Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 7
(1843)–J.F. Willems, [tijdschrift] Belgisch Museum–
Auteursrechtvrij
[pagina 269]
| |
Herman Hugo.La Belgique comme la France a eu son Hugo, et Herman dans son genre l'emportait peut-être sur Victor. De beroemde historieschryver Robertson, in zyne Geschiedenis van Karel V, heeft eenige aenmerkingen in 't midden gebragt over de orde der Jesuieten (onder 't jaer 1540), waer van slechts diegene, welke betrekkelyk zyn tot de letterkunde, hier in aenmerking verdienen te komen. De juistheid van 's mans blik is niet in gebreke gebleven, om de volgende vraeg op te lossen: ‘Van waer komt het dat in die beroemde orde er zoo een aental verdienstelyke letterkundigen opgestaen zyn, die de aendacht van 't nageslacht naer zich getrokken hebben en nog trekken?’ Zie hier zyn antwoord: ‘Daer de Jesuieten in de opvoeding der jeugd een hunner voornaemste bemoeijenissen zagen, en de eerste poogingen, door hen aengewend tot het inrigten van collegien, bestemd om studenten te ontvangen, den grootsten tegenstand ontmoetten van wege de hooge scholen in verschillende deelen van Europa, zoo was 't voor hen eene noodzakelykheid te trachten al hunne mededingers in wetenschap en kundigheden te overtreffen: derhalve legden zy zich met gloeijenden yver op de beoefening der oude letterkunde toe. Zy vonden verscheidene nieuwe middelen uit om het onderwys der jeugd te vergemak- | |
[pagina 270]
| |
kelyken: de goede uitslag hunner poogingen heeft niet weinig toegebragt tot den voortgang der schoone letterkunde, en, onder die betrekking, is men hun veel verschuldigd. Zy hebben niet alleen geslaegd in het onderwys van de gronden der letterkunde, hunne orde heeft mede ervaren meesters in de verschillende takken der wetenschappen voortgebragt; en zy mag zich beroemen van uit haren schoot een grooter getal goede schryvers dan al de andere geestelyke gemeenten samen te hebben zien opstaen.’ D'Alembert heeft echter aengemerkt, dat schoon de Jesuieten zich voorspoedig in alle soort van geleerdheid geoefend hebben, schoon zy groote wis- en oudheidkundigen, en uitmuntende critieken hebben gemaekt, schoon zy beruchte redenaren hebben gevormd, zy nooit echter een' enkel' man opgeleverd hebben, die een genoegzaem heldere geest en het vereischte gezond verstand bezat om den naem van wysgeer te verdienen. De toepassing van het bovenaengehaelde op de leden der Societeit in Belgie is niet moeijelyk. Om welke namen glanst schitterender glorie in verscheidene kunstvakken dan om die der Belgische Jesuieten? Dwong het penseel van Daniël Seghers niet den prins van Oranje tot de buitengewoone hoofschheid van aen den eerw. vader een paternoster met zoo veel gouden vaderonsbollekens te schenken, als deze jesuiet hem oranjeappelen op een sprekend panneel had geschilderd? - Was Bollandus niet een wonder van vlytige naspeuring, en heeft de naem der Bollandisten niet de geleerde wereld door wedergalmd? Beweert men niet, dat Newton zyne wiskundige grootheid deels aen Grégoire-de-St-Vincent verschuldigd is? Bragten de wis- en starkundige wetenschappen Verbiest niet tot den eertitel van Mandaryn? | |
[pagina 271]
| |
Men begrypt ligt waerom de Jesuieten voor de klassieke letterkunde zoo uitmuntende schryvers leverden. Overbekend met de modellen der oudheid, die zy hunne leerlingen dagelyks moesten verklaren, en in een tydstip levende, waerop de latynsche tael niet enkel de tolk der geleerdheid, maer ook der kunst was, bezaten zy groote dichters. Zy dichtten voor een geheel anderen kring van lezers dan die van pater Poirters. Deze goede jesuiet, in het spoor van vader Cats tredende, schreef voor eene klasse des volks, welke meer met de gesprokene dan met de geschrevene tael bekend was; de navolgers der latynsche dichters daerentegen zongen voor de beoefenaers eener doode tael, die gewoonlyk meer geschreven dan gesproken werd. Van daer de hoogere vlugt door den pindarischen Sarbievius ingeslagen, en door Hosschius of Wallius by ons zoo heerlyk gevolgd. En wien zyn de namen van die twee groote West-Vlaendersche dichters onbekend, zoo dikwerf by Ovidius of Horatius vergeleken? Wanneer wy, nevens hen, als in éénen adem, de jesuieten Livinus De Meyer, Willem Becanus, Ant. Deslyons en Malapertus noemen, zouden wy onregtvaerdig zyn indien wy Herman Hugo vergaten. Hy toch, wiens schriften ten minsten zoo dikwyls als die van Hosschius herdrukt zyn, schoon niet in onze dagenGa naar voetnoot1, werd eertyds mogelyk meer gelezen dan deze, niet zoo zeer uit hoofde van grooter talent, neen, maer als belangryker door de onderwerpen. Ook genoot Hugo de buitengewoone eer van in 't vlaemsch, fransch en engelsch, vertaeld te worden. By hem willen wy dus gaerne eenige oogenblikken stil staen, en het | |
[pagina 272]
| |
zal ons niet moeijelyk zyn onze vooringenomenheid met hem te regtvaerdigen.
