Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 6

[p. 224]

Brieven over de gebeurtenissen in de stad Utrecht, enz., in de maend juny 1579.

I.

[Aen Cornelis De Backer, gedeputeerde der steden van Zeeland.]

Eersaeme, hoochgeleerde, wijse, zeer voersienige heere, beminde confrere.

Ick hebbe op eerghisteren ontfangen uwer E. schrijven van den vij^en deser, ende is my zeer lyef daer vuyt te verstaen uwe E. goedt debvoir gedaen tot bevorderinge van sgemeens landts saecken, ende daer van geadverteert te hebben mijn heeren in Zeelant, ende beroerende uwe E. advijs van den ij^m guldens onder my berustende alsnoch ter dispositie van haer Ed. (hoe wel ick groote temptacen hebbe geleden om tzelve gelt vuyt te geven, om den hoogen noot die hier daegelijcs om den ruyteren ende anderssins voer valt) vinde ick tzelve oick goet, dan staet alleen te bedencken, dat, alzoe het al zijn dubbelde ducaten, overgesonden tot zeven gulden het stuck, ende en doen hier nyet meer dan ses guldens twaelf stuvere, dyes daer op verloren sal werden 114 gulden iiij stuvere, off daer omtrent, gelijck opte gerechte helft die ick hier overgetelt hebbe, te weten de ij^m guldens ten pryse zoe die vuyt Zeelant gesonden zijn, by de gemeen zaecke alhier verloren es, het welck verlies, als

[p. 225]

mede van de voorgaende iij^m guldens, men hier verstaet dat mijn heeren der staten van Zeelant behoeren te dragen, etc. Oick alzoe tgelt, dat ick mede genomen hadde, then eynde es, zoe sal ick daer van twee off drye hondert guldens voor my moeten innehouden, het en zy mijn heeren my doen versieninge van gelde, want ick gheen gelegentheyt en hebbe omme ter Goes om gelt te schrijven, ende oick het vergelt moet voor al gereet zijn.

Die gedeputeerde van Hollant, in de uwe voers. gementionneert, zijn op eerghisteren avont alhier aengecomen, ende heeft men op ghisteren de communicatie begonst, ende wert de gestaltenisse van den landen, die te ervaren is, wel sulcx innegesien, dat de advijsen met dintentien van mijn heeren de staten van Hollant over een comen, ende wert oick seer wel verstaen dat de saecken moeten op een seeckerder voet gestelt worden, ende dat het nyet en mach bestaen dat dese provincien, naerder geunieert zijnde, buyten aff ende apart souden telcker reyse hebben te contribueren, met dat tzelve heeft te geschieden als vuyt een borse gesaementelijk, ende dat zijn Ex^cie ende de staten tAntwerpen vergadert daer aff mogen verwitticht zijn, ten eynde men mach weten wat deen van dander te verwachten heeft, twelck es tgene daer men hier op over lange es arbeydende, zoe U.E. vuyt mijn voergaende schrijvens de geraemde voet van contributie antwoerde op de propositie van zijn Alteze ende anderssins mach hebben verstaen, oversulcx dat men alhier voer het aencomen van gesanthen voors. was geresolveert eenige instructie daer up te concipieren, ende den heeren staten van Hollant ende gedeputeerde van Zeelant by gedeputeerden te doen comuniceeren, then einde dyen volgende eenige gesanthen in competenten getale daer mede aen zyne Ex^cie affgezonden mochte werden, om de gelegentheyt ende intentie van de naerder

[p. 226]

geunieerde provincien opentlijck ende naectelijck vuyt eenen monden te verclaeren, twelck nu (mijns bedunkens) de voors. gesanthen aengecomen zijnde, zonder de voors. communicatie wel gearresteert ende affgedaen zal connen worden, soe men gesamentelijk op den voet van contributie waere verenicht, [twelck] boven al nodich es.

Onse gesanten d'heer Van Brakel, Louff, Verhaer ende Cant, die op de landtdagen in Vryeslant ende Overrijssel gesonden zijn, en zijn noch nyet weder gekeert, noch en heeft men oick van hunluyden egheen schrijvens ontfangen, waer van men hier zeer verwondert es, ende nyet en weet hoe de saecken aldaer mogen gaen; dan alleenlick hoort men wel dat zy met den grave van Rennenborch zijn in d'Ommelanden, daer men tegens die van Groeninge besich es om de stadt met eenige bolwercken te verstercken, om egheen quaet te mogen doen, ende schijnt dat die van Groeningen hebben vuytgevallen om de wercken te beletten, dan zijn weder in de stadt te rugghe gedreven van Bartel Entis, dye daer es met ix vendelen knechten ontrent, ende doet de grave van Rennenborch noch meer volcx aennemen, ende van vorder particulariteyt en weet men sonderlinge nyet. Die van Gelderlant insisteren zeer om dit collegie voor een tijt te doen resideeren tot Aernhem, om alle saecken, zoe van de middelen als andersins, in ordre te mogen stellen, ende zal tzelve mijns bedunckens oick wel nodich zijn, hoe wel men daer de commoditeyt nyet hebben en zal als men hier wel doet van alles.

Dat U.E. hertelijck geschreven heeft aen mijn heeren den staten van Zeelant om yemanden herwerts ende beneffens zijn E. geschiet te werden, es my zeer lieff ende es oick zeer noodich; zoude oick van mijn heeren voers. wel wat beter corresponderen wenschen ende emmers eenige antwoorde op de poincten die haere Ed. genomen

[p. 227]

connen verstaen nootelijck antwoorde te vereischen, ende bidde U.E. aen mijn heeren den staten antwoord ende advijs te vorderen op tvoorgaende schrijvens van desen collegie, beroerende het openen van der rivieren ende de raeminge van den Licenten by den gelderschen beraempt, haerder E. by copie overgesonden.

My es leet te verstaen tgeschil datter in Zeelant weder op nyeu, ende als alle saecken in goede rust waren, opgeheven es, beroerende tvoisen. Godt willet hen vergeven die van partialiteyt in een lant oirsaecke zijn, en in tijde als zulcx notelicxt geweert zoude dienen. Godt geve dat dinconvenienten, die ick zorge daer vuyt te zullen spruyten, den landen nyet zoe hinderlijck en mogen zijn als ick die by my zelven achte.

Eersame, hoochgeleerde, wijse, zeer voersienige heere, my hier mede tuwer E. dienstelijck gebiedende, bidde ick Godt u te verleenen zijn gratie.

Vuyt Vuytrecht, desen x^en Juny 1579.

Uwer E. goedwillige Confrere,
(Get.) JACOB VALCKE¹.

1 Zie over hem Scheltema, Staatk. Nederland, II, bl. 379.

II.

Eersame, hoochgeleerde, wijse, zeer voorsienige heere ende beminde confrere.

