Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 6
(1842)–J.F. Willems, [tijdschrift] Belgisch Museum–
Auteursrechtvrij
[pagina 292]
| |
Keur van St-Pieters-Leeuwe, Lennik, Itterbeke, Bodeghem en Strythem, van het jaer 1284.Wi Heinric van LovenGa naar voetnoot1, here van Herstal, maken cont allen den ghenen die desen brief selen sien ende horen lesen, dat Wi puerlec om Gode ende om onser sielen wille, ende omme die siel daer Wi af comen sijn, ende omme die sielen die van Ons comen, ende om die ver- | |
[pagina t.o. 292]
| |
Blz: 292
OUD KASTEEL VAN GAESBEKE, voor den brand van het jaer 1695. | |
[pagina 293]
| |
lichtenesseGa naar voetnoot1 van onsen lande, ende om die minne die Wi tonsen lieden dragen, gegeven hebben onsen lieden van onsen lande alsoe gedaenGa naar voetnoot2 recht als hier na gevolgt ende bescreven is, ende dat Wi gedaen hebben bi rade onser manne ende onser scepenen, ende onser liede van onsen lande. | |
Van logenstrepeneGa naar voetnoot3.Dats te verstane, wie anderen logestreept, ochte seget: godsat hebdiGa naar voetnoot4 ochte geonneerd werdi, ochte ghi sijt een quaet, met felheiden, hi es om v. sc. Lovenscher munten ochte Lovenscher penninge cleinder muntenGa naar voetnoot5, jegen den here. | |
Van hande of met voeten.Ware oec dat sake dat enen anderen yeman sloge met handen, ochte met voete stiete, ochte cleet scoerde, trocke metten hare, sonder bloet reysen, hi es om v. sc. jegen den here, ende die mesdaet moet hi beteren na recht der scepenen, ochte der mans, sinen wedersakeGa naar voetnoot6. Viele die selve man ter eerden vander slage ochte stoete so ware sijn wedersake om xv sc. jegen den here. Bloede hi van dire saken soe ware sijn wedersake om xx. sc.Ga naar voetnoot7. | |
[pagina 294]
| |
Stoc sonder slach.Die enen stoc toghe enen andren mede tevelneGa naar voetnoot1 sonder slaen, hi waers om v. sc. | |
Colve slage.Die enen andren sloege met enen stock, sonder bloet reysen, hi waers om xx sc., versloghe hine oic ter eerden, sonder bloet, hi waers om xxx sc., ende bloede hi sonder mincseleGa naar voetnoot2, ochte been uten hoefde te doene, hi waers om iij. pont; verminctine, ocht gaen hem been uten hoefde van die colveslage, hi waers om c. sc. | |
Van zwerde te treckene.Wie een zweert trocke, andren mede tevelne, sonder daet, hi waers om xx sc. | |
Met zwerde slaen.Waer dat hireGa naar voetnoot3 iemene mede sloege, dat hi bloede, sonder mincsele, hie waers om c. sc. | |
Mincsele.Ware oic dat sake dat iemene anderen vermincte, sonder met verloefdeGa naar voetnoot4 wapen, sonder let te verliesene, hi waers jegen den here om vij pont. | |
Van lede te verliesene.Ware dat sake dat hi dlet verlore, let jegen let; storve hi, lijf jegen lijf, ende tgoet sheren wille half. | |
[pagina 295]
| |
Verloefde wapene.Wie den anderen quetste met verseidenGa naar voetnoot1 wapenen, sonder bloet, hi waers om xxx sc.; bloede hi van dire daet, hi waers om iij pont. | |
Mincsel met verloefden wapenen.Wie den anderen vermincte met verseider wapenen hi ware om v. pont. Dit sijn verseiden wapen: kniveGa naar voetnoot2, pieke, cortoyse colve, gepijnde staveGa naar voetnoot3, alrehande gecutteGa naar voetnoot4, handacx, paffuteGa naar voetnoot5, gisermeGa naar voetnoot6, scilde metten priemen die men opten arm draecht. Die verloefde wapenen droeg, hi waers om x pont.
Die verloefde wapene trocke op anderen, sonder knijf ochte steczwert, hi waers omme x sc.