Herman Hugo, geboren te Brussel in 1588, volgens Valerius Andreas in 1586, van eenen stam uit het graefschap van Burgondie herkomstig, beoefende even gelukkig de letterkunde, de wysbegeerte (zoo als de Jesuieten die verstonden) en de godgeleerdheid. Reeds in den ouderdom van zeventien jaren werd hy in de orde aenvaerd, onderwees aenvankelyk de humaniteiten binnen Antwerpen, en bediende het ambt van prefekt der klassen te Brussel. Tot biechtvader des hertogs van Aerschot benoemd zynde, volgde hy dien vorst naer Spanje; ook stond hy op het punt zich met den kardinael De la Cueva naer Rome te begeven; doch die reis werd verydeld, en de geleerde jesuiet keerde naer zyn vaderland, om er aelmoesenier van Ambrosius Spinola te worden. Hy verliet dezen veldoverste in diens verschillende krygstochten niet, en toonde op het slagveld, te midden der grootste gevaren, eene koelbloedigheid, die zelfs van de spaensche soldaten is bewonderd. Dan, zyn moed moest op zwaerderen toets gesteld worden: de pest brak in 't spaensche leger uit, en verdubbelde steeds in woede; Hugo ging voort met den zieken de hulp der godsdienst aen te bieden, tot hy eindelyk het slagtoffer van zyn heiligen yver werd. Te Rhynberg ontsliep hy den 11 september 1629, oud 41 jaren, en is aldaer in de Augustynenkerk begraven. Hy schreef godgeleerde, oudheidkundige en historische werken in 't latyn, waeronder eene belegering van Breda, die in 't engelsch, spaensch en fransch werd overgebragt. Het is vooral als dichter dat hy bekend is en dat wy hem hier beschouwen. In 1623 verscheen van hem binnen Antwerpen: Pia | |
[pagina 273]
| |
desideria, emblematibus, elegiis et affectibus SS. Patrum illustrata, met platen, het groefstael van den beroemden B. Bolswert niet onwaerdig, en waerschynlyk naer de teekeningen van Otto Van Veen vervaerdigd. In 1659 waren er, volgens Peerlkamp, negen uitgaven van verschenen, en wy hebben die van 1760 (Antw. by Verdussen) voor ons liggen.
Reeds in 1628 verscheen er van die Pia desideria eene fransche vertaling te Parys, door P.J.J., herdrukt te Keulen in 1717. De vlaemsche van Justus Harduyn zag het daglicht te Antwerpen in 1629. Ook in Utrecht kwam er ten jare 1749 van de pers: De godlievende ziel vertoont in zinnebeelden van Herman Hugo en Otto Van Veen, met dichtkunstige verklaringen van Jan Suderman. Dit laetste boekje schynt uitgegeven om nog eens de oude platen te benuttigen: de daerby staende verzen beslaen slechts eene bladzyde, en hebben weinig waerde. Eindelyk gaf de heer A. Roques, in 1838, eenige stukken van Hugo in 't fransch uit, namelyk B.I, XIV, en B. II, X, in 't Antwerpsche dagblad le Précurseur, december 1838.
De goddelyke Wenschen, verlicht met zinnebeelden, gedichten en vierige uitspraken der Oudvaders, zyn verbeeld in drie boeken; het eerste getiteld: Verzuchtingen der leedbetuigende ziel; het tweede, Wenschen der Godvruchtige ziel; en het derde, Verzuchtingen der Godminnende ziel. Ieder boek bevat een zeker getal zinnebeelden, vervaerdigd naer aenleiding van eenen text uit den Bybel, en in welk tafereel de ziel meestal door een jong meisje en de geliefde door een gevleugelden knaep wordt voorgesteld. Op dien text loopt het gedicht, dat telkens opgevolgd is van eene zeer kunstig samengestelde mozaïek, bevattende verschillende gezegden der Oudvaders, in verband tot het behandelde onderwerp. | |
[pagina 274]
| |
De buitengewoon groote byval des werks is bekend; de menigvuldige herdrukken. die welligt tot een twintigtal beloopen, en de verscheidene vertalingen, zyn sprekende blyken van dien grooten byval. Over de dichterlyke waerde van Hugo loopen de vonnissen der regters eenigzins uiteen.