Ick en can UE. nyet bergen van zeker rumoer dat op huyden binnen deser stadt opgeresen es, onder den borgeren, ter oorsaecke (alzoo de magistraet alhier, ettelijcke daegen geleden, hadde eenen predikaer monnick, doctoir, dwelcke dagelicx in den dom predicte, geinterdiceert zijn predicatie, vermits hy sedicieuselijck

[p. 228]

ofte emmers nyet ghenouch naer dat desen tijt can lijden, gepredict soude hebben, ende hadde insgelijcx allen predicaeren hun predicatie doen verbieden), dat huyden desen dach eenige burgeren, edelluyden ende principale luyden, namentelijck onder anderen Herman Vander Vecht, in den jare LXVI burgemeester alhier, Reys Rijnevelt, ende meer anderen, zijn gecomen voer den magistraet, ende hebben versocht, dat men den voirs doctoir ende andere predicaeren souden laeten predicken als te voren, waerop hunlieden by den magistraet zoude geantwoort zijn, dat, aengaende den doctoir, nyet geraden en was den selven thoe te laeten voer desen tijt te predicken, ende, den anderen predicaeren aengaende, dat zy begeerden daer up hun te beraden, ende dat geduyrende de voors. communicatie eenige andere borgeren zijn ter raedscamere in gedrongen, ende verstaende tversouck van de voors. supplianten, hebben dezelve geacht voor malcontenten ende dergelicken, emmers dat daerentusschen voer tstadhuys es opgeresen een groot rumoer, sonder dat men noch weet eyndelijck wat die oirsaecke geweest zy. Dan segt men wel dat eenige souden geseyt hebben: ‘waeromme en soude men ons onse predicatie nyet toelaeten? als het daertoe quaeme wy catholicque sijn stercker dan die geusen;’ over welck woort, by eenigen gehoort zijnde, tgevecht ende rumoer opgecomen, ende es terstont alomme den trommel geroert, ende zijn alle de borgeren in hen wapenen, ende onder hen vendelen, op bescheyden plaetsen gecomen, ende de poorten gesloten, ende noch zijn, ende men gaet vast den suspecten hun wapenen af haelen, ende is den voors. Vecht alreede gevangen, ende men is vast besich om meer anderen te soucken, dan, hope dat de saecken ten besten vergaen sullen, want de gemeente sich noch nyet ondiscretelijck

[p. 229]

en draecht, naer dat men vuyt zoodanige commotie wel soude mogen vreesen. Daer zijn, zoe ick verstae, in den aenvanck twee off drie wat geslegen, doch nyemant gebleven off sonderlinge gequetst; watter voort vuyt comen sal, sal men metter tijt verstaen, ende hebbe UE. hier van wel willen adverteren, want ick wel dachte dat de maere veel arger loopen zal dan daer geschiet es. Op gisteren avont, tegen den nacht, hebben eenige borgers binnen Amersfoort, droncken zijnde, de beelden in de catholijcke kercken affgeworpen, waer vuyt gescapen was wel eenich groot rumoer te verrijsen, doch is mede zoo henen gepasseert. Dan zoe tzelve es tegens d'unie ende het accordt van religionsvrede aldaer opgericht, staet daer op een naerden insien te nemen.

Den brenger deser, hopman Sunt, zal UE. in den staeten wel verhalen de gelegentheyt van onsen chrijsvolck, ligghende ontrent Meghen, met den ruyteren tot het ontseth van Maestricht gedestineirt, twelck es in somma, dat de saecken soe deutelijck staen, in zoodanigen confugie ende misverstant, dat het te erbermen es, ende ten zy Godt Almachtich daer toe zonderlinge in voorsie te vreesen es, dat de landen in groot verdriet willen vallen, twelk Godt [verhoede]. De Schotten ende Engelschen muyten ende dreygen weder naer Antwerpen willen keeren. De ruyteren zijn gansch onwillich, ende verloopen eensdeels, doch verwacht men dagelicx van Antwerpen een half maent besoldings, mits welcken te verhoopen es dat sy beter zullen te handelen zijn. De grave van Holenloo es eerghister nacht, met ettelijcke ruyteren ende voetknechten, getogen naer thuys te Blyenbeeck, om te sien of men dat const veroveren, mer wy en hebben daervan noch egheen tijdinge wijders.

Den chrijschraedt van Gelderlant schrijft hier om gelt

[p. 230]

om de voors. gemutineerde te doen marcheren, hoe wel zy wel behoeren te weten dat zulcx hier nyet te becomen en es. Somma, Godt wil ons helpen ende u verleenen, eersame, hoochgeleerde, wijse, zeer voorsienige heere, zijn goddelijcke gratie. Vuyt Vuytrecht, desen x^en Juny 1579.

Uwe E. gedienstwillige confrere,

(Get.) JACOB VALCKE.

Den eersamen, hoechgeleerden, wijsen, zeer voorzyenigen heere, mijnheere M. Cornelis Backer, gedeputeerde van de staten van Zeelant.

III.

Eersame, hoochgeleerde, wijse, zeer voersienige heere, beminde confrere.

Soe ick UE. by de bygevouchde scrijve hoe de borgeren deser stadt in commotie ende in wapenen zijn, doch al eendrachtelijck sonder datter eenige wederpartijdicheyt es verschenen, de hopluyden hebben van wegen der gemeente aen den magistraet tonsen bywesen zeer aengehouden, zonderlinge op vier poincten, namentelijck, eerst, dat men soude straffen degene die autheurs hadden geweest van de requeste waer vuyt de commotie was geresen, als oick anderssins wel bekent zijnde, oyc tot oproer ende tweedracht ghetoecht te hebben, te vorens, mits maeckende contreminen, enz. Ten anderden, dat de predicaer monicken vuyt die stadt souden geleyt worden, als waer vuyt zy verstonden mede oirsaecke des overstandts erresen te zijn. Ten derden, dat de vijf collegien hun wapenen souden stellen in handen van den

[p. 231]

magistraet, ende dat men soude condigne correctie doen over den genen die qualijck van den magistraet gesproken hadde, zoe eenige te vorene gedaen hadden, ende lestelijck, dat men soude resumeeren de religionsvrede, ende publiceeren ende doen onderhouden, ende naer dat de voors. magistraet veel middelen voor gewent hadde om de gemeente contentement te geven, ende de saecken te modereren, ten minsten lesie oft schandale van een ijder, heeft der hopluyden (van wegen de gemeente ende oick van de gemeente selfs) aenhouden den magistraet sulcx gepresseert, dat men heeft moeten in versekerheyt stellen allen den genen die sich met den versoucke vermengelt hadden, tot xx of meer in getalle, daer men naerder zal op informeren; dat de predicaren moeten aenstondt tclooster verlaeten, de collegien hen gheweer laeten, twelck gaerne gedaen werdt, ende en es in hun vorder versouck gheen swaricheyt ghevonden. Dat de voors. hopluyden ende gemeente zoe zeer insisteren jegens desen supplianten (die zy doch kenden van hun gemoede) geprocedeert worden met eenighen rigueuren, geven zy voor reden dat men aen de quaede genegentheden tot oproer ende tweedracht te maecken, ende dat by den magistraet daer jegens te zeer slappelijck voorsien es geweest, ende onder anderen in dese voorleden dagen, dat zy eenen autheur van een seer fameulx ende seditieulx Libel (daer van UE. sal verstaen hebben) es ontslegen ende wert geleden by der straeten gaende, waer mede alles weder es in goeden standt gebracht, ende twelck es in summa tgunt dat ick UE. voor nu can adverteren, mer welcken UE. de waerheyt mach weten ende daer mede alle andere quade famen (die doch gemeenlijck erger mede brengen dan de saecken ghelegen zijn) reprimeren.

