Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 3

[p. 383]

Proeven van Belgisch-Nederduitsche dialecten.
XI. Dialect van Rousselaere¹.

Der wos e kee ne man die twee zeuns hadde, wa van de jonksten, die ooltiid nen drouven deugeniet gewist

1 [1 Medegedeeld door den heer B. Bultinck, bataljons-arts by het tweede regiment jagers te voet.] Om een goed denkbeeld van de Rousselaersche spreekwyze te kunnen hebben, moet men de volgende opmerkingen niet uit het oog verliezen.
Ee wordt op drie onderscheidene wyzen uitgesproken: zonder klankteeken (ee) als het fransch ie in pierre, manière; met een kapteeken (eê) als de e in pen, mes, het duitsch woord pferd, enz., doch langer met een scherpteeken (eé) als e sluitletter eener lange lettergreep, geven, leven.
Oo heeft twee klanken zonder teeken (oo) als het fransch oi in gloire, croix; met een scherpteeken als eene o sluitletter, in boter, zode.
Ou heeft den zelfden klank als in het fransch vous, nous, behalve als er eene w op volgt; dan behoudt zy den algemeen aengenomen klank.
Oe klinkt langer als ou; evenwel in sommige woorden is de klank de zelfde als in droef, schoen, enz. Zulkdanige woorden heb ik met ou geschreven.
I, slotletter eener lettergreep, heeft den zelfden klank als in het fransch midi; anders klinkt zy als e: je mène heeft de zelfde uitspraek als ik min. Soms behoudt de i altoos den klank van e slotletter, b.v. in drinken, schinken, enz. Op zulkdanige woorden is de volgende aenmerking ook toepasselyk.
Y wordt altoos als i slotletter uitgesproken; maer om dezen klank in het midden eener lettergreep te kunnen onderscheiden van i (die toen als de fransche e klinkt) heb ik, het voorbeeld van den heer Snellaert volgende, twee ii gebruikt.
Ui klinkt als u slotletter in nu; maer om den zelven niet te vermengen, in het midden eener lettergreep, met u (die dan den algemeen aengenomen klank der fransche eu heeft) heb ik gelyk voornoemden heer Snellaert uu geschreven; huus (huis) klinkt dus als de eerste lettergreep van het fransch woord hussite; sul (onnoozel mensch) als seul.

[p. 384]

wos, tegen ze vader zei: vadere, zegt-hen¹ ozoo, 'k heê² gouste om in de vrimde landen te reizen; geef me men weeze penninnen³ en 'k ga. De vader gaf hem ool dat hem toekwam, en hi vertrok.

Ja mae, os-hen in de vrimde landen gekommen es, héet-hen begonnen te spelen, en bi 't slicht vrovoólk te loopen en te driinken en te schinken, van 's nuchtens tout 's navens⁴ en van 's navens tout 's nuchtens, en in korten tiid wos-hen ool ze geld kwiit, dat er hem geenen duut meer over en bleef.

1 E, en, ene, worden dikwyls in plaets van y of yn gebruikt in de pronomina; dan worden deze letters zeer kort uitgesproken, en schynen soms met het voorgaende woord maer één te vormen; men spreekt dus uit: zegten (zegt-hen, zegt hy) ossen (os-hen, als hy) heéten (heét-hen, heeft hy) offene (of-hene, of hy), enz. de ineensmelting van twee woorden heb ik door een bindteeken aengeduid (-). Zy grypt somtyds ook plaets by het woord het, een werkwoord volgende: begost-het, wordt begostet uitgesproken.

2 'K heê (verkorting van ik heb) klinkt juist als eê; daerom heb ik het ook zoo geschreven.

3 De letter g, door eene n voorgegaen, wordt meermalen niet uitgesproken; maer dan neemt de n eenen anderen klank aen, die byna gelyk staet met de fransche n, een woord eindigende. Men veronderstelle, b.v., dat de vlaemsche korte uitgangsklank en op het fransche woord don volge (don-en) men zal nagenoeg de uitspraek hebben van dongen. Dezen klank heb ik aengeduid door er een tweede n by te plaetsen (penninnen, honnere voor penningen, hongere).