Baillet, die de gevoelens der geleerden over een aental werken verzamelde, zonder zich daerby veel moeite te geven om er zelf by te denken, zegt er het volgende van, naer aenleiding van Ol. Borrich (Dissert. de poët. lat.) en anderen: ‘Hugoos versbouw is tamelyk gelukkig: door gemakkelykheid en weelderigheid kan hy vooral zyn nut hebben voor de jeugd, om zich te oefenen in de dichterlyke uitbreiding. Veelvuldige digressien brengen er eene bevallige verscheidenheid in te wege; zyn styl is tamelyk vol, maer de wending der verzen is niet altyd natuerlyk, en de uitdrukking niet altyd evenaerdig aen 't onderwerp: nu stygt zy te hoog, dan valt ze te laeg; terwyl de door hem behandelde stof bestendig eene edele bewoording vorderde. Ook heeft hy aen de personagien der heidenleer te veel eer bewezen, met dezelve zoowel in zyne gedichten als in zyne zinnebeelden te brengen. De wysgeerige Weiss drukt zich aldus over hem uit, in de Biographie universelle van Michaud: ‘Ol. Borrich en Baillet spreken met lof van Hugoos talent; maer men legt hem met regte te last dat hy de gemoedelykheid (onction), noch eenvoudigheid der gewyde boeken heeft bewaerd, van welke zyne verzen slechts eene uitbreiding opleveren.’
Peerlkamp, die eene opzeltelyke verhandeling over de latynsche dichters van Belgie heeft opgesteld, denkt er zeer gunstig over: ‘Sweertius, zegt hy, die Hugo | |
[pagina 275]
| |
gekend heeft, verklaert dat hy een levendigen geest bezat, iets wat overigens ook uit zyne gedichten blykt. Zy zyn vloeijend, ryk van vinding, en op eene wyze versierd gelyk het slechts door eene weelderige pen kan geschiedenGa naar voetnoot1.’ Het puntdicht dat Hoeufft in zyn Parnassus latino-Belgicus op hem schreef, schynt ons niet zeer puntig: Historicum docet, Hugo, bonum te Breda; poetam
Te desideriis mens animata piis.
Dat is: Breda verklaert u een bekwaem geschiedschryver, en de ziel, door goddelyke wenschen verrukt, verklaert u een goed dichter. Hoog loopt Morhoff met onzen Herman: volgens hem is de dichter der Goddelyke Wenschen volmaekt in zyn dichttrant geslagenGa naar voetnoot2. Lemayeur, die zoo veel poogde te doen voor de glorie van Belgie, en als dichter niets voor zyne eigene glorie deed, zegt van hem, dat hy in het onderhavige werk zeer heeft uitgemunt, omdat het nieuw in zyne soort en zeer wel behandeld isGa naar voetnoot3. Uit deze aenhalingen blykt genoeg dat de dichter, over wien wy schryven, van onderscheidene bevoegde regters zeer hoog geacht wordt. Ons byzonder gevoelen over Hugo is mede vry gunstig: | |
[pagina 276]
| |
wy vinden in de door hem behandelde voorwerpen een soort van mysticismus, dat de poëzy tot iets hoogers verheft dan alledaegsche, dan aerdsche belangen, en dat, terwyl het die in aenraking stelt met hooger wereld, haer tot eene ontboezeming vol hemelsche begoocheling maekt. Hy schynt het romantismus onzer dagen geraden te hebben; en indien zyne stukken vertaeld wierden door eene pen gelyk die van zynen beruchten homoniem, Victor Hugo, zoo zouden zy bywylen kunnen schynen in onze dagen gedacht en geschreven te zyn. Wy kennen geen' modern latynschen dichter, die zoo veel van Lamartines zachtheid en weemoed bezit. Zulke lof is niet gering, en wy meenen dat niemand dien overdreven zal vinden, als men in aenmerking neemt, dat de voornaemste gebreken van Hugo uit verkeerde begrippen zyner eeuw omtrent de wezenlykheid der poëzy voortvloeijen: die gebreken zyn het misbruik der mythologie, en eene weelderigheid, die niet zelden aen wansmaek grenst. Aen dit laetste gebrek ging toen menig gemoedelyk schryver mank: zelfs Lamartine biedt dikwyls een langwyligen overvloed aen. In eene vertaling van Hugoos stukken behoort men dus het een en andere te verkorten of achterwege te laten. Dit begrepen noch de oude fransche vertaler, noch de gentsche Harduyn: zy hebben alles veel te getrouw wedergegeven. Om een proef van beider vertalingen te leveren, bepalen wy ons tot het afschryven der plaets van de Pia desideria, III, cap. XLII: Tanto formosis omnibus ore praeis.
