Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 3

[p. 387]

XII. Dialect der meiery van s' Hertogenbosch.

Doar waar îs iënen mensch, en die hae twië jongens, en de klenste zae teugen zen vojer: vojer, ge me men poart moar, dae me men mojer he after geloaten. En de vojer gaef et em. En toe pakten ie zen speullen bei iën, en gonk weid e weg, en doar terden ie en smerden ie me koje vrolie. En toe zen geld op waar, toe kwaam doar iënen duren teid, en ie most honger leijen. Doe verhuurden ie em bei iënen boer van da laend. En die stuurden em nae zen hoef, um de verkes te hujen. En ie zoe wel gere zennen beuk met spuling vol gedoauwd hebben, moar ie kost er nie oan. Toe kwaam ie bei zen ejen en zaei: We hebben et al evel de knechts in men vojers houas better as ikke: want ke, 'k wor zwart van honger. 'K gone hier e weg, en ik gone noe men vojer en ik zel em zaggen: vojer 'k eb et begoaid; 'k zei nie mer werd, da 'k ouwe jongen zei, nem me al evel moar oun veur ouwe knecht. Mee ston ie op en gonk noar houas. Toe ie nog weid oaf waar, toe zaeg em zen vojer, en kreeg compassie met em: en gonk em teugen, en kusten em. Toe zaei de jongen teugen em: vojer, 'k heb ou koad gemakt: en 'k zei nie mer werd, da ge me veur ouw kynd hoauwt. Toe zaei de vojer teugen zen volk: gaauw, hoalt den besten seud is, en doe die oan, en stikt em iënen rink oan zen vinger en geft em iën poar neje schoen. En hoalt et moal kelfke oat de stal, en slagt et. En loat ons nou al evel iëns kermis haeuwen; want men jongen waar zoe goei as doed, en i left nog. We woaren em kwyt, en nou est ie wer vorum. En toe begosten ze te teren. De groitste jonge

[p. 388]

waar in d' akkers; moar toen ie noe houas gonk, en in houas mende te goan, toe heurden ei daensen, en zingen, en riep iënen knecht, en vroeg em, wa 't er goande waar. En die zaei: wette dan nie, dae ouw bruer is gekommen, en onze vojer he et moal kelfke loaten slagten, doar ie wer behaeuweu thous is. Toe wier ie koad en wou er nie bei zein. Toe kwaam de vojer egens no em toe, en neuigdem; moar ie wo nie, en zaei teugen zen vojer: 'K eb ou al zo veul joaren geerrebed, en ge he me nog noit we gelankt, om me men koameroads iënen goijen oavend te hoawen: moar veur dië kooi jongen het alles oever, en die he alles goan verzeupen. Toe zaei ie teugen em: och jongen, ge bent ummers alteid bei me, en 't is ummers allemoal et ouwe as ik doid zei. En 'k moet de nou al evel doen; want ouw bruer waar zo goei es doid, en die is vorum: ie waar e weg, en ei is nou thous.

Bij het schrijven van deze parabel in den Meijerijschen tongval, had ik de Biblia Vulgata voor mij. Ik heb mij echter die geringe afwijkingen in de woorden en spreekwijzen veroorloofd, die mij geschikt voorkwamen om ons dialect te beter te laten uitkomen. Ik heb het verhaal zoodanig gesteld als een meijerijsch inwoner ten platten lande, die noch tot de beschaafde noch tot de geringste klasse behoort, dat vertellen zou.

Doch men zou zich zeer bedriegen, indien men vermeende dat geheel de meijerij van s' Hertogenbosch door dit dialect gesproken wordt. Neen, er zijn zoo vele dialecten in Noord-Braband, als er landstreken zijn, waaruit deze provincie thans is te zamen gesteld. In de meijerij alleen zou men een Maaslandsch, Peellandsch, Kempenlandsch en Oosterwijksch dialect, en dus nog

[p. 389]

naar elk dorp bijna op eene eigenaardige wijze gewijzigd, kunnen aanvoeren.

