Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 3
(1839)–J.F. Willems, [tijdschrift] Belgisch Museum–
Auteursrechtvrij
[pagina 231]
| |
Over de Gelaetkunde, een tractaetjen van omtrent het jaer 1351.Meester YpocrasGa naar voetnoot1 hiet sinen dicipulen, dat si hen souden wachten iegen die gene die hebben naturlike bleecheit, want si sijn gereet ter quaetheit, en ten sonden. Ende sonderlinge vore die gene die verminct sijn in enech let; want si sijn nidech in allen dingen, ende quaet sprekende achter die gene die wel haer vrient wanen sijn. Ende oec sonderlinge vore die vleyen ende smekenGa naar voetnoot2. Nu wijst Ypocras den mensce te bekennen bi vele tekenen, ende ierst biden hare, ende seit aldus: so wiesGa naar voetnoot3 haer slechtGa naar voetnoot4 ende lanc es bediet van quader onthoudenissen ende van cranken herssenen. Ende dicke haer an den cop, ende, achter dunne, bediet sotheit ende gufheitGa naar voetnoot5. Dic haer ende hart alse borstelen bediedet simpelheit, ende onachtsamheit alre dingenGa naar voetnoot6. Vele haers an de borst hebbende betekent ondadechGa naar voetnoot7 ende luttel ontsiende te doene een quade bedarveGa naar voetnoot8 ende | |
[pagina 232]
| |
starc van leden, ende minnende die onsuverheit. Swart haer bewiset minne te wiven ende in allen dingen gerechtech. Rode varwe es een teken van dulheiden ende van gramscapen, ende van scalcheiden, ende van verradenissen. Die tusschen roet ende swart sijn, sonder bleecheit, wel blosende, betekent paysibel. Die grote ogen heeft, pullende uutwert, ende van leleker gedaneGa naar voetnoot1 hi es nidech, onscamel, ende ongehorsam. Ogen die te maten sijn, no te groet no te cleine, binnen wit alse wolken, met enen cleinen ommeringe, ende swart, bediet goede verstannisse ende hoefscheitGa naar voetnoot2 ende getrouwe. Die den scedel van den ogen wijt heeft, ende een lanc ansichte, betekent malicioes ende quaet. Die dogen gelijc den ezel heeft, hi es sot ende hart van naturen. Die die ogen hart sijn, met ere scarpen zieGa naar voetnoot3 roerende, bediedet dief, ongetrouwe ende loes. Die rode berrendeGa naar voetnoot4 ogen heeft, betekent quaetmoedech, ende luxurieus. Die dogen root heeft, ende swarte plecken daer in, bediedet smekendeGa naar voetnoot5, roemachtech, ende quaet van herten. Witte wincbrauwen ende dicke van hare bewiset ombequamelecheit van sprake. Wincbrauwen die sijn | |
[pagina 233]
| |
in de middewert opwert streckende bediedet nidecheit, giericheit ende vergetelheit. Wincbrauwen te maten dunne ende slecht, bewiset hoefscheit, getrouwecheit ende goede verstennisseGa naar voetnoot1. Scarpe nazeGa naar voetnoot2 voren bediedet lichte gram wezen. Lange nazen, over den mond hangende, betekent scalcheit, hoverde ende stouheit. Camuse neze bediedet subtile malicie, druustecheitGa naar voetnoot3 in gramscapen ende haestecheit van sinne. Die de nezegate lanc heeft ende niet wijt, hi es goet van zinne ende van verstennissen. Die den neze breet heeft, hijs logenachtich ende vele clappende. Die dat ansicht mager heeft ende bleec, betekent crigel, overmoedech ende gerne vechtende, ende minnere den valscheit ende onsuverheit van lichamen. Die dansichte rond heeft, niet te mager no niet vet, betekent vroetheit, waerachtech, ende minnende hem selven, welverstaende, hoefsch ende wel gemaniert. Die vette lierenGa naar voetnoot4 heeft hi es sot ende van ruder naturen. Die