De tribus id melius narrabit testibus unus,
Qui tibi tum comites vertice Thabor erant,
Cum testata Deum facies tibi flammea luxit,
Cinxit et auratas fax radiata comas.
Nempe aliquis tantae captus dulcedine lucis,
| |
[pagina 277]
| |
Et nimio formae saucius igne tuae,
Immemor et patriae, oblitusque suique suorumque,
Optabat stabiles figere monte lares.
Nec tamen augustum, qualis quantusque videri
Coelitibus solitus, viderat ille Deum.
In het fransch staet dit aldus vertaeld: ...........
Ainsy l'un de ces trois tesmoings,
Qui vous virent sur la montaigne,
Nous pourrait mieux faire scavoir
Ce qu'il eut le bonheur de voir,
Lorsque votre face celeste,
Brillante d'un peu de clairté,
Monstra par discours et par geste
Des preuves de divinité.
Les rayons bordoient votre teste,
Vos cheveux sembloient de fin or.
Les pecheurs voyans ce thresor
N'attendoient plus d'aultre conqueste.
Attirez d'un puissant desir
D'avoir tousiours ce sainct plaisir,
Ils avoient perdu la mémoire
D'amys, de parens, de pays;
Tant cette estincelle de gloire
Les avoit rendus esbahys.
L'un demeurant tout immobile,
Sans plus penser à son retour,
Ne desiroit aultre seiour
Qu'en cette montaigne sterile.
Toutefois ce qu'il avoit veu
Ne se doilt estimer si peu
Au prix de ces beautez augustes,
Et de cette saincte clairté,
Quand vous estes entre les iustes,
En ung throne de majesté.
| |
[pagina 278]
| |
Deze plaets is door Justus Harduyn aldus overgebragt: ... Even-eens soo sy [de maen] voor 't licht
Van Phoebus, haeren broeder, swicht,
Moet alle schoonheydt hoe besonder
Voor d'uw', mijn hertje, gaen ten onder.
Sulcks heeft allom ghenoech verbreydt
Die ghy op Thabor hadt gheleydt,
Waer u aenschijn soo schoone gloeyde
Hoe dattet hem daer vaste boeyde,
Dat hy van stonden aen vergat
Sijn vrienden, en sijn eigen stadt,
En daedelyk u ghingh vertoonen
Hoe dat hy daer zou geeren woonen.
Verr' wast dat hy u sagh ghelijck
De borgery van Hemel-rijck,
Die u daer siet in heerschappye,
En niet als wy in schilderye.
Dit werk van Justus Harduyn, schoon maer eene vertaling, bezorgde hem geen geringen roem; nog heden blyft het in achting by de liefhebbers der vaderlandsche letteren.
De fransche dichter A. Roques heeft ons eene volledige overzetting van Hugo beloofd, maer, voor zoo ver wy weten, zyn er slechts twee Desideria door hem aen 't publiek medegedeeld: deze gelukkige proeve doet ons naer de geheele uitgave verlangen.
Om Hugo te doen waerdeeren, hebben wy uit elk der drie boeken van de Goddelyke wenschen een stuk genomen, en daerin ons alzulke uitlatingen veroorlofd, als de goede smaek ons voorschreef. Wy hebben er by voorbeeld alle mythologische krullen van | |
[pagina 279]
| |
verwaerloosd en zelfs ons eene kleine verandering in den text ter aengewezen plaets veroorlofd. By de vergelyking zal het blyken dat wy van die drie Wenschen slechts eene vrye vertaling aenbieden. | |
[pagina 280]
| |
Liber primus. - V desiderium.Memento, quaeso, quod sicut lutum feceris me, et in pulverem reduces me. Job X, 9. Oblita es, mea lux, aut vis oblita videri,Ga naar voetnoot1
Cum dubitas proprium quale creâris opus.
Si nescis, referam; si scis, cur fingere pergis?
Me tua de lutea dextera fecit humo.
Quaeris ubi? Toto locus est notissimus orbe;
Primus ubi pater est conditus, hortus erat.
Fons ubi de riguis argenteus exilit herbis,
Quadruplicique suas flumine findit aquas.
Scire lubet tempus? Minimo post tempore, salsas
Cum maris aggeribus terra coëgit aquas.
Addo (quod historiae facit, hac quoque parte, probandae)
Puniceo rubuit Daedala gleba solo.Ga naar voetnoot2
Hinc tribus es modicam digitis admensus arenam,
Primaque massa mei corporis illa fuit.
Nec primis erit his natalibus exitus impar:
Nil nisi pulvis eram, nil nisi pulvis ero.
Sic faber argillam Samiis dum repperit agris,Ga naar voetnoot3
Aedificat facili pocula ficta luto.
Principio terrae segmenta ligonibus urget,
Inde levi madidam flumine mollit humum.