Ick seynde UE. hier beneffens copie van de adverten-

[p. 232]

tien die wy desen avont hebben van Venlo ontfangen, beroerende de saecken van Maestricht ende andere, waer vuyt UE. dextremiteyt van den goeden fromen Maestrichtsen sal bemercken, den welcken Gode almachtich wil erbermen, dewijle onse molimina soe traech ende flau zijn.

Wy hebben desen dage van onsen gedeputeerden in Vrieslant schrijvens gecregen van den vj^en deser, inhoudende generalick, dat de saecken in Westvrieslant in goeden redelijcken staet zijn, hun refererende tot het rapport dat zy diesaengaende sullen comen doen, als zy in dOmmelanden, daer zy doen henen reysden, deur begeerte van Zyne G., zouden connen gedaen hebben. Int particulier hebben wy advertentie dat geheel Vrieslant geunieert es behalven Harlingen ende Dockum.

De CXXV ruyteren, leggende te Venlo, doen den vyant dagelicx grooten hoochmoet, ende hebben cortelijck ettelijcke spaensche cornetten ende vaenen becomen, beneffens de luyden. Soe men eenigen duysent dergelijcken hadde, soude men daer mede wel wat mogen doen. Hiermede, mijn heere, uwe E. Gode bevelende.

Met haest vuyt Utrecht, desen x^en Juny 1579.

Uwer E. dienstwillige confrere,
(Get.) JACOB VALCKE.

Eersame, hoochgeleerde, wijse, zeer voorsienige heere, M. Cornelis Backer, gedeputeerde van de staten van Zeelant in S'Gravenhage.

R^a1 den xii^en Juny 1579.

1 Dat is recepta.

[p. 233]

IV.

Eersame, hoochgeleerde, wijse, seer voorsienige heere, beminde confrere.

Hebbende de gelegentheyt van brenger deser can ick nyet laeten UE. by dinnegelachte copie, mede te deelen die tijdinghe van de ghestaltenissen van Maestricht, doch waere boven all zeer te wenschen dat de goede froeme luyden mochten onser worden, waer toe alnoch (Godt betert), zeer cleyne apparentie is, ten zy dat Godt met zijne mogende handt daerinne wercke.

De ruyteren en willen niet marcheren noch oick voerder den staeten dienen; de Engelschen, Schotten ende Franchoysen, muyten van gelijcken, ende en willen oick nyet voorttrecken. De grave van Hohenloo en wilt tampt van veltheer nyet aennemen, ende veel min Lagarde, die last heeft te doen de bevelen van zyn Ex^cie. Zoe datter er gheen commandement en es. Mijnheer den prinche heeft Zijn E. by missive zeekere articulen overgesonden, wesende in summa dat men den ruyteren voers. promptelijck zal betaelen noch een half maendt solty, ende dat men haer vorder goede verseeckerheyt zal doen omme te willen dienen noch drye maenden, waerop Zijn Ex^cie geresolveert es de voers. ruyteren te voeren op srijcx boden, ende den selven de voors. articulen voor te houden, ende zoo wie daerop begeert te dienen, dat die zoe mogen doen; wye nyet, dat zy zullen mogen daervan draeven. Waer vuyt UE. can verstaen den armen miserabelen staet deser landen.

Den crijschraet van Gelderlant es desen morgenstont hier in sHaege gecomen, om op de voors, swaricheden met de collegie te raetslaegen, ende es meestal mangel off gebreck van gelde, daervan men hier zy zeer onver-

[p. 234]

sien datter nyet een hondert guldens en waere te becomen, al hinck daer noch zoe veel aen, zoe dat ick grootelijck beduchte dat men twee ongemonsterde vendelen knechten, die hier zijn om binnen Amersfoort te leggen, mits daer vuyt nemende tvendel van den hopman Berck, om tzelve te mogen gebruycken, in de tocht naer Maestricht, egheen raedt en sal weten om die in den eedt te brengen, in somma dat men schijnt van alle menschelijken troost verlaeten te zijn, ende van Godt alleen mach verwachten eenige vertroostinge, die hy ons deur zijn goddelijcke genade wil mede deelen.

Onse ruyteren van CXXV, te Venlo liggende, gebruycken sich dagelijcx zeer manlijck tegens den vyant, ende hebben noch eergisteren xvj off xviij Spaengnaerden affgeworpen, verslegen, ende ettelijcken gevangen.

Met den gedeputeerden van Hollant en es, overmits dabsentie van die van Gelderlant, nyet gedaen, voer als noch dan communicatie, zoo ick UE. by mijn naest voorgaenden gescreven hebbe.

Beroerende trumoer, dat eerghisteren alhier geweest es, hebbe ick UE. ten selven dage gescreven, ende dyen nacht daer aen volgende hebben eenige vremdelingen hem vervordert eenige beelden in de prochie kercken aff te werpen, doch es all tzelve gecesseert. De gevangenen, daer ick UE. aff schreeff, zijn noch hier binnen verseeckert, anders en es nyement egheen leedt geschiet. Dies niettemin heeft men in desen collegie gehadt ontboden den colonel ende hopluyden deser stadt, ende den selven voorgehouden het mishagen dat men heeft van zoedanigen desordre, sonderlinge in desen tijt dinconvenienten die daeruyt te vreesen staen, ende heeft men henlieden oick voorgehouden de protestatie van Zijn Ex^tie voor den magistraet van Antwerpen gedaen, opte beroerten aldaer gevallen, onlancx in gelijke cas, etc., waer op zy

[p. 235]

mede geantwoort hebben tzelve geschiet te zijn oick theuren grooten mishaegen, ende dat zy begeerden, naer hun vermogen, daer jegens te remedieren, by de alderbeste middelen die men daer op met gemeenen advijse soude mogen advijseren, sulcx dat de saecken dieshalven al redelijck staen. Hier mede, eersame, hoochgeleerde, wijse, zeer voersienige heere, uwer E. Gode bevelende.

Vuyt Utrecht, desen xij^en Juny 1579.

Uwer E. dienstwillige,
(Get.) JACOB VALCKE.

Eersame, hoochgeleerde, wijse, zeer voersienige heere, M. Corn. Backer, gedeputeerde van den staten van Zeelant in S'Gravenhage.

R^a den xiij^en Juny 1579.

V.

[Aen de Staten van Zeeland.]

Edele, erentfeste, hoochgeleerde, wijse, voersienige, heeren.

Op huyden es my behandicht uwer E. response, van den ix^en dezer, op mijne voorgaende van den vij^en der zelver, daernae ick my hope te reguleeren ende zal dien volgende dien originale oft copie van dyen overzenden den pensionaris Valck, mijn confrere tot Utrecht, omme op tfeyt van de ij^m guldens in mijnen vouge gereet, mitsgaders die hondert duysent guldens ter maent,

[p. 236]

over die quote van die van Hollant en Zeelant, tot onderhoudt van den oirloge, by hem gebesoingeert te werden, volgende uwer E. bevel ende ordenantie aldaer vermelt.