Die enen knijf trocke ochte steeczweert, anderen mede tevelne, sonder daet, hi waers om xl sc. jegen den here, ende en hadde hi oic dies gelts niet, men soude hem den knijf ochte steczweert doer die palmeGa naar voetnoot7 steken. Wie andren stake met enen knive ochte met enen steczweerde openen wonden, hi waers om xx pont den here, ochte die hant verloren, daer hi mede stake, ende van scietene oic dies gelike. | |
[pagina 296]
| |
Die oic ware in doetveedeGa naar voetnoot1, ende buten vreden, heGa naar voetnoot2 mochte dragen alrehande wapene. Die stale beneden v. sc. men soudene tekenen; vondemenne geteekent, ende anderwerven stale, hi hadde dlijf verboert. Stalene iemen boven v. sc. hi adde dlijf verboert, ende half tgoet sheren wille. Die brant, ochte roef, ochte transeneringeGa naar voetnoot3 dade, hi hadde dlijf verboert, ende sijn goet half sheren wille. Die vrouwen ofte joncfrouwen vercrachte men sal hem den hals afsagen met eenre plancken. Die vrede brect die sal men in vieren deelen, ende sallenGa naar voetnoot4 die here doen setten op vier radere, op die vier hornickeGa naar voetnoot5 van sinen lande. Die man volgede ochte sochte in een huus, met heten stride, hi es om iii pont, ende elc die hem volgt in sijn hulpe, hi es om xx sc. Die huussoekingheGa naar voetnoot6 dade, bi dage, ende met beradenen rade, en wareGa naar voetnoot7 op sinen doetslagen viant, hi waers om x pont, ende elc die hem volgede in sijn hulpe hi waers om iij pont. Die huussokinge dade bi nachte, ende met beradenen rade, en ware op sinen hantdadigen viant, hi waers om xx pont, ende elc die hem volgede in sijn hulpe hi waers om v pont. Die tsheren cnape vrede eyscht, ochte wien eyscht | |
[pagina 297]
| |
van sheren wegen, ontseit hineGa naar voetnoot1 ochte en geeft hine niet, hi es om xx sc. jegen den here; eyscht hine anderwerf, ende en geeft menneGa naar voetnoot2 niet, hi es om xx sc., ende eyscht menne derdewerf, ende met orcondscapeGa naar voetnoot3 ende en geeft menne niet, hi es om xx sc. Hierna machenGa naar voetnoot4 die gene houden, die hem die vrede eyschte, over den vrede, ende over sine mesdaet. Gebode hineGa naar voetnoot5 te houdene, ochte enigen mesdadigen man, die ghene die hem niet en holpe hi waers om xx sc. Die pael ochte meerGa naar voetnoot6 uut doet, hi es om iii pont; die pael ochte meer sette sonder sinen erfgenootGa naar voetnoot7, ochte sonder recht, hi waers om iii pont. Die sheren cnape ochte enen anderen sinen stoc name, hi waers om xl sc., ende den man sine scade te geldene. Wie behaechtGa naar voetnoot8 goet aenveerdt, dat metten rechte behaecht is, ees om iij pont jegen den here, ende hi moet tgoet wederbringhen ter stat daert was, ende ten rechte. Soe wie ongejaert kint wech leidde, en ware bi rade der mage van den vader ende vander moeder, hi hadde sijn goet verboert ende sijn lijf. Die vrouwe ofte jonckvrouwe met crachte name, ende [ment] metter waerheit vonde, hi mochte nimmermeer dlant gecrigen, ende hi hadde dlijf verloeren, ende tgoet jegen den here; ende ware dat die vrouwe ochte joncfrouwe seide dat ware haers danx, soe had si haer goet verboert, tot dier wilen dat se weder quame, ende seide | |
[pagina 298]
| |
dat haers ondanx hadde geweest, ende dan soudse haer goed weder gebruken; ende gincse weder tote dien man, so had si haer goed verboert alsoe langhe als si leefde, te haren behoef, jegen den here van den lande, behoudelec des naest erfachtes tsheren rechte, ende na haer lijfGa naar voetnoot1 soe comet tgoet op haren nasten oir, sonder op die kinder, die se van dien man hadde, die se met crachten nam; [hem] maechs niet werden. Ware dat sake dat wijf ochte man daer toe riede ochte hulpe, dat vrouwe ochte joncfrouwe met crachte genomen werde, ende men dat ter waerheit vonde, hi hadde verboert lijf ende goet jegen den here, behoudelec des erfachtes tsheren rechts. Die mansGa naar voetnoot2 boeme houwet, ochte brect sinen tuun, ochte neemt sijn coren, ochte sijn gras, ochte sijn vrucht, beneden v. sc., waert met dage, sonder