Belgisch museum voor de Nederduitsche tael- en letterkunde en de geschiedenis des vaderlands. Deel 3

[p. 99]

Den langen adieu,
referein van Eduwaert de Dene.

In den Messager des Sciences et des Arts de la Belgique, tome sixième, bl. 19 en volgenden, heeft de heer baron Jules de Saint-Genois den langen Adieu van den Brugschen dichter Eduwaert de Dene medegedeeld, een stuk waerin men meest al de toe- of spotnamen vindt, welke men, nog in de zestiende eeuw, gewoon was aen de inwoonders der onderscheidene steden en dorpen van Vlaenderen te geven. Sedert heeft deze heer een beter afschrift van dat gedicht bekomen, gemaekt naer het handschrift van het Testament Rhetoricael, by den heer E. van Damme te Brugge berustende, en dat door De Dene eigenhandig blykt geschreven te zyn. Het is dit beter afschrift waervan wy hier, met toestemming van gemelden heer, gebruik maken. Door langen Adieu verstond De Dene zyn eeuwig vaerwel, blykens het refereinvers:

Adieu, eer ik reize naer Adams moer.

Het geheele stuk bevat meer dan 300 regels; doch wy bepalen onze mededeeling tot de coupletten, in welke de vlaemsche spotnamen voorkomen, zynde het overige gedeelte des refereins van al te weinig aenