrijheyt opgevoet:
Sy vieren hunnen vorst, en eeren sijn vermoogen,
Soo langh sy sijn persoon aenschouwen met hun oogen:
Maer als hy langen tijdt van hun gescheyden wert,
't Geen uyt hun oogen is gaet licht'lijck uyt hun hert.
eleonoor.
Ick stem uw oordeel toe, doch 't sal niet moeylijck wesen
Te houden zulck gesagh in 't vorstelijck afwesen,
Indien Philippus hier een stedehouder stelt,
Die 't landt behaege, en noyt met trotsheyt of gewelt
Sijn wil ten uytvoer brengt, tot smaedt der ondersaeten:
Oock is den edeldom van dese groote staeten
Den keyser en sijn soon ten hooghsten toegedaen,
Van s'vyants list vervreemt: dit dient tot rechte baen
Om aen het Spaensche rijck te hechten hun belangen:
Ick hebb'er in mijn tijdt veel blijken van ontfangen.
marie.
Geheught u dan, Mevrouw, den oproer niet van Gent,
Die tegen Carel was soo twistigh aenghewent,
Die door soo schrickige beroerten Vlaendren scheurde?
'k Gevoel noch heden wat ick in dien tijdt betreurde.
eleonoor.
Sy werden soo verneert, dat, na dien droeven val,
Voortaen geen wederspalt hun meer behaegen sal.
marie.
Het kettersgift heeft soo veel herten ingenomen
Dat wy niet vry en zijn van 't geen ons dede schroomen,
En dees behaelijckheyt wordt swaerelijck geweirt,
Om dat men niet en weet aen wie sy 't meeste deirt;
| |
[pagina 364]
| |
Sy schuylen voor het recht, versamen in 't verborgen,
En die bedecktheyt baert den vorst te meerder sorgen.
Soo d'inquisity wordt daer tegen ingevoert,
Misschien en wordt den staet niet min hier door beroert;
En 't dunckt m'onmogelijck dien toom te konnen geven
Aen volckeren, gewent in vrijen geest te leven.
eleonoor.
Hier tegen dient tot troost des Heeren onderstant,
Die soo genadighlijck met sijn almogend' hant
Den vorst heeft ondersteunt, tot spijt der Ottomannen
En wederspannige met Satan aengespannen.
marie.
Heel mijn betrouwen wordt door dese hoop gevoedt;
Dees hope sterckt mijn hert, dees hope gaf my moedt
Om mijn heer broeder in sijn opset te verstercken,
Beducht of hem de doodt verhinderd' in 't uytwercken;
D'uer is naby tot een soo groote daedt beschikt,
Waer nae mijn ziel verlanght, waer voor mijn herte schrickt.
| |
Derden uytgangh.
keyser, eleonor, marie, oraignien, egmont, en verscheyde edellieden.
keyser.
Vorstinnen, siet hier mijn getrouwighste ondersaeten,
Die qualijck keuren dat hun vorst hun wil verlaeten;
't Schijnt dat sigh tegen my geheel de wereldt stelt,
Maer heel de wereldt doet mijn herte geen ghewelt,
Ick heb voor haeren schijn mijn oogen toegeslooten,
Ick heb geheel haer lust uyt mijne ziel gestooten.
oraignien.
Men rekende met recht ons voor vermeteltheyt
Genadighst' heer, indien wy uwe majesteyt
| |
[pagina 365]
| |
Voorhielden het belangh van uwe heerlijckheden,
Den welstant van Godts kerck, de rust van landt en steden,
En and're redens, die uw opset wederstaen:
Uw vorst'lijck oordeel heeft daer over sigh voldaen,
En uwe wijsheyt uw ghemoet doen overwegen,
Al 't gene 't gansche rijck opwerpen kan daer tegen:
Oock houden wy voor vast dat uw voorsienigheyt
(Die uwe heldendaên tot heden heeft beleyt)
Uw groote ziel bestiert in sulck een werck t'aenvangen,
Waer over ieder door verwond'ringh wordt bevangen,
En wiens grootdadigheyt, verbreydt door 't aerdtsche dal,
De volgende eeuwen meer dan ons verbasen sal.
Het zy dan ver van ons te willen doorgrondeeren
Waerom ghy uwen roem soodanigh wilt verneeren:
Maer dunckt u niet, ô vorst! dat ons ondanckbaerheyt
En onerkentenis met recht wierdt opgeleyt,
Indien wy, sonder 't minst ghevoelen te betuyghen,
U dat ontsachlijck hooft dus sagen nederbuyghen?
Wy, wien ghy stadigh hebt soo menigh jonst ghedaen,
Wy, wien ghy als uw croost en kind'ren hebt ontvaên,
Soo vaderlijck besorght, soo teere min bewesen,
Dat ons 't ghedacht daer van noyt sal ontnomen wesen.
Eylaes! wat hebt ghy voor met een soo vreemt besluyt?