oirlof, ende ment ter waerheit vonde, hi sal gelden smans scade ende den here v. sc.; gesciet met nachte, soe waer hijs om c. sc. Die mans quicGa naar voetnoot3 sloege, ochte assaelgeerde, hi gelde den man sijn scade, den here x. sc.; ende ware dat sake dat ieman gequetst worde van wagenen, van kerren, van eegdenGa naar voetnoot4, van molnen, ochte daer men huse brake, ochte op dadeGa naar voetnoot5, ende ment ter waerheit vonde dat dese stucken geschieden onversienlec ende onmogens, desGa naar voetnoot6 sonder scade te sine jegen den here, ende ongevedeGa naar voetnoot7 van den man ende van den maghen. | |
[pagina 299]
| |
Die anderen begote met wine, met biere, ochte met enigen drancke, al willens hi es om x sc. Die anderen sleet met enen potte, hi es om iij pont; bloede hi, hijs om c. sc. Dat kint, dat es in sijns vaders plechtGa naar voetnoot1, ochte in sijnre moeder plecht, mesdoet dat kint, dat en sal noch vader noch moeder ontgelden, en ware dat zake datGa naar voetnoot2 na die daet weder keerde in haren huse, in haren wille, ende in haren wetene, ochte dat mochte geproeven datGa naar voetnoot3 kint die daet gedaen hadde bi haren rade. Die wech begravet, ochte mans lant, so dat hem yemant beclaget, hi ees om xl sc. Wille oec yeman, man ochte wijf, sijn kint doen ute siere plecht, hi macht wel doen metten rechten, also alse manGa naar voetnoot4 ochte scepen wisen selen; es he man, ochte hoert hi meyseniedenGa naar voetnoot5, so salmenGa naar voetnoot6 manen bi hulpeGa naar voetnoot7 ende bi trouwen; es hi scepen, so salmen manen op sijn eet, ende es hi no wederGa naar voetnoot8, so moet hi zweren dat hi sijn kint van hem niet en doet om yemene tevelne, ochte te scadene, ende het moet uut sinen huse sijn drie maent ende enen dach, ende dan mach hijt hueren gelijc enen anderen vreemde.
Ware dat yeman doet blijft, na der uren dat hi doet is so hebben donsculdege sheren vrede twee dage, ende ij nachte; ende daer na mach elc man plegen sijnre veeden. Nieman en mach scoveGa naar voetnoot9 halen in der heren lant, | |
[pagina 300]
| |
sonder die coster: hi mach sijn recht halen, ende die smet sijn recht, die baertmakereGa naar voetnoot1 ende die pretereGa naar voetnoot2, die tcoren huede, sijn recht. Die elreGa naar voetnoot3 scove gave, dan den genen die hier genoemt zijn, hi hadde verboert xx sc., ende diese eyscht xx sc., nochtan moet hi hem avedoenGa naar voetnoot4. Geordent liedeGa naar voetnoot5 noch portere van buten onsen landeGa naar voetnoot6 mogen vercrigen erfachtich goet onder Ons, en si bi onsen orlove. Wie dat boeme heeft staende ten na den wege, daer yeman over claghet, vont ment ter waerheit, die here mach die boeme doen houwen te sinen behoef, ende daer mede es die man quite. Van mannen ochte scepene te wederseggene salmen beteren, also alse haer hofrecht heeft. Van dedingenGa naar voetnoot7 van alrehande zaken, daer af te doene alse recht is. Wie dat hoert te sinte Peleren van Lovene ende tonser vrier maiseneden, wat dat hi geloeft voir scepenen van onsen lande dat wille Wi dat hijt geleisteGa naar voetnoot8, alse oft hijt geloeft hadde voir scepen van vrier port,Ga naar voetnoot9 ende in andren stucken gebruke hare maiseniede, alse sinte Peter lieden sculdich sijn te gebrukene. Daer men die waerheit doen sal van cleinen stucken ochte van groeten, die moet men gebieden tsondachs | |
[pagina 301]
| |
in die kerke, ende die sal die here doen doen na den maendach, te siere moetenGa naar voetnoot1. Ende daer sal niet over sitten des heren rechtere noch sijn knape, maer scepene ende mans, ofte beide ees te doene, ende selense oepeneGa naar voetnoot2, voor den here ochte voer sine bode. Daer men die waerheit doet van cleinen stucken, die ter eerster waerheit niet en comt hi es om ij sc., ende en comt hi niet ter ander waerheit van den selven stucken, so es hi om ij sc.; ende en quame hi niet ter derder waerheit, so ware hi sculdich van dien stucken, daer men die waerheit omme dade. Dat openbaer gesciet sal men proeven openbaer, alse van hoerne