Sal van gelijcke der heeren staten van Hollant, alhier, aengeven uwer Ed. excuse van de non comparutie, op desen aenstaenden dachvaert, naer mijn vermogen, dan duchte dattet ten besten nyet genomen en zal werden, ghelijck tot noch toe, alzoot alle dage een jaer es dat uwe E. dien van Hollant hebben belooft te resolveeren opt feyt van justicie, ende tot noch toe suspens gehouden, ende nae loopen laeten, zulcx dat zy hem laeten duncken, jae openbaerlijck roupen, dat mijn heeren van Zeelant met hemluyden heuren spot houden, te meer dat uwe E., noyt op eenige poincten van den voorleden dachvaerden volcomen resolutie inne gebracht hebben, ende wy als voor een cijfer, op meest alle dachvaerden, gepasseert zijn met geen last te hebben, tonsen grooten verdriete ende cleynicheyt van uwer E., gelijck mijn confrere Barradot uwe E., hier van (zoe ick niet en twijfele) volcomelijck gerapporteert mach hebben.

Ick zeynde uwer E. de copie van de memorie ende onderteykeninge van de ordenaris gedeputeerden tot Antwerpen, belangende die gelegentheyt van de onderteyckeninge van de obligatie, eenige ruyteren gegeven den iij^en september 78, ten versoucke van de staten van Hollant, by hen gecoucheert ende by geschrifte gestelt theurder excuse, daer by gevoucht twee acten in françoys, van de zelver date, ter materie dienende, waer vuyt uwe E. ampelijck genoich zullen verstaen, in wat manieren ende hoe verre daer inne gehandelt es.

Hier gaen noch mede die copien van drye verscheydene missiven van den pensionaris Valck, mijnen con-

[p. 237]

frere, aen my by correspondentie vuyl Utrecht geschreven, die eerste van den vi^en deser, inhoudende zijn wedervaren op die overgegeven missive van zyne hoocheyt, beroerende die stucken van Zeelant, in de reekencamer aldaer berustende in uwe E. missive (by my den selven overgesonden) naerder vermelt, daer op ick hem eenige dagen geleden ontdect hebbe, ende verwitticht tgene alhier in Hollant desen aengaende gepasseert was, hoe dat den advocaet Buys last gegeven was te lichten die stucken van Hollant, met belofte van tzelfde in Hollant ter contemplatie van der reeckencamer van Utrecht reciproce te doen, ende dat hy daer nae sal mogen vernemen, ende verwachten middelertijt die voorder resolutie van uwer E., op dinhoude der voors. zijne missive.

Die andere twee, metten postdate, ende twee extracten van nouvelles daer by gevoucht, van date den x^en deeser, inhoudende die gesteltenisse van de geunieerde provincien, die oirloge aengaende, mitsgaders van trumoer ende onverstant tot Utrecht binnen corten dagen herwerts geweest zijnde, doch ten besten (Gode danck) vergaen, daerthoe ick my om cortheyts wille referere.

Hier comen daghelijcx verscheyde quade lopende tydingen, als van die revolte ende belegh van Mechelen, van tquaet vermoeden op die equippaige van den oirloch schepen, die men in Vranckerijck toerust, van dat den coninc van Spaengien zoude by appointemente zijn heere ende meester van Poortugale. Men verducht zeer voor die vloteschepen van herwertsover, wesende zoe in Spaenjen als in Poortugael.

Die van Amsterdam hebben den staten van Holland geadverteert dat die van Campen hen selven fortifieren, ende doen groote provisie van geschut ende annontie van oorloge, mitsgaders van proviande voor merckelijcken tijt, ende dat nae dye faem zy begeeren te blijven

[p. 238]

neutrael ende, sulcx roerende, verwachten tuyteynde van den oirloge, omme zulcx metten ratten te loopen aen thooge boort. Die bermhertige Godt, wil in dese ellendige tijden sijn segen geven over dese landen, tot zijnder eere, ende welvaeren der zelver, ende my tuwe E. hiermede zeer dienstelijck geboden hebbende zal dese eynden, biddende God almachtich uwer E., edele, eerentfeste, hoochgeleerde, wijse, voorsienige heeren, te verleenen tgene dezelve meest begeerende zijn ter salicheyt.

Vuyt sGravenhage den xij^en Juny 1579.

Die uwer Ed. onderdanige dienaer,
M^r CORNELIS ADRIAENSS. BACKER.

Edelen, eerentfesten, hoochgeleerden, wijsen, voersienigen heeren, Mijnheeren den staten slants van Zeelant, ofte heure gedeputeerde raeden, tot Middelburch.

R^ta xv Juny 1579¹.

1 By dezen originelen brief waren gevoegd de kopyen der vorige brieven, welke kopyen dus even authentiek zyn.

VI.

Eersame, hoochgeleerde, wijse, zeer voorsienige heere ende beminde confrere.

Ick hebbe op huyden ontfangen uwe E. brieff van den xiiij^en met de copie van tschrijven van mijn heeren de gecommitteerde raeden van staten van Zeelant, van den ij^en ende tprincipael van den ix^en deser, aen UE. adres-

[p. 239]

serende ende beroerende het innehouden van de missive van den ix^en deser (waer van ick vastelijck betrouwe dat UE. copie gesonden sal hebben), daer geschreven wordt aengaende de ij^m guldens in de xii^m guldens, dat die waeren (zoe mijnheeren van Zeelant schijnen vuyt UE. schrijven verstaen te hebben) by die van Hollant gefurniert, in minderinge van de xxxv^m guldens, waer van mijn heeren van Zeelant voors. hun quote naer Antwerpen schrijven geschict te hebben, dunct my, onder correctie, eenig misverstant daerinne te zijn, off dat ick tzelve niet te rechte en hebbe verstaen, want ick twijfele van welcke xij^m guldens daer gementionneert werdt, tzy datz van de xij^m guldens, daer die van Hollant ende Zeelant opgestelt hebben geweest, in de anticipatie van xxx^m guldens, then behoufve van de naerder geunieerde provincien, waer thoe die van Hollant in betalinge geleden wordt een quantiteyt van buscruyt, die zy gheleent hebben, ende doncosten van de schepen van oerloge, die zy op de rivieren in Gelderlant zijn houdende, ende oick van wegen mijn heeren de staten van Zeelant hebbe verstrect de ij^m guldens van den iiij duysent guldens, zoe ick mijn heeren den staten ende uwer E. den xxiiij^en may geschreven hebbe, ofte het zy van de xij^m guldens daer van ick U.E. geschreven hebbe den v^en ende U.E. my geantwoort heeft den vi^en deser, welcke xij^m guldens by Splinter den xiiij^en deser alhier geheel aengebracht zijn, de welcke twee sommen van xij^m guldens egheene en es opgebracht in minderinge van de xxxv^m guldens, soo mijn heeren schijnen te verstaen, want oick die van Hollant nu overlanghe dien aengaende hun contingent naer Antwerpen gesonden hebben, zoe ick verstae; doch in somma, wat daer van zy, de reste van de ij^m guldens (soe ick U.E. den x^en deser geschreven hebbe) zijn noch onder my, tot ander dispositie van mijne heeren voors.

[p. 240]

Hier wert wel begheert dat ick soude hebben te furnieren tverlies van de penningen, die ick hier zoe in deerste als in dandere anticipatie hebbe overgestelt van wegen mijn heeren de staten van Zeelandt voors., belopende wat meer dan iiij^c guldens, dan en heb sonder last daer van nyet willen doen; dan, dewijle den noodt van ghelde hier in dese quartiere zoe groot zy, beducht ick dat ick tzelve (te wijle ick doch penningen onder my hebbe), niet lange en sal mogen vuyt stellen, waeromme mijn heeren van den rade believen sal my dien aengaende hun welgevallen te laeten weten.