Tot wat beroerten stelt ghy onse herten uyt?
Waerom ontreckt ghy ons uw keyserlijck aenschouwen,
Dat minlijck wesen, dat verdrijft wat ons mag rouwen?
Waerom verberght ghy ons dat edelmoedigh hooft,
Wiens lauwerkroon den glans der halve maen verdooft,
En de versaemde macht van heele coninckrijcken
Soo menighwerven deed voor onse benden wijcken?
O troost! ô vreught! ô kracht! ô ziele van den staet!
Ach! wat verliest in u, volck, edeldom, en raet!
keyser.
Indien ghy mijn bestier soo minsaem hebt bevonden,
En mijne jonsten u soo seer aen my verbonden,
(Ghelijck ghy my betuyght door uw belijdenis)
Ick vraegh u anders niet, voor alle erkentenis,
| |
[pagina 366]
| |
Dan dat ghy mijnen soon soudt soo getrouwigh wesen,
Ghelijck ghy tot nu toe my zijt geweest voor desen,
En dat ghy 't overigh mijns levens, naer mijn lust,
My overbrenghen laet in eenigheyt en rust.
Na dat ick voor mijn volck my selven heb vergheten,
En in hun voor te staen mijn jeught en kracht versleten,
Is 't tijdt dat ick de sorg van mijnen staet opgeef,
En slechts een korte wijl nog voor my selven leef.
Dit segh ick openlijck en sonder my te schaemen,
Dat uwe deughden my in desen afscheyt praemen,
En dat, het ghene my nu meest ter herten gaet,
Niet is, dat ick mijn croon, maer dat ick u verlaet.
Indien mijn jonsten u soo seer aen my verbonden,
Ick heb in mijnen dienst u staegh ghetrouw bevonden;
En dese lauwercroon, die mijne hayren druckt,
Werd my door uwen moedt en dapperheyt ghepluckt;
Uw heldenarm liet my in gheenen noot verleghen,
En uw manhafte deught trock over my den zeghen,
Tot spijt van s'vyants macht, die brullende, als verwoet
Sijn hoop gedompelt sagh in sijn ghestorte bloet.
Soo langh den Hooghsten my hier laet op aerde leven
Sal ick ghetuygenis van uw ghetrouwheyt geven.
egmont.
Grootmogende monarck, wy staen voor n beschaemt,
Wanneer ghy onse plicht door sulck een goetheyt praemt.
Wordt soo geringhe dienst by u soo opghewogen,
Dat ghy ons wilt daer voor sulck eene min betoogen,
En gaet uw afscheyt u om ons soo seer ter hert,
Dat ghy ons niet en kont verlaeten sonder smert,
Waer mede sullen wy uw liefde erkennen moghen?
Soo veel erkentenis is buyten ons vermoghen;
Doch, is uw hert aldus om onsent wil ghestelt,
Het onse lijdt, om u, meer perssingh, meer gewelt:
De kranckheyt, die u doet soo droef besluyt verkiesen,
Beswaert ons herte meer dan dat wy u verliesen,
En kost door onsen druck uw rust versekert zijn,
Wy vreesden, voor die rust, geen lijden, gheene pijn;
| |
[pagina 367]
| |
Het is de swaere smert van uw verswackte leden,
Die nu met rouw vervult de landen en de steden:
't Is dese, die de ween van gants den staet vereent,
Den edeldom bedroeft, en pijnight de gemeent.
Laes! moeste sulck een vorst soo hooghe zijn verheven,
Om onder het gewicht sijns lichaems te begeven!
En werd sijn heldennaem door 't gansch heel-al verbreyt,
Om eyndelijck te zijn verdooft in d'eenigheyt?
Ach! al t'onweerdigh lot aen eenen heldt beschoren
Die voor de heerschappy des wereldts was geboren!
keyser.
Naedien ghy mijne sorgh en mijn bestier soo eert,
Mijn ruste soo bemindt, mijn jonste soo waerdeert,
Ver van dat u mijn smert en kranckheyt sou verdrieten,
Verheught u in 't gheluck, dat sy my doet ghenieten;
Verheught u in het eynd van mijne heerschappie,
Verheught u in de rust die ick voor handen sie;
Terwijl my dese rust door Godt wordt toeghewesen,
'k Sal uw ghetrouwen dienst gestaegh indachtigh wesen,
En vraegh u anders niet, dan dat ghy oock altijt
Mijn vaderlijcke sorgh en min indachtigh zijt.
oraignien.
Die heugenisse sal soo langh zijn als ons leven.
egmont.
En van ons overgaen tot kinderen en neven.
keyser.
Den ooghenblick genaeckt, door my soo langh verbeyt.
Ghy heeren, weest besorght dat alles sy bereyt.
egmont.
Hoe pijnlijck valt ons nu uw vorstelijck bevelen,
Heer keyser, 't gheen ons noyt en plachte te verveelen.
|
|