ende van siene, van twee ofte van meer, ende dats volbedrachGa naar voetnoot3. Daer men die waerheit doet van groten saken, die ane mans lijf gaet, die ter eerster waerheit niet en quame hi hadde verboert xx sc., ende en quame hi niet ter ander waerheit, die men dade van den selven stucken, hi waers echter om xx sc. Ende en quame hi niet ter derder waerheit, die men dade, die salmen [houden voor sculdich] van den selven stucken, daer men die waerheit af gedaen hadde, hen wareGa naar voetnoot4 dat hi buten lants ware, ochte siec ware, ochte gevaen, ochte in doetveedeGa naar voetnoot5, ende buten vreden ware. Dien men anesprake van misdade, daer die waerheit niet af geproeft en ware, die sal men ontsculdegen, hem derder ten heilegenGa naar voetnoot6, met wittegen lieden, die te geloven | |
[pagina 302]
| |
sijn, hen ware dat sake dat hi vremt man ware, ende dan sal hi sweeren ij eede dat hi geen hulpe can gecrigen, hem mede te onsculdegen, ende ten derden male sal hi zweren dat hi onsculdich is van dien stucken, dien men hem heeft aengesproken. Ware dat sake dat hem yeman verweerde binnen sinen hove, ochte daer hi gewacht ware met gelaechder lagen, ende hi hem verweerde over noet van sinen live, hi ware quite jegen den here ende ongeveedt jegen die mage; en ware dat sake dat hi jegen die ghene in hant verdenGa naar voetnoot1 stonde. Voert willen Wi dat negeen onser cnapen peerde ontlene, no rossideGa naar voetnoot2, aen onse liede, en siGa naar voetnoot3 bi onsen wille, ende bi haren gemoede; ende woude sijt hem nemen sijn ondanckens, hi machs hen wernenGa naar voetnoot4, sonder mesdaet jegen Ons te verboerne, behoudelec dien dat Ons onse liede die corweidenGa naar voetnoot5 doen, ende tonser molen malen, ende Ons onsen dienst doen, alsoe gelike alse onsen vorderen tote haere gedaen hebben. Ende Wi bekennen onsen mannen, dat si van rechte sculdich sijn te hebbene haren cost, alse in onsen dienst comen, alse onse vorderen ende Wi tot haere gedaen hebben, ende sculdich sijn. Ware oic dat sake dat geviele enech poent in den lande dat hier in niet gescreven en is, dat soudemen handelen metten mannen ochte met scepenen, na dien poente dien dat beste geleke, van dien, die hier in gescreven staen. | |
[pagina 303]
| |
Ende Wi Heinric van Lovene, here van Herstal, willecoren ende geloven dat, bi onser trouwen, voer Ons ende voor die gene die na Ons selen comen, die gheerneGa naar voetnoot1 sijn selen van onsen lande, ende sweren ten heilegen dat Wi, onse mans, ende onse liede, rike ende arme, selen houden ende handelen na dese wet, ende dit recht, dat hier binnen es gescreven, ende selen soecken noch soecken doen geen ocsuynGa naar voetnoot2 noch behendicheit, daert mede belet mochte bliven dat so dese selve wet niet en geschiede onsen lieden. Ende selen doen zweeren alle den rechteren van onsen lande, die nu sijn, ende [die Wi] vorwert maken selen, datse houden selen ende doen houden alle dese pointe, cleine ende groete, die hier staen bescreven, ende hier toe behoren ende behoren mogen, ende selen allen lieden vonisse doen ende wet, die vonisse eyschen ende wet begeeren, doer mannen ochte scepenen, dier over sculdich sijn te deelneGa naar voetnoot3. Ende ware dat sake dat Wi, ochte onse rechteren, vonnisse ende wet niet en daden den genen, die vonnisse eysschen enen werf, ander werf, ende derde werf, met goeden orconden, so bevelen Wi onsen mannen, bi der hulde die si ons sculdich sijn, ende den scepenen, bi den eet diese gedaen hebben, dat si no doerGa naar voetnoot4 Ons no doer onse rechteren nemmermeer vonnisse sellen seggen, bi haren wetene, na dien dat hem condich is dat yemans rechts is te brokenGa naar voetnoot5, diet geeyscht heeft ende gevolgt met orconden; ende wat manne ochte wat scepene hier boven, | |
[pagina 304]
| |