Belangende de lxx^m gulden, waer van mijn heeren de staten van Zeelant van Zijn F.G. schrijvens hebben ontfangen, zoe oick doen de staten van Hollandt, es uwe E. genouch kennelijck in welcker maeten d'heer van Asperen, Buys ende Lonck herwaerts affgeveerdicht zijn; te dier oirsake, omme gesamentlijck te adviseren wat voet men voortaen zal houden by den geunieerden provincien op tpoinct van de contributie, gemerct dat het onordentelijck zy ende oick onlijdelijc te tweeder zijden te contribueeren, als tot de generaliteyt in Brabant, ende tot die naerder geunieerde provincien, welcken aengaende alhier metten selven gesanthen es geresolveert, dat men van nu voerts aen nyet en verstaet dat de naerder geunieerde provincien int particulier eenige pendingen tot Antwerpen ofte buyten de voors. geunieerde provincien sullen schicken, nemaer dat men furneren de somme van ij^cm guldens ter maent, twee maenden geduyrende, ende daerop onderhouden de ruyteren ende knechten tot deffense van de voors. naerder geunieerde provincien, ende assisteren van dandere, blijvende by de generale unie, volgende den voet alhier beraempt ende by my overgesonden, waerop de voors. gesanthen van Hollant alhier gerelatteert hebben dat die van Hollant

[p. 241]

ende Zeelant te vrede zijn te furneeren de j^cm guldens ter maent, waeromme wel hoochnodich es dat mijn heeren de staten van Zeelant by desen ofte uwe scrijvens metten aldereersten gewaerschout werden van de voors. resolutie, ten eynde haere Ed. believe egheen penningen te schicken op Antwerpen, nemaer hun conform houden met de voors. resolutie, ende hen penningen herwerts willen schicken, ten eynde men daer mede neffens anderen mach gewillich maecken het voetvolck, namentlijck de regimenten van de Schotten, Engelschen ende Franchoysen, liggende hier omtrent Nieuwegen ende Tyelt, in Maese ende Wael, aldaer gecomen zijnde omme met den ruyteren te trecken naer den overquartier van Gelderlant, ende om Maestricht ontset te doen; dan by faulte van gelde zijn de selve in meuterie gevallen, ende en willen nyet marcheren sonder gelt, beneffens dien dat de ruyteren oick onwillich zijn; dan men verhoopt dat men de selve off een paert van dien zal willich maecken, by middel van omtrent xlv^m guldens, vuyt Brabant gecomen zijnde, ende de voors. xij^m guldens van Hollant, dwelcke tzamen voor den ruyteren egheen half maent solts en connen vuytmaecken, op veel naer; indervougen dat, off de voors. ruyteren al willich waeren tvoelvolck noch onwillich es, zonder den welcken men nochtans nyets goets en can vuytrechten. Men heeft hier geproponeert dat men de selve sal voersien met eenige victuaille by commissie, terwijle dat het gelt (daer mede men haer sal mogen contenteren) gereet werde, by advise van mijn heeren den graven van Nassau ende Hohenloo, dat die staten van Hollant de voors. Engelschen ende Schotten in heuren dienst sullen nemen, op betrauwen dat sy de selve geerne sullen dienen, als zy gedaen hebben, om de selve alsoe gewillich te maecken; want zy den staten generael nyet en betrauwen, ende

[p. 242]

zijn deshalven de heer van Poelgeest ende den advocaet Buys gecommitteert, neffens den grave van Hohenloo, met den colonellen Estouvart ende Writz, daer op te gaen handelen, waerinne mijn heeren der staten van Hollandt by andere provincien sullen geindeduiseert worden, ofte sal haer strecken in de boven geroerde j^cm guldens ter maent, mits dat men oick verstaet haere Ed. te ontlasten van den xxv vendelen knechten, ende C perden in Brabant zijnde.

Ick en can UE. nyet geschrijven de groote desordre ende onwillicheyt die onder den ruyteren es, sonder dat men den selven, zonder evident perickel van den landen, mach laeten afftrecken, zoe mijn heeren van Zeelandt oick schrijven wel te verstaen, ende sonder oick dat men van hemlieden eenige goeden dienst schijnt te mogen verwachten, waeromme men genootsaect werdt ander wervingen van ruyteren te doen, waer thoe de grave van Schouwenberch genomineert werdt, ende nyettemin moet men zoo groote costen van desen onwilligen lijden, ende willende ende wetende voor sijn ooghen bedrogen werden, des Godt geclaegt zy.

Belangende voorts van dat die van de geunieerde provincien voortaen vuyt eenen monde sullen hebben te spreeken, zoe int poinct van de contributien als boven, als in andere saecken den lande betreffende, es men alhier geresolveert eenige gedeputeerden naer Antwerpen te schicken, in competenten getale, omme van wegen de geunieerde provincien eenpaerlijck Zijn Ex^cie ende den staten generael voor te dragen de voors. resolutie van de contributien ende assistentien totter oirloge, d'antwoorde op de propositie van Zijne Hoocheyt, genouch in conformiteyt van tproject, by my UE. de verleden maent overgesonden, ende anderssins, als van te persisteren by de

[p. 243]

verclaernisse van den raede van staten, aennopende van den Coninck te verclaren vervallen te zijn van zijne hoocheyt ende gerechticheyt over dese landen, indien de selve nyet en accepteert de poincten van vrede, den gedeputeerden tot Coelen by instructie mede gegeven, ende dat binnen den tijt van zes weken geduyrende de communicatie, ende alsdan te delibereren op het aennemen van een ander heer, tzy dan de hertoge van Alenchon ofte andere, den lande meest oirboirlijck zijnde, al volgende die instructie in forme van antwoorde, daer van copie hier beneffens gevoucht es, tot het overbrengen van de welcke gecommitteert zijn joncheren Caerl Van Gelre ende Gillis Pieck, heer van Enspick, vuyt Gelderlant, M. Pauwels Buys ende Sebastiaen Van Loosen, van Hollant, ende vuyt Zeelant mijn heer den bailliu Vosbergen, van Utrecht M. Floris Th^m (sic), ende van Vrieslant doctor Hessel, tAntwerpen ordinaire wesende, waeromme nodich es dat de voorschreven Vosbergen by mijn heeren van den rade van Zeelant metten eersten daer van geinsinueert ende versocht worde de last emmers aen te nemen, sonder eenige weygeringe, want tslants dienst des hoochlijck vereyscht, ende hem te laeten vinden binnen Antwerpen tegens den xxiiij^en deser, alwaer dandere gedeputeerde haer oick zullen vinden, van alles debite geinstrueert, mits welcken nodeloos sal sijn (onder reverentie ende correctie), dat mijn heeren de staten van Zeelant eenige andere gedeputeerden naer Antwerpen op den dachvaert schicken, soo oick dander geunieerde provincien verstaen over den heuren daer mede genouch te zijn.

Ick seynde hier mede beneffens een conferentie van dese naerder unie, ende die by Zijne Hoocheyt geconcipieert es, waer by gededuceert worden de redenen waeromme dese unie moet blijven, zoe die leyt, ende die

[p. 244]

van Zijne Hoocheyt nyet en can aengenomen worden, twelck den voors. gedeputeerden mede dienlijck zal sijn, ende daeromme mede naer Zeelant over gesonden, dient UE. sal alreede verstaen hebben, dat die van Antwerpen by hun religionsvrede, aldaer gepubliceert den xij^en deser, hebben aengenomen dese unie te publiceren, zoe die leyt, ende dat die poincten differentiael tusschen die ende die van Zijne Hoocheyt sullen gevideert werden ter gelegender tijt.

