Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 3

[p. 358]

Over het beoefenen der moedertael, aenspraek gedaen door F.L. Michiels,

Leerling der rhetorica, in de eerste afdeeling van het klein seminarie te Mechelen, den 20 augustus 1839, dag der plegtige prysdeeling¹.

Daer de eer van heden aen deze voortreffelyke vergadering eene vlaemsche aenspraek te doen my te beurt gevallen is, zoo heb ik niets geschikter gevonden, dan over het beoefenen zelve van onze schoone moedertael te handelen. Zulk onderwerp wat verder te ontwikkelen, en zoo mogelyk nog meer de hoogagting myner medeleerlingen voor de tael hunner vaderen te versterken, de goede gevoelens van sommigen desaengaende te bevestigen, en wel byzonderlyk een weerdiger denkbeeld hier over in het hert van velen te doen opryzen, dit is my voorzeker even zoo aengenaem, Myne Heeren, als het my nuttig, en met de huidige plegtigheid overeenstemmend voorkomt.

Wat doet men alom, en wat behoorde men ten opzichte onzer eigene tael- en letterkunde te doen? Dit is het gansche voorstel, het onderwerp, dat wy hier moeten behandelen. Wel nu, wat doet men alom? Indien men eenige taelkundigen en weinige leerscholen uitzondert,

1 [Deze korte redevoering wordt hier medegedeeld als een bewys van den iever, welke de jeugd in sommige collegien begint aen den dag te leggen, ter beoefening der moedertael.]

[p. 359]

juist dat doet men, wat noodig is om de zucht tot het beoefenen der vaderlandsche letteren voor altoos in ons Belgie uit te dooven.

Nauwelyks zal men zyn kind eenen vlaemschen Onze Vader en eenige vragen uit de Christelyke leering in het vlaemsch laten uitstamelen: tevens moet al wat er rondom gebeurt een uitheemsch en fransch kleedsel aenschieten; de fraye vlaemsche tael schynt slechts een Patois te wezen, eeniglyk voor dienstboden en menschen van lageren rang geschikt; nu moet het zoontje of het dochtertje in het fransch lezen, in het fransch antwoorden, in het fransch groeten, alles moet fransch zyn; en zoo vat het van zyne kindschheid af eene minachting voor de vaderlandsche letteroefening op. Maer ziet hier nog wat erger. Men zal kollegiën aentreffen, waer men by het grieksch en latyn ook al de Europeesche talen leeren zal, fransch, italiaensch, engelsch, hoogduitsch, maer ons nederduitsch, onze eigene tael, zal moeyelyk, en als gebedeld een plaetsje in het plan van onderwys verwerven, ja, wat meer is, zonder belooning in de prysuitdeeling ter zyde gesteld worden; is dit geene schande voor onze landgenooten, Myne Heeren? En nogtans deze verwaerloozing is in ons land zoo ongemeen niet. Ziet men nu nog wat verder de dagelyksche handelingen door, dan vindt men tot zoo verre verbasterde Belgen, dat zy byna schaemrood zyn in het vlaemsch, waer zy in aengesproken worden, te antwoorden. Men had, hen naderend, den Franschman moeten uithangen: dit schynt hun alleen de gangbare en beschaefde trant te wezen. O verwaende beschaefdheid! in handel en wandel, zeden en gebruiken, zyn zy geheel en al Belgen, en in hunne tael, willen zy eigen verzakers wezen! Gansch hunne briefwisseling, zelfs met menschen, die pas weten, of er nog andere talen be-

[p. 360]

staen, moet in het fransch geschieden, ja hunne namen zouden onbeschaefd, te boersch, voorkomen, zoo zy op het einde geenen vreemden klank, geenen franschen uitgang in de ooren lieten weêrgalmen. Wel hoe dan! zien zy toch niet, dat zy dus een der eigenaerdigste kenteekenen hunner nationaliteit (een woord, dat hun nogtans zoo bestendiglyk in den mond hangt), met den voet slooten?