doer Ons ochte doer onse rechters, seideGa naar voetnoot1, dese en ware recht gesciet, diet geeyscht hadde, dien willen Wi houden over wetteloos, ende meynedich, ende sonder wet handelen, na dien dat dese vonnisse geeyscht hebben met orconde van manne, ochte van scepenen, ende sijt hebben vervolcht met drien eyschingen, van genachte te genachtenGa naar voetnoot2. Ende om dat Wi willen dat alle dese pointe, die hier voer gescreven sijn in desen brief, groet ende cleine, vast ende gestadech bliven, ende ewelike durende, van Ons ende van onsen nacomelingen in waerheiden ende kennissen, hebben Wi onsen segel aen dese letteren gehangen met den scepenen segel van allen hoven in onsen lande. Ende Wi scepene van Leeuwe, ende Wi scepene van Leneke, Wi scepene van Yetterbeke, van Boedegem, ende van Strijthem, om gemenen orbore alle dier van den lande, voer ons ende voer die ghene die na ons selen comen, ontfa wi dese wet ende dit vonnisse van onsen gerechten heren enen edelen man, onsen here Henric van Lovene, here van Herstal, die om siere sielen wille, ende alle der geerreGa naar voetnoot3 wille die na ons selen comen, ende om gemeene orbore sieren liede, rike ende arme, dese wet ende dit vonnisse ende in eweleker gestadicheden [gegeven heeft, ende hebben onsen segele] met ons heren segele aen desen brief gehangen, die gescreven was, gestadicht ende gevastGa naar voetnoot4 van onsen vorgenoemden here onsen here her Heinricke van Lovene, here van Herstal, bi rade sire mans, sire scepene, ende sire liede gemeinlec van sinen lande, int jaer ons Heren Mcclxxxiiij, in die maent voir alreheiligen misse. Voert willen Wi Heinrec van Lovene, here van Herstal, dat [die] pointe ende die gewoente, die geweest heeft in | |
[pagina 305]
| |
selcken dorpen van onsen lande te Leuwe ende elre, van lantwinninghen deen den anderen tonder ganeGa naar voetnoot1, dat dat blive staende ter selver misdaetGa naar voetnoot2, diere men tote hare geplogen heeft. Voert meer, om alle dingen te verclaerne, daer men aen twivelen mochte, wie dat sijn goet verboert, heeft hi wijf ochte kindere, so willen Wi dat deen helecht blive den wive ochte den kinderen, ende dander helecht tsheren willen; ende en heeft hi wijf noch kinders, so willen Wi dat alle sijn goet blive sheren wille ende tsheren genaden. Ware oic dat zake dat man ochte wijf van buten onsen lande onder ons quame woenen, die willen Wi datse gebruken haren vriheiden, si ende die van hem comen, die si souden gebruken ochte siGa naar voetnoot3 in haren lande bleven waren, op datGa naar voetnoot4 si getonen consten alse recht wijst, met haren gebusemeGa naar voetnoot5, ende met haren gennecteGa naar voetnoot6. Ende Wi, Machtilde, vrouwe van AA ende van LenekeGa naar voetnoot7, al die vonnisseGa naar voetnoot8, dat mijn here Heinric van Lovene voorscr. heeft gestadicht ende gegeven sinen lieden van sinen lande, bi rade goeder liede, sire mans ende sire scepenen, dat geven Wi ende gestadigen, met trouwen ende met eede, voor Ons ende voor Ons allen die na Ons selen comen, die gerecht oir sijn selen van | |
[pagina 306]
| |
onser goeder, onsen lieden van beide de Leneke, behouden onser corweyden, ende dat onse liede malen selen tonser molen, alse tot hare geplogen hebben, ende selen doen sweeren onsen meyers, die nu sijn, ochte die Wi namaels maken selen, dat si onse liede selen handelen na alle die poente, die in dese charteren staen bescreven, ende hier toe behoren, ende behoren mogen. Voert meer willen Wi, dat nieman anderen onderga sijn lantwinninge; wie datse den anderen onderginge, hi hadde verboert iiij pont, in alselcker manieren als men pleegt te Leuwe ende tUkerbeke. Ende in sekerheiden ende in eweliker gestadicheiden hebben Wi onsen segele aen desen chartere [gehangen] met mijns heren Heinrics segel van Lovene, here van Herstal, ende metter scepenen segel van Leuwe, van Leneke, van Yetterbeke, van Boedegem, ende van Strijthem. Dit was gescreven, gestadicht, ende gevest in den jaren ons Heren doen men screef MCC ende lxxxiiij in die maent voer alreheiligen misse.
Getrokken uit het Cartularium op papier, no 3 van het Inventaire des registres de la chambre des comptes, op s'lands archief te Brussel, fol. 58, verso, schrift van omtrent het jaer 1400.
J.F. WILLEMS. |
|