danschijn lelijc heeft betekent smekere ende quaet. Die danschijn herde cleine heeft hine mag nemmeer wesen wel gemaniert, noch van goeden seden. Die danschijn lanc heeft, bewiset scamel, blode ende haestech. Die den mont groet ende wijt heeft, bewiset vechtere, stout, ende bedriegere. Die de lippen groet heeft, bediet sot ende in allen dingen trage. Die de oren groet of lanc heeft, bediet dul ende onverstendech; maer dat hi ontfaet dat hout hi wel. Die de oren herde cleine heeft betekent dief ende luxurieus. | |
[pagina 234]
| |
Die de stemme groet of lude clijsterendeGa naar voetnoot1 heeft, bediedet clappende, vechtere ende wel geredent. Die de stemme no te claer no te donker en heeft, bewiset vroet, waerachtech, ende gerne gerechtech. Die haestech es in sinen wordenGa naar voetnoot2, eist dat hi heeft cleine stemme, betekent dul, onnutte, ende onschamel. Clijstrende stemme bediedet nidecheit, ende niement wel betrouwende, ende ydel van sinne, ende van sconen gelate ende quaet peinsende. Die de stemme heeft claer, sonder clijstren, betekent sot ende in vele dinge onscamel ende roekeloos. Die sine hande roert alse hi sprect, bewiset nidech, bedriechlijc, ende achter sprekende. Ende die niet en roert hande als hi sprect, no oec ander lede, hi es volmaect in verstennisse, ende wel gedisponeert, ende van goede vasten rade. Die den hals heeft lanc ende smal, betekent sot, vergetel, blode ende vervaert. Die den hals crom heeft, betekent behendech ende van vele sins; maer hi es een deel crigel. Die den hals cort heeft, bediedet malicieus, bedriegere ende quaet. Die den hals cort en dicke heeft, betekent sot, ende crom van hersenen, van sterker borst ende groet etere, ende hi mach wel pinenGa naar voetnoot3. Die den buuc groet heeft van naturen, bediedet dul, ende onbehendech, ende oec luxurieus. Die den buuc te maten heeft, bediedet verstendech, ende van gansen rade. Die nauwe es tusschen sine twee mammen, betekent van edelre naturen te sine, ende hoefsch in al sijn doen. Wijtheit van borsten, bediet edelheit ende stoutheit, ende groete verstannisse ende wijsheit. Die hoge borst | |
[pagina 235]
| |
heeft, bediedet starc ende getrouwe, ende milde van sinen goede. Dien die scouderen breet opheffende sijn, bediet fel, vreet, wantrouwel. Die de arme heeft reckende toten knien, bediet stout, ende milde, ende edel van sinne. Sijn die arme dicke ende stijf, ende cort, dat bediet pijnlecGa naar voetnoot1 ende onwetende. Die de palmen lanc heeft, bediet wel gedisponeert tote vele consten, ende van goeden hantgedade, ende vroet in allen sinen werken. Vingere die cort sijn bediedet sotheit, ende zere minnende gerechtecheit. Die cleine voeten heeft bediedet hartheit ende starcheit van naturen. Die de been groet heeft, bediedet stout ende starc van lichamen ende van naturen. Die de knien ront ende vet heeft, hi es cranc in dogedenGa naar voetnoot2 ende moruGa naar voetnoot3 van complexien. Die den ganc wijt ende snel heeft, betekent geluckech in al sijn doen. Ende wies ganc trage es ende cort, of nauwe, hi es bedruftechGa naar voetnoot4, twivelec, ende onmachtech in allen stucken ende geerne van quaden wille. Die donker swart es of eendachtechGa naar voetnoot5 bediet heldende ten gebreken en te luxurien sonderlinge.
Uit een handschrift van het jaer 1351, in-4o op perkament, beschreven in de Bibliotheca Hulthemiana, vol. VI, p. 45, No 193.
J.F. WILLEMS. |
|