4 Van 's morgens tot 's avonds.

[p. 385]

En ton begost-het dieren tiid te weêrden en armoe overoól, en lik¹ of hene nie meer en hadde, heét-hen hem moeten bi nen boer gaen verheuren voor dommestiek; deén boer die zondt-hen na zen hofstée om zen zwiins te wachten; en daer had-hen wel willen d'eêrappel en rapschellen meëten met de zwiins, mae 't en wos niemand die der hem gaf.

Ton es-hen tou² ze zelven gekommen en heét-hen in zen eigen gepeisd: dae ziin zoo véel dommestiken in 't huus va me vader, die ollemaele t' eten en te driinken heên, zoo véel os das ze willen; en ik verga hier van hounnere! da 'k ik were keerde 'k zou 'k ik wel doen; 'k zol zeggen tege-me vader: vadere, 'k heê zonde gedaen tegen den hemel en tegen jou, 'k en ben nie weêrdig jene zeune 't heeten, mae pak me toch oólgeliik in godsname were of waert mae lik de lesten va jen knechten.

En j' hée zene stok in zen handen gepakt, en j' es seffens were gekeerd.

Je wos nog ool e goed endegi³ van ze vaders huus os den ouden hem van verre gewaere wierd; je zag er zoo aermoedig uut, dat de goe vint met hem compassie kreeg, der na toe liep en hem aen den hoóls, vloóg.

De zeune zei hem: vadere, 'k heê zonde gedaen tegen den hemel en tegen jou; 'k en ben nie weêrdig jene zeune t' heeten. Maer de vader en orkter nie na; je riep zen knechten en zei hulder: briinn m' e kee seffens de beste kazakke, en dout-hen z'an; stikt-hen ne riink an zen

1 Gelyk.

2 Tou en tout, voor tot.

3 Te Rousselaere worden de sluitletters en of e in de verkleinwoorden altoos als i uitgesproken; endegi, oortji voor endetjen of eindeken en oortje; insgelyks huzegi voor huisje, kerkschi voor kerksken, ketelki voor ketelken. Van daer is het dat men in de omstreken spotsgewyze zegt van eenen Rousselaerenaer: 't is ne Rousselaeri.

[p. 386]

viinners en dout-hen e paer schoen an zen voeten. Haelt ook te feête¹ de zooger² uut het kot, en slaet-hene. van dage es 't kermesse en feeste; mene zeune die doo wos es verrezen, je wos verloren en jes were gevonden.

En de feeste begoste.

Maer den oudste zeune, die were keerde van 't land, hoordege van verre 't gheruchte van de feeste, en j'en wister nie wo van maken; maer os z' hem gezeid hadden waevan dat er kwestie wos, es-hen kwae geworden, en j' en heé nie willen in huus gaen; en lik of da ze vader ton buten gekommen es, heét-hen hem begunnen te zeggen da da nie gepermetteérd en wos dat-hen zukke groote feeste hield voor 't werekommen van ne drouven deugeniet, die nooi nievers toe goe gewist en hadde, en die mae naer huus en kwam om dat-hen tout ze leste ortje verteêrd hadde, en in d'aermoe zat tout over zen hoofd. G' en heê nooi zoo vele voor mi gedaen, zeiden hi, os da je voor hem dout, en 'k en heê 'k ik pertank jou nooi verlaten. Maer de vader antword' hem: zi, mene zeune, ge zi gi oóltiid bi mi, en mi goed es 't joune; mae me moeten geesteg ziin en plesier maken, om dat jenen broere doo wos, en dat-hen verrezen es, om dat-hen verloren wos, en dat-hen were gevonden es.

1 Te feête (au fait), dadelyk.

2 Zooger, vet kalf.