Denique materiem pernix rota versat in orbem,
Amphoraque admotae nascitur arte manus;
Nascitur, at media vix amphora vixerit hora,
Frangitur, inque suam fracta recurrit humum.
Haud mage firma meae fundamina condita vitae,
Et levis extremos finiet umbra dies.
Cur igitur, veluti fuga non satis incitet annos,
Praecipites glomerat mobile tempus equos?.....
| |
[pagina 282]
| |
Si mihi, seu vitrea concrevit Olympus ab unda,
Coelite crystallo membra gelata forent;
Aut quales memorant, coelestia lumina, stellas,
Quas suus e liquidis condidit author aquis;
Aut foret Angelicae munus, sine corpore, vitae,
Elisiis qualem mentibus esse ferunt;
Sperarem Angelicis aequalia saecula lustris,
Coelestesque annos, sideriosque dies.....
Sed quid ago, damnoque mei cunabula limi?
Aut queror e fragili corpore ficta luto?
Non bene vasa suo faciunt convicia fabro,
Nec faber ipse suum jure refutat opus.
| |
Liber secundus. - XXIV desiderium.Quis mihi det te fratrem meum sugentem ubera matris meae, ut inveniam te foris et deosculer te, et jam nemo me despiciat. Cant., VIII, I. Quis cumulet patrias tanto mihi stemmate cerasGa naar voetnoot1,
Frater ut ad fratres annumerere meosGa naar voetnoot2!
Non tamen hoc facio pro stirpis imagine votum;
Nulla mihi augendi sanguinis ambitio est.
Stirpe licet nostra sanguis tibi vilior esset,
Optarem fratrem te tamen esse meum.
Non pubente quidem vernantem flore juventae,
Prima cui roseas vestiat umbra genas;
Sed puerum, toto nondum qui vixerit anno,
Lactis adhuc mater quem mea pascat ope.
Quique ego quas suxi, parvo trahat ore papillas,
Insideatque illos, quos ego saepe, sinus.
| |
[pagina 284]
| |
Quin igitur nostris, mea vita, renascere saeclis,
Ut videam cunas, pusio parve, tuas!
Et, nisi fallor, habent pueri quid imabile mores,
Quoque carent juvenes, virque senexque carent.
An dubitas? pennis instructus plurimus, infans
Angelus et Domini pervolat ante thronumGa naar voetnoot1
Quin igitur nostris, mea vita, renascere saeclis,
Osculer ut cunas, parve puelle, tuas!
Tum mea, ceù nato, quoties daret ubera mater,
Parve, tui toties copia prompta foret.
Casta soror, parvo quae porrigit oscula fratri;
Oscula derisor carpere nemo potest.
Et licet illa frequens spectaverit oscula testis,
Illa tamen testis carpere nemo potest.
Et licet inceptas stiterint haec oscula voces,
Semper habent justas oscula casta moras.
Quot tibi servitiis soror obsequiosa studeremGa naar voetnoot2!...
Ah, prae laetitia quid tibi non facerem!
O quoties vetitis furtim deprenderer horis,
Pervigil ad cunas nocte stetisse tuas!
| |
[pagina 286]
| |
Nempe dato quoties depelleret ubere mater,
Depulsum geminis exciperem manibus.
Aut quoties tepida gestare juberet in umbra,
Gestarêre ulnis, sarcina grata, meis.
Aut quoties blando dare languida lumina somno,
Somniferis caneret vox tibi nostra modis.
Ipsaque cum digitos cunis adhiberet agendis,
Ilicet hoc a me praeriperetur opus.
Mox ubi te nostrae concederet anxia curae,
Discedensque mihi diceret: Esto vigil!
Excubiis soli prope te mihi, parve, relictis,
Quam facerem votis libera frena meis!
Continuo, tacite velo de fronte reductoGa naar voetnoot1
Explerem aspectu lumina nostra tuo,
Inque tuo, fixis haerens obtutibus, ore,
Uterer oblati commoditate loci;
Et cito subjicerem capiti colloque sinistram;
Apprimeretque meo te mea dextra sinu.
Et tibi vix tactis furarer basia labris,
Basia sic somno non nocitura tuo.
Quin igitur nostris, mea vita, renascere saeclis,
Ut semel optatas suavier ore genas.
Mox ubi lactanti sensim tibi cresceret aetas,
Primaque discenti verba docenda forent;
Cumque geri alterius nolles modo grandior ulnis,
Discenti fierem, parve, magistra tibiGa naar voetnoot2.
| |
[pagina 288]
| |
Instruerem stabili vestigia figere gressu,
Membraque constanti firma locare pede.
Tumque molesto aliquod si offenderet obice saxum,
Tutus in extensas excipierêre manus.