Men heeft hier in dezer stadt ter oirsaecke van de beroerten, daer ick u bevorens aff geschreven hebbe, oick een religions vrede opgericht ende gepubliceert¹, mer en heb daer noch geen copie van. Die van de gereformeerde religie hebben daerby noch gecregen tgebruyck van alle die prochie kercken, behouden den cononincken hun collegie.

Alzoe die van Gelderlant seer insisteren omme dit collegie tot Nieumegen neffens zijn G. te hebben, om te bat te mogen adviseren op tfaict van de oirloge, ende oick de middelen in behoorlijcken train te stellen, zoe men geresolveert es die te doen verpachten, ende om anderssins goede order in te voeren, soe es men genouch geresolveert derwerts te vertrecken metten eersten, op hope dat tzelfde goet zal doen.

Onse gesanthen geweest hebbende in Vrieslandt ende Overijssel, als namentelijck dheer van Brackel, Cant ende Verhaer, zijn dezen naer middach wederom gecomen, ende sullen op morgen vroech hun rapport doen ter presentie van zijn G. heer grave Johan van Nassau, zoe dat ick voer alsnoch van hun wedervaren nyet en can gescrijven, anders dan int generael, dat hun besoignen goet succes hebben gehadt, dat geheel Vries-

1 Zie dezelve by Pieter Bor, XIII^e boek, bl. 116, verso.

[p. 245]

lant met ons es geunieert, ende dat men veraccordeert es met die van Groeningen, ende daermede geslist es een particulier inlantsche oirloge, dat daer periculoselijck aengeheven is geweest. Ick en zal nyet laeten, tvoors. rapport gehoort, UE. naerder van alles tadverteren.

De gedeputeerde van Gendt es over ettelijcke dagen alhier aengecomen met instructie, inhoudende verscheyden poincten van gewichte, ende in sonderheyt tenderende tot een openlijcke ende resolutive verclaringe, hoe men sich soe tegens de conincklijcke majesteyt als andersins int beleyt van de oirloge sal hebben te gedragen, waerop men als noch niet en heeft cunnen delibereren oft adviseeren. Die van Vlaenderen worden te wonderlijcke zeer van den malcontenten gefoulleert, soe hier aengegeven wordt, ende dat die zijn wel lxxx^tich vendelen in getaele, comende den lande van Vlaenderen tot xij^c v^ls sdaechs. Die van Gendt hebben daer jegens een levée aengeheven, over hun quartier ende subalterne steden, van vi^m mannen te voet, ende ettelijcke honderden perden ruyteren.

Men zal tAntwerpen met zijn Ex^cie comuniceeren op het stellen van veltheer ofte chrijchsoverste, alsoe die grave van Holenloo ernstelijck verclaert, ende daer by blijft, dat hy de last nyet en wilt aennemen in eenigerley wijse, ende om nyemants wille.

Mons. de la Garde, die soude sijn marchal du camp, heeft dese dagen in groot dangier geweest van doot geslagen te werden van de boeren ende dyen van Nieumegen, overmits dat zijn volck eenige schapen gehaelt hadden.

Soe ick voorts nyet en twijfele off UE. en sal vernomen hebben van der gevanckenisse van den heere van Fresin, ende doirsake van dien, mitsgaders van andere

[p. 246]

saecken tAntwerpen ende elders in Brabant passerende, zoe verdrage ick my van breeder schrijvens, ende zal dese besluyten met mijn dienstige gebiedenisse tuwer goeden gratie, ende Godt bidden, eersame, hoochgeleerde, wijse, zeer voersienige heere, beminde confrere, te verleenen die zijne in lanck salige gesontheit.

Vuyt Utrecht, xvj Juny 1579.

Die uwe E. dienstwillige Confrere,
(Get.) JACOB VALCKE.

Eersame, hoochgeleerde, wijse, zeer voersienige heere, M. Cornelis Backere, gedeputeerde van de staten van Zeelant in sGravenhage.

R^ta den xix^en Juny 1579.

VII¹.

Eersame, hoochgeleerde, wijse, zeer voersinnige heere, beminde confrere.

Soe uwe E. vuyt den rapporte van mijn heere Buys verstaen mach hebben, van tgunt met den Engelschen ende Schotten by hem gehandelt es geweest, ende wel vermoede dat UE. mijn heeren van den raede in Zeelant daer van geadverteert zal hebben, zoe achte ick ander verhael noodeloos te zijn; sedert en heeft men van den zelven noch van hunnen gesanthen (die geseyt was dat herweerts zouden comen) niet vernomen, dan dat zy

1 Deze brief is gedrukt in Vander Spiegels Bundel, II, bl. 148; doch daer hy by de vorige brieven behoort en gevonden is, zoo hebben wy niet kunnen besluiten hem achter te houden.

[p. 247]

alsnoch zijn ter zelver plaetsen, ende in der zelver gestaltenissen als Buys die gelaeten heeft, ende dat hier schrijvens es gecomen van Mons. de la Garde, aen mijn heere grave Johan van Nassau, dat zijn volck zulcx es gealtereert, dat hy daer by nyet en derff sich laten vinden, inder voegen dat zoe hem gheen troostelijcke antwoorde en quame binnen den dage van eergisteren, hy van menige zy zich heymelijck te onttrecken, ende tvolck geheelick te verlaten. Sijn G. de Grave van Hohenloo heeft op eergisteren aen hem luyden geschict om met hem luyden te handelen, op den voet als by Zijn G. ende den advocaet Buys begonst was, ende doch dat zy by provisie zouden optrecken naer Middeler, ende Monick, alwaer men hem luyden soude victuaille bestellen, ter tijt toe het gelt gereet waere, sonder tzelve hun aen te reeckenen, zoe men van desen collegie aen hemluyden ende aen den heere van Poelgeest als generael des vivres mede gescreven heeft; watter voorts van zijn zal en weet men noch nyet.

Voer zoe veel den ruyteren belangt, d'heere grave van Hohenloo, hebbende met hemlieden willen handelen, ende voor eerst beghart te weten, welcke van hemluyden wyders zouden willen dienen, ende welcke nyet, om alsoe de schapen vuyt den bocken te scheyden, ende donwilligen te laeten aff loopen zonder gelt, ende die willige te betalen van den gelde vuyt Brabant, aengecomen voor een halff maent, soe hebben zy doch gelijckelijck daer van egheen verclaringe willen doen, voer dat zy betaelt zouden zijn van der halve maent die men henlieden nu schuldich es, twelck geschiet, zijnde, zouden alsdan verclaren, ende doen naer hun welgevallen. Hiervan met Zijne G. ende mijn heere den stadtholder van Gelrelant gecommuniceert zijnde, ende zoe men verstaet doer doctoor Andres Charstiaen, hebbende te dier