Maer wat begeer ik dan toch, dat men in ons Belgie zal doen? Wil ik misschien, dat de eigene tael van de helft onzer landgenooten verbannen worde? Dat de schoone tael van een volk, hetwelk ons, by het oneindig veel kwaed, dat het ons deed, ook zoo oneindig veel goeds gedaen heeft, en met hetwelk wy toch steeds in nauw verband staen, hier als balling verstooten worde? Neen, Myne Heeren, dit is myne meening niet. De wonder gunstige ligging van ons land, onze zonderlinge bekwaemheid en zelfs natuerlyke geschiktheid om talen te leeren, laten ons toe, eene grondige beoefening van het fransch, met het leeren, aenkweeken, voortzetten en bevorderen onzer aengename Vlaemsche moedertael te doen samen gaen. Wat wil ik dan? Voorzeker dat men het fransch, dat steeds in ons land zoo groote rol gespeeld heeft en voortaen toch altoos spelen zal, leere, en wel leere; maer dat men ook hetzelfde doe met het vlaemsch; dat onze geletterden, die op alle fransche voortbrengselen veel te veel verliefd en verzot zyn, meer met onze eigene Linguistiek, dan met uitheemsche romans en prulschriften, zich ophouden; dat zy zoo elkander de hand geven om het schoone onzer landstael beter te doen gevoelen, de zucht der jonge Belgen meer en meer er toe ontsteken, zichzelven en hunne kinderen, zoo wel aen eenen frayen vlaemschen, dan franschen schryfstyl gewennen, en, wat thans het byzonderste is, eene ver-

[p. 361]

beterde en eenparige schryfwyze¹ betrachten, door elk van zyne eigene gedachten wat af te gaen, en de lofvolle poogingen der koninklyke kommissie te bevorderen; om dat het toch beter is eene en dezelfde spelling, hoedanig die ook zyn moge, geheel het land door te gebruiken, dan wel al die verwarring in brieven en akten, schriften en boeken, nog langer te dulden; maer nu wy weten, dat die achtbare kommissie niets nagelaten heeft om den waren aerd², oorsprong, en eertyds gebruikte orthographe met den grootsten iever en aenhoudendheid, na te vorschen, hoe zou men dan de vruchten van hare poogingen door dwarsdryvery of beknibbeling willen verydelen? Neen, Myne Heeren, dit zal men niet: haer besluit zal geëerbiedigd worden; hare beslissingen gehandhaefd; en dan, ja dan, zal de liefde tot onze voortreffelyke moederspraek en letterkunde dagelyks aengroeyen. Beter met deze spraek bekend, zullen wy haer ook meer achten en door meerdere achting haer meer beoefenen. Dan is het te hopen, dat er te midden eener vlaemsche provincie, op een klein dorp niet meer zal gelezen worden: le secrétaire de la commune de... conseil communal, boîte aux lettres, wat toch behalven door pastoor en burgemeester, in geheel dat dorp door niemand wordt verstaen; dan zal de wyze maetregel van onzen provincieraed³ in andere provincien ook nagevolgd worden, en de burgemeester, die geen fransch verstaet, zal

1 Willems, Belgisch Museum. I^e deel, I^e aflev.

2 Willems, ibid.

3 Le 16 juillet 1839. ‘Monsieur Mannekens, conseiller provincial, exprime à la députation parmanente le voeu que là, où les convenances l'exigeraient, les correspondances avec les communes rurales et les communications à leur faire eussent lieu en Langue Flamande. - Cette proposition a été adoptée, et nous croyons même qu'elle l'a été à l'unanimité.’ Journal d'Anvers, 18 juillet 1839.

[p. 362]

de besluiten des gouverneurs zelf kunnen lezen, zonder altoos de ootmoedige dienaer van zynen secretaris te zyn. Dan zullen welhaest al de gouvernementsbevelen in zuiver en geen barbaersch vlaemsch ons medegedeeld worden; dan ook zal de koopman en de industrieel by ondervinding zien, wat al voordeel onze tael, wel verstaen, wel gesproken en wel geschreven zynde, hem in zyn beroep kan bybrengen, en dat men niet alleen in Belgie en Holland, maer geheel Duitschland door, gelyk nog onlangs een geleerde schryver bewees, met zyn vlaemsch kan te regt komen, en zynen handel dryven. Dan zullen de andere natien, in welker familie wy eindelyk, na zoo vele moeyte en droevige verliezen, gelukkig getreden zyn, en die onze ligtveerdige taelverzaking, of ten minste verwaerloozing, laekten, namelyk de duitschers, ons met meer aenzien behandelen, om dat wy nu toch ook beginnen te verstaen, dat wy door tael zoo wel als door vryheid, wetten, gebruiken en zeden, Belgen moeten blyven, en zoo min door het een als door het ander naburig volk ons laten medeslepen. Dan eindelyk, zal de hooge achting, welke de Belg, wyd en zyd, begint te genieten, aengroeyen, onze letterroem met onze vermaerdheid in alle slach van kunsten mogen samengaen, en onze nationaliteit er oneindig veel aen winnen.