Mijne proeve van taaleigen behoort in het kwartier van Maasland te huis. Dat spraakgebruik versta ik het best, om dat ik in de hoofdplaats van dat kwartier, te Oss, geboren, en tot mijn veertiende jaar opgevoed ben. Ook ligt s' Hertogenbosch in dat kwartier, en de geringe volksklasse te dezer stede spreekt weinig beter, dan ik hier geschreven heb. In de kwartieren van Oosterwijk en Kempenland is het taaleigen weder geheel anders: ik heb ook in die kwartieren ruim een dozijn jaren gewoond, en meen opgemerkt te hebben, dat de taal daar nog veel harder is, dan in Maasland. Ik vlei mij met grond dat er zich uit die kwartieren wel letterkundigen zullen opdoen, die met eene proeve van het dialect uit hun geboorte-land het ook hier veel gelezen wordend Belgisch Museum wel zullen willen versieren, zoo het althans in het plan valt van den geleerden, in Noord-Nederland met lof en achting bekenden, redacteur. En al is Noord- en Zuid-Nederland thans staalkundig gescheiden, dit belet niet, dat wij allen afstammelingen zijn van dezelfde voorouders, wier geschiedenis, taal en letterkunde dus het gemeen eigendom moet blijven van beide rijken. Deze wensch wordt dezerzijds gekoesterd blijkens het getuigenis daarvan in het Taalkundig tijdsehrift van De Jager, te Rotterdam; en dat dit ook in Zuid-Nederland wenschelijk geacht wordt, heeft de geachte Willems in het Museum meer dan eens te kennen gegeven. Geene provincie der beide rijken mag dit vuriger wenschen dan Noord-Braband. Het aanlokkelijkste en de aangenaamste herinneringen toch uit hare geschiedenis dagteekenen van voor den tachtigjarigen oorlog. Toen konden Noord-Brabands beroemde kunstenaren in alle vakken van beeldende kunsten met elke andere provincie naar

[p. 390]

den prijs dingen, en het getal van geleerden in alle vakken van menschelijke kennis was aanzienlijk, gelijk men in het Conspectus van mijn Introductio in notitiam rei literariae provinciae Brabantiae septentrionalis zien kan. Wij vleijen ons dat de kunsten en wetenschappen, die door onzen geliefden koning zoo zeer begunstigd en aangemoedigd worden, weldra met zoo veel ijver zullen beoefend worden, als zij onder Karel V op prijs gesteld werden, door mijne gewestgenooten. Ik hoop dit laatste in mijn Geschiedkundig Mengelwerkover Noord-Braband¹ met daadzaken te zullen aantoonen.

Over de Meijerijsche taal wordt het een en ander gevonden in de Reize door de Meijerij, Amst., 1798, 1799, in twee deelen, en de Noord- en Zuid-Brabandsche Faam, ('s Hertogenbosch, 1829) bl. 1, enz

Ik ben verzekerd, dat men deze proeve, zoo die in het Museum mogt worden geplaatst, slechts zal aanmerken als geschreven te zijn met een letterkundig doel: daar ik openlijk verklaar, dat eed en pligt mij een zoo verknocht Noord-Nederlander doen zijn, als er slechts één gevonden kan worden, terwijl persoonlijke dankbaarheid mij steeds aan het huis van Oranje, en vooral aan onzen beminden koning, tot mijnen laatsten ademtogt toe, verknocht zal doen blijven. Deze laatste uitboezeming vergeve mij de verstandige lezer. Ik mogt die niet in het harte bewaren, daar onverstandigen of kwaadwilligen in deze geringe mededeeling van zuiver letterkundigen aard misschien iets zouden willen zien, waarvan mijn hart wars is.

1 De redacteur van het Belgisch Museum neemt deze gelegenheid waer om dit Geschiedkundig mengelwerk over de provincie Noord-Braband, waervan reeds twee stukken het licht zien, zyne Belgische lezers aen te bevelen. Daer die provincie tot in den aenvang der zeventiende eeuw altyd aen Braband behoord heeft, zoo ook behooren meest al de in dit werk opgenomene stukken tot de historie van Belgie. Men vindt er zeer belangryke artikels in.

[p. 391]

Deze gelegenheid neem ik waar, om de Zuid-Nederlanders uit te noodigen, om mij die berigten, handschriften en charters betrekkelijk Noord-Braband te willen mededeelen, die eenig of hoog zeldzaam zijn.

's Hertogenbosch, 13 junij 1839.

Dr. C.R. HERMANS.