Nec tanti pretium peterem mihi grande laboris,
Suaviolo pretium solveris omne tuo.
| |
Liber tertius. - XLII desiderium.Quando veniam et apparebo ante faciem Dei! Ah, quoties, mea lux, mihi seria verba dedisti,
Nulla secuta tamen seria verba fides.
Euge, brevi venies, toties dixisse recordor;
Adde fidem verbis; dic semel: Euge, veni.
Heu mihi, quam longae sunt expectantibus horae!
Plus aevi spatio creditur una dies.....
Jam lacerant salsis me publica compita sannis:
Et tuus ille Deus, dic, ubi? quisque rogat.....
Aspicis ut misero consumar squallida luctuGa naar voetnoot2?
Qua careo, facies haec mihi damna facit.
O facies, animi crudele mei tormentum,
Quando tui dabitur lumine posse frui?
Scilicet, ut gravis est terris absentia solis,
Squallet et obscurus, face latente, diesGa naar voetnoot3;
Nec color est hortis, nec amoenis gratia sylvis,
Jamque silent homines, jamque siletis, aves:
| |
[pagina 290]
| |
Mox ubi purpureo roseum caput extulit ore,
Laeta micat radiis, luce nitente, dies;
Et suus est hortis color, et sua gratia sylvis;
Jamque strepunt homines, jamque loquuntur aves:
Sic ego, te viso, moriens, mea vita, resurgo;
Vivaque, non viso, protinus emoriorGa naar voetnoot1.
Soepe jubes, alio me pascere lumina vultu,
Multaque conspectu corpora pulchra refers.
Aspice prata, inquis; formosos aspice flores:
Picta mei multum prata coloris habent.
Aspice coeruleo palantes aethere stellas;
Hae quoque de nostro lumine lumen habent.
Aspice et humanis praestantia corpora formis;
Est meus humano multus in ore decor.
Non ego polliceor mortalis imagine formae;
Ah! mea fax facies est, mea vita, tua!
Illa, o! digna Deo facies; gravis ille suavi
Mixtus in ore timor, parque timoris amor.
Illa supercilii majestas dia, cadentum
Coelituum prono quam colit ore tremor.....
Ah! neque si faciem coëat decor omnis in unam,
Tanta sit ullius gratia quanta tuae...
De tribus id melius narrabit testibus unus,
Qui tibi tum comites vertice Thabor erant,
Cum testata Deum facies tibi flammea luxit,
Cinxit et auratas fax radiata comas.
Nempe aliquis tantae captus dulcedine lucis,
Et nimio formae saucius igne tuae,
Immemor et patriae, oblitusque suique suorumque,
Optabat stabiles figere monte lares.
| |
[pagina 292]
| |
Nec tamen augustum qualis quantusque videri
Coelitibus solitus, viderat ille Deum....
Viderat ut placida videtur in aequore luna,
Cum suus in nitidis fluctuat ardor aquis...
Quando erit ille dies, mea lux, rex ille dierum,
Numinis ambrosio cum sinar ore frui!
Saepe quidem vestros specto sub imagine vultus,
Cum vultus obeunt spica merumque tuos;
Magna equidem fateor, tamen imperfecta voluptasGa naar voetnoot1,
Pro facie faciem nube tegente frui.....
Quando erit ergo dies, cum te sine nube videbo,
Impedient faciem vela nec ulla tuam;
Solaque quae fueras animo libata voluptas,
Tandem oculis etiam percipiere meis?
Illa dies, fausto si quando affulserit astro,
Juro, erit his oculis carior illa dies.
| |
[pagina 281]
| |
Eerste boek. - Ve wensch.Gedenk, bid ik u, dat gy my als slyk gemaekt hebt, en dat gy my in stof zult doen wederkeeren. Job X. Myn licht, hoe kan het zyn? hebt gy vergeten,
Of is 't maer schyn, hoe gy me in 't wezen riept?
Moet ik, ik zelf, beminde, 't u doen weten,
Die in myn brein het eerste denkbeeld schiept?
Vraegt gy de plaets? 't Was in dat oord vol bloesem
En bloemengeur, dat d'eersten mensch ontving,
Waerin een bron, spruit van der rotzen boezem,
Vier stroomen vormt met lieve ruiseling?
Vraegt gy den tyd welligt? 't Was korte dagen,
Sinds needrig duin den wrok der zee bedwong;
Toen nog de grond de roode kleur bleef dragen,
En 's menschen zweet geen vrucht er aen ontwrong.
Gy sloot drie vingren om wat stof te lezen,
En schonkt daerin my 't wonderlyk bestaen.
Maer wat ik was dat zal ik weder wezen
Na korten tyd: 'k zal in wat stof vergaen.
Zoo wenscht de pottebakker uit wat aerde,
Tot klei vermalscht, voor 't huisgezin een kruik
Te kneden; 't nat, dat een fontein hem baerde,
Doorweekt de stof tot leniger gebruik.