[p. 248]

oirsaecke by Zijn G. naer Zijn Ex^cie afgeveirdicht geweest, ende op eergisteren weder gecomen zijnde, dat Zijne Ex^cie ten hoochsten begeert dat men alle de voors. ruyteren aenhoude, om redenen die uwe E. by sich selven wel can bedencken, soe es voor goet geacht dat men den voors. ruyteren sal aenseggen, dat tgelt voor de halve maent zy aengecomen, ende dat men van meninge zy hun allen te betaelen, mits dat zy hun zullen laeten vervoegen naer den overquartiere van Gelrelant, daer zy sullen gelecht worden in een versekerde plaetse, ende nyet en sullen gebruyct worden tegens den vyant, dan alleenelick in den viant affbreuck van vivres te doen, voer dat zy meerder in getal zullen zijn, waer van men in wervinge zy, ende geassisteerd met nootelijck voetvolck ende pionniers om den vyant te mogen aengrijpen; het en waere eenich merckelijck voordeel over den vyant erschene, ende alsdan oick met advijse van hun oversten ende ritmeestren, want de zelve ruyteren schijnen eenen grouwel te hebben dat mense stracx tegens den vyant voer Maestricht zoude voeren, indien zy aent marcheren quaemen. Aenmerkende dan den noot van den lande, ende dat men van desen ruyteren, wesende oick evenwel te weinich in getale, als wesende wel deen helft affgereden, weinich dienst kan hebben, zoe heeft men goet gevonden den oversten Ysselsteyn last te geven van iij^c peerden te lichten, den grave van Rennenburch vij^c ende Pieck zijn cornette te vervullen tot ij^c ruyteren, de welcke men verhoopt welhaest by den anderen te hebben. Up ghisteren heeft den grave van Hohenloo, ende ooick die van Hardeeck, verclaert dat zy wel eenige vanen, die willich zijn, willen aenvoeren naerden overquartiere, midts dat die leggen souden in de steden van Venloo, Gelre ende Wachtendonck, tertijt toe dandere gewillich gemaeckt wierden, ende alsdan gesa-

[p. 249]

mentlijck een veltleger te slaen in dien oirt, mits dat men den selven binnen den steden middeler tijt oversieninge dede van haver, sonder heure cost, twelck hier geconsenteert es. Wat zy voorts zullen doen en weet men oick noch nyet.

Den tresorier Taffijn es eergisteren hier aengecomen met instructie van Zijn Ex^cie, ende zoe de selve zijne last in den Hage seght geopent te hebben aen den staeten, aldaer zal den inhouden van dien wel kennelijck zijn aen UE. Men heeft de selve noch nyet connen beantwoorden alhier. Ick die gelesen hebbende, prima facie, en can ick die rekening ende oick die quotisatien daer in vermelt, ten regarde van dien van Hollant ende Zeelant, nyet wel verstaen, namentelijk dat die van Hollant xxviij^m guldens te cort zijn, waerop Zijn Ex^cie den commissaris van de penningen Seraets toesegginge ende assignatie gedaen heeft, ende zoude wel begeren van UE. daer op wat onderrigt te worden, ende ten anderen dat die van Hollant worden gestelt op lvij^m gulden, ende Zeelant op xiiij^m, zoe oick in de andere quot groote ongelijckheyt schijnt te wesen.

Ons es hier zeer lieff om verstaen geweest dat mijn heeren de staten van Hollant sich zoe vlijtich thoonen tot het gemeen beste, int accepteren van de willige contributie, die men hoopt over al die geunieerde provincien te practiseren, ende dat die goetwilligheyt van dien van Hollant goet exempel zal dienen aen den anderen, zoe men hem oick es schrijvende, ende zijn mede van gelijcken verwachtende van mijn heeren de staten van Zeelant, achtervolgende hun goede affectie ende yver tot tvaderlant, mits dat UE. believe haere Ed. over te schrijven, hoe het in den Hage geschiet zy, waer van Lonck ons heeft verwitticht, als namentlijck dat

[p. 250]

de gemeenten voregaen, waer inne men hier een zeer goet contentement heeft genomen, ende verhoopt sulcx mede tachtervolgen. Men es hier met groot verlangen verwachtende noch een van de gedeputeerde vuyt Gelderlant, die mede op Antwerpen zoude reysen, omme die staten eerst, ende daer naer den raet provinciael dantwoorde uwe E. kennelijck over te dragen, twelck wel tonsen grooten mishagen verstrect dus lange, alzoe tzelve nyet en es zonder groet nadeel van den lande, terwijle daer inne nyet en can gevoerdert worden.

Alzoe mijn heere den grave van Rennenburch, statholder van Vrieslant, onsen gedeputeerden aldaer geweest hebbende (ende het accord met dien von Groeningen gemaeckt zijnde), heeft verclaert het ontset van Maestricht te willen helpen voirderen met sijn persoon ende met thien vendelen goede soldaten, zoe heeft men Zijn G. aengeschreven ende versocht de voors. vendelen te willen doen marcheren naer den lande van Overrijssel (het welck nyet al te zeer versterckt en is), ende daer te wachten op wijder bevel.

Zijn G. die statholder van Gelrelant heeft op gisteren schrijvens ontfangen van Aken, dat cortelijck aldaer gepasseert zijn eenige vriesche gesanten, comende vuyt den spaenschen leger voer Maestricht, met goede descriptie van hunne persoonen, ende namentlijc een zeer van artijck gequelt, die men presumeert te zijn N. Decuma, wesende een boos mensche voor tvaderlant, ende in wiens arm geschreven wordt, dat dheer van Nierges den xviij^en deser soude gestorven zijn, van der schote die hy vuyter stadt Maestricht sdaechs te voren hadde ontfangen, ende waer deure den aengeheven storm cesseerde, waer van ick my late duncken uwe E. sal verstaen hebben, ende houde tzelve voor waerachtich,

[p. 251]

ende oick dat die vyant noch sedert gestormt heeft, mer es met Goodts hulpe weder affgeslagen, zoe Zijn G. vercontschapt es.

Van gelijcken heeft Zijn G. op gisteren schrijvens gecregen van dheer van Goer van Calderbrouck, wesende tot Coelen, op den paeyshandel, als dat Billy met eenighe hopluyden, ende onder anderen eenen Snaeter in Oostlant wervinge van crijchsvolck maect, met der meeninge van een aenslach te maecken op Vrieslant, te water, by de stroomen van Weser ende d'Elve, twelck men hoopt dat nu gebroken zal zijn, mits den accorde van Groeningen, van al twelck mons. Cant den Statholder van Vrieslant geadverteert heeft.

Dus verre gescreven den xxii^en Juny.

Int schrijven van desen heb ick ontfangen de uwe van den xxij^en deser, by de welcke ick my houde wel onderricht, ende voldaen op mijne voergaende van den xvij^en deser, dyenende daer op voer antwoorde ende advertissement, alleenlijck beroerende ij^m guldens, onder my berustende, dat deselve zijn gemindert in deser vougen, te weten: dat ick, gemerckt den grooten noot van gelde, daer men hier dicwils in es, ende in dangier van om een cleyn somme van penningen in groot verloop te vervallen, ende ick deshalven gepresseert ben geweest om tsuppleren tverlies van den gelde, by my hier zoe in deerste als in dandere anticipatie overgetelt, beloopende tzamen iij^c lxxxvi guldens, een stuver, een oort, volgende de declaratien daer van zijnde, waer van ick hebbe genomen behoorlijcke acquiten, doch met dier conditien dat zoe verre mijn heeren ende meesters my tzelve nyet thoe en staen, de voors. penningen my zullen gerembourseerd werden, ofte emmers passeren in betaelinge op zoodanigen contingent als haer Ed. zal hebben te verstrecken, want ick gesimuleert heb die penningen vuyt

[p. 252]

mijn burse te verschieten, om nyet te laeten blijcken dat eenige penningen onder my zijn, doch willende mijn heeren de staten wel geadverteerd te hebben, dat zoe die van Hollant als dandere provincien, hebbende alhier penningen verstrect tot betaelinge vanden ruyteren, deselve hebben moeten presteren in Brabantsche valuatie. Bovendien neem ick mijn behoufte van tzelve gelt, waer van ick by rekenninge zal respondeeren, inder vougen datter nu van de voors. ij^m guldens niet veel gelts en resteren, waer van ick noodich acht dat mijn heeren de staten verwitticht werden.