Nu vloeit de klei, die rond het draeiwiel zweefde,
Hem uit de hand, door lange vlyt geleerd,
En ryst tot vaes, die luttel stonden leefde,
Of instort, en tot klei verbryzeld keert.
Niet vaster staet de grondvest myner dagen:
De dood vliegt als een ligte schim my toe:
Waerom, o tyd, die voortholt met uw wagen,
Sleurt gy my meê, gy, 't draven nimmer moê?
| |
[pagina 283]
| |
Ik ben wat stof, 'k verdwyn van lieverlede.
Och, ware ik een der starren ginds omhoog,
Door u gevormd voor 't blinkend ryk der vrede,
En sieraed van uw troon, den wolkenboog!
Och, ware ik een der geesten, 't licht vervollend
Dat van uw aengezicht bezielend straelt!
Ik zag den tyd met de aerde rustloos rollend,
En zweefde ginds, door hem nooit achterhaeld.
Neen, dat ik niet myn wieg van klei versmade!
De brooze vaes berisp' haer vormer niet.
Uw vaderhand is loutere genade:
Zy scheppe of breke, aen u myn lof en lied!
| |
Tweede boek. - XXIVe wensch.Wie zal my u tot broeder geven de borsten myner moeder zuigend, op dat ik, u buiten vindende, u kusse, en my niemand verachte? Cant. VIII. Wie zal myn stamboom zoo ontleden,
Dat ik u tot myn broêrken tell'?
Denk niet dat ik van eerzucht zwell',
Of naest de grooten op wil treden:
O neen, nog blakerde die tocht me in 't rein gemoed,
Al waer 'k van eêlder bloed.
Ik wensch u niet in 't prilst der jaren,
Het eerste dons op frissche wang;
Neen, maer als 't wichtje, dat niet lang
Aen 't moederhart nog vreugd mogt baren,
En op den eigen schoot, waer ik te zuigen plag,
Gerust te zuigen lag.
| |
[pagina 285]
| |
Herleef dan, liefste, in onze dagen;
Dat ik u weêrzie in de wieg.
Een kind, zoo ik my niet bedrieg,
Kan d'ongevoeligste behagen;
Want kindren hebben iets dat jeugd noch grysheid biedt:
Wie mint hunne onschuld niet?
Hoe schildert men de zaelge zielen,
Die in het vlekkelooze licht
Den zetel, voor den tyd gesticht,
Op blanke vleugelen omkrielen?
Is 't niet als kinderkens, met God alleen bekend,
En vreemd aen onze ellend?
Zoo vaek gy zuigen zoudt, gelegen
Aen moeders lavingvolle borst,
Versloeg ik ook myn liefdedorst,
En loeg u als myn broêrken tegen.
Ja, 'k waekte dag en nacht, o aengebeden wicht,
Het oog op u gerigt.
De zusterkus is vry, is heilig,
Hoe vaek herhaeld naer luim en lust;
De zuster die haer broêrken kust,
Is voor de lasterpylen veilig.
Brak ook myn tael vaek af by 't zoentjen in ons huis,
Toch bleef dit zoentje kuisch.
Hoe vaek zou my de dag verrassen,
Gekluisterd aen uw bakermat,
Van u te aenschouwen nog niet zat,
Niet zat nog van u op te passen,
En elke dienst by die van zelfs gekozen taek,
Waer' voor my rein vermaek.
'k Nam u als gy waert volgezogen,
En moeder u my overgaf,
Met beide handen gretig af,
En zag u aen met kussende oogen,
En droeg op de armen u, gelyk den grootsten schat
Dien de aerd voor my bezat.
| |
[pagina 287]
| |
Myn hoogste lust ware u te streelen,
En, by de koelte van een stroom,
Ter schaduw van een breeden boom,
Gelyk een kind met u te spelen;
Daer, waer de roos van uw gelaet niet lyden kon
Van 't blakeren der zon.
En als de slaep moest nederdalen
Op uw lieve oogjes, zou ik bly
Eene oude zoete melody
Met sluimerzwangren toon herhalen,
Terwyl ik, naer de maet, met voet, of hand, getrouw
Uw wiegje schomlen zou.
Ja, telkens dat myn goede moeder
De matte hand aen 't wiegje stak,
Greep ik heur taek aen, tot ze sprak:
Bewaek voor my uw kleenen broeder.
Hoe draefde dan myn vreugd met losgeschoten toom,
Myn zaelge liefdedroom!
Ik staerde op u tot uw ontwaken,
Tot ik myn ziel verzaedde aen 't licht,
Dat me afstraelt van uw lief gezicht.
'k Zou hangen aen uw zachte kaken;
En roofde u kusjes door geen sterveling bespied,
Maer stoorde uw sluimer niet.
En als ge allengskens op zoudt schieten,
En 't eerste liefelyke woord,
Als afgebroken harpakkoord,
Zou uit uw roode lipjes vlieten,
Stelde ik u op myn kniên, en wierd u tot meestres,
En gaf u de eerste les.
'k Leerde u de wankelende voetjes
Al vaster stellen, broêrken lief,
En tegen elken val en grief
Bewaekte ik u, en wenkte u zoetjes.
'k Bood u de wieg van myne ontsloten armen aen,
By 't struiklen langs de baen.
| |
[pagina 289]
| |
'k Zou uw bewakende Engel wezen
Van 't morgen- tot het avondrood,
Opdat ge aen geenen steen u stoot;
'k Zou in uw blik myn hemel lezen;
En 'k eischte tot myn loon, voor al dit zorgbesteên,
Van u een kusje alleen.
| |
Derde boek. - XLIIe wensch.Wanneer zal ik komen, en verschynen voor he{?} aenschyn Gods! Psalm. XLI. Hoe dikwyls hebt gy, o myn licht,
Het zoete woord my toegerigt:
Weldra koomt ge tot my; en, ach, die hoop blyft falen.
Volbreng ze, en zeg my eens: Nu, koom!
Hoe traeg kruipt toch de tyd voor hen, die hier nog dwalen
By zulken droom!
Waerom zoo lang, zoo lang getoefd?
Waerom zoo vaek myn hoop bedroefd?
Reeds werpt de spotter my de bittre woorden tegen:
Waer is uw God, uw steun en trots?
Wanneer dan juich ik, tot uw glansen opgestegen,
Van de aerde los?
Gy ziet hoe ik myn dagen sleep,
Hoe 't leed my in den boezen greep.
Ik hyg naer u, en wil my spieglen in uw blikken.
Slechts van uw oogstrael daegt my licht.
Hoe lang verkwyn ik nog! Niets kan myn nacht verkwikken
Dan uw gezicht.
Zoo treurt het gansche schepseldom,
Verschuilt in zwarten wolkendrom
De goddelyke zon; en mensch en vogel zwygen;
En bosch en veld, 't is alles doodsch;
Doch de aerde als zy dien vorst ten lichttroon ziet herstygen,
Herademt grootsch.
| |
[pagina 291]
| |
Wel spreekt gy dikwils tot myn troost:
Zie hoe de morgen heerlyk bloost,
De nacht zyn mantel spreidt, bezaeid met duizend vonken:
Die pracht vloeit uit myn boezem voort.
Zie 's menschen beeld: naer 't myn heb ik hem 't schoon geschonken,
Dat u bekoort.
Aen geen geleende schoonheid, neen,
Vergaep ik my: 'k wil u alleen.
Niets dat verganklyk is kan mynen dorst verzaden.
Uw aengezicht is uwer waerd,
En 'k wil my in dien stroom van zaligheden baden,
Ver boven de aerd.
Geen ander schepsel, neen, hoe hoog
Gy 't ophieft, draegt in 't sprekend oog
Die kracht, die majesteit, die vaderliefde tevens.
Dat alle schoonheid samenvliet'
In eenig schepsel, u, genadebron des levens,
Bereikt zy niet.
Dit tuige best de gryze stoet,
Die op des Thabors spits uw voet
Was nagesteigerd, waer uw schedel scheen omtogen
Van licht, by hun gebogen kniên,
En zy naer uw gelaet, de handen voor hunne oogen,
Niet durfden zien.
En een van hen, door 't licht geboeid
Van uw verheven kruin gevloeid,
Sprak: Laet ons op dees berg een vaste haerdsteê vesten!
Want in zyn heilgen yverbrand
Vergat de zaelge de onvergeetbare gewesten
Van 't vaderland.
| |
[pagina 293]
| |
Toch blonk hem niet uw schoonheid aen,
Van wolkensluijeren ontdaen,
Gelyk haer de Engel ziet, die voor uw zetel wiegelt,
Maer even als de maen, die zacht
Haer luister, wederglans der zon, in 't water spiegelt
By stillen nacht.
Wanneer blinkt de afgesmeekte dag
My toe, dat ik uw hemellach,
Uw blik aenschouw! dat gy zult liefdryk tot my spreken
Van mond tot mond?... De harmony,
De schoonheid der natuer doet dankbre tranen leken,
Maer wat zyt gy?
Ja, 'k vlam om uw gelaet te zien,
Maer wolkloos; 'k vlam tot u te vliên,
Om wat ik voorproefde in zyn volst genot te smaken.
Verschuif, verscheur dit nachtgordyn!
De dag, waerop ik voor den hemel mag ontwaken,
Zal heerlyk zyn.
Pr. VAN DUYSE. |
|