Dat UE. schrijft dat dantwoorde, alhier geconcipieert op de propositie van zijne hoocheyt, es goet gevonden, met dien verstaende, dat vande quote van Hollant ende Zeelant zouden by hun voren aff betaelt worden de xxv vendelen knechten, ende i^c peerden, in Brabant zijnde, ende hunne garnisoenen, werd hier verstaen aengaende de xxv vendelen ende i^c peerden, dat dewijle de voet van contributie principael es opgestelt tot bescherminge van deser naerder geunieerde provincien, mijn heeren de staeten van Hollant ende Zeelant wel zouden doen, procureerende dat die voors. vendelen vuyt de garnisoenen genomen ende herwaerts in dese oirten te velde gebruyckt mochten werden, ende andere knechten, die den staten generael geëedet zijn, in hun plaetse geleyt mochten worden, ofte dat de voors. xxv vendelen desen provincien mochten dienst doen, naerdien zy luyden in de quotisatie thunnen laste zoude staen; men is wel beducht dat tzelve bezwaerlijck zal connen geschieden, ende dat zijn Ex^cie daer thoe zeer qualijck zal connen verstaen, doch es een yder themde naerder dan den rock, ende es desen landen ongelijck meer gelegen aen de bescherminge van de frontieren van Gelderlant, ende de rivieren, dan aen dandere steden, daer deselve nu liggen,

[p. 253]

waerop mijn heeren de staten sich van naerder zullen mogen bedencken.

Up ghisteren, den xxvi^en deser, es alhier den collegie erschenen eenen joncheer Lier, edelman van Zijn Ex^cie, de welcke by Zijn Ex^cie aen mijn heere graeff Johan es affgeveerdicht, met last om Zijn E. te verthoonen, als dat den xix^en deser eenen, vuyt Maestricht gesonden den xxi^en, tAntwerpen es gearriveert, de welcke verclaert heeft de gelegentheyd van de stadt Maestricht in soberen staet te zijn, dat de vyant van de poorte die hy innegenomen heeft, ende daer op hy eenige stucken geschuts heeft staende, de stadt grootelijcx bescadicht, zoe dat die van binnen hun werck, daertegens aengeheven, nyet en connen voltrecken; dat zy gebreck hebben van volcke, zoe der nyet boven iij^c soldaten over en zijn, sonder den borgeren ende landtluyden, die goed debvoir doen, ende gebreck van buscruyt, versouckende daeromme zeer ernstelijcke ontset te worden binnen den tijt van drye weken, ofte een maent, waernae zy genootsaekt zouden zijn spraeck te houden, ende hun leven te verdingen, begeerende, noch connende nyet langer met woorden ende brieven onderholden. Sijne Ex^cie heeft haer troostelijcke antwoorde toegeschict by een sonderlinge ende nieuwgevonden middel van brieven over te seynden, dat oick Zijn Ex^cie hem heeft belast alhier te verclaren ende te begeeren dat men de saecke van Maestricht, waer van tgeheel welvaert off bederff van den lande dependeert, wil met ernst bijder hant nemen, ende zulcx achten als off uyt Brabant, Vlaenderen, ende andere geunieerde provincien nyet een stuver te verwachten en ware, zoeder eenig middel en zy die Zijne Ex^cie weet; deur welcke oorsaecke, ende vermits menichfuldige communicatien met Zijne G. grave Johan gehouden (alle den tijt dat Zijne G. hier is geweest), op het ontset van Maestricht,

[p. 254]

ende bescherminge van den landen. Men heeft beraemt doncosten daertoe noodich, ende die middelen die men mach hebben om de selve te vervallen, voor den tijt van twee maenden, volgende het ingelachte billet. Ende gemerckt den vuyterlijcken noot van de landen, ende de geheele desolatie die voer handen es, soe de voors. goede stadt nyet ontset wierde, ende ter contrarie, wat een schoon victorie het zoude wesen voor den landen, soe die met Godts hulpe ontset wierde, waer mede den vyant gematteert zoude zijn, ende men tot een gewenschte paeys zoude mogen geraecken; soo heeft men hier hooch noodig geacht voor dese reyse in een zuren appel te bijten, ende de saecke (met de hulpe van Godt almachtich) ernstelijck by der hant te nemen, met betrouwen dat de Heere zijn segen zal strecken tot een zoe goeden werck ende meninge, ende voors. middelen te amplecteren, op alzulke obligatie van de provincien onderlinge, als by die van Hollant geconcipieert zal worden, waerthoe een yder van desen collegie zijn vuyterlijck debvoir zal doen by den zijnen, ende anderssins, daer hem een yder zal willen employeeren, ten effecte als voren, dat tzelve ten goede affecte mach gebrocht worden, ende daer mede voor God ende den menschen betoonen, dat het emmers aen hun mogelijck debvoir niet en feilt dat die saecken anders dan wel zouden gaen, des God verhoede. Van tgunt voors. es seynde ick UE. de notule, de welke UE. dienen zal om mijn heeren de staten over te zenden, neffens tgunt UE. zal weten te vougen tot een zaecke als is dese, midts welck (zoo den tijt nyet en lijdt voirder schrijvens), ick my van alles voirs. gedrage tot het rapport van Mons. Cant, waer van UE. believen zal mijn heeren de staten van Zeelant te adverteren metten aldereersten, metten remonstrancien van de gelegentheyt van alle de saecken, waervan Mons. Cant uwe E. breeder

[p. 255]

sal informeren. Hiermede, eersame, hoochgeleerde, wijse ende zeer voorsienige heere, UE. Gode bevelende.

Geschreven tUtrecht, den xxvij^en Juny 1579.

Die uwe dienstwillige confrere,
(Get.) JACOB VALCKE¹.

Eersame, hoochgeleerde, wijse, ende zeer voorsienige heere, M. Cornelis Backer, gedeputeerde van de staten van Zeelant, in S'Gravenhage.

Deze stukken, die ik afgeschreven heb uit den zelfden bundel, welke my gediend heeft tot het bekendmaken der brieven van Jan Vander Warck (Zie Belgisch Museum, deel V. (1841), bl. 259-313) dienen ter aenvulling van de gaping in de Correspondentie van Jacob Valcke, medegedeeld in het tweede deel van Van de Spiegel's Bundel van onuitgegeeven stukken, waer men, van den 24 Mei 1579, tot den 27 Juny daeraenvolgende, geene brieven aentreft.

J.F. WILLEMS.

1 Te vergelyken met den tekst in den Bundel van Vander Spiegel, waer eenige verschillende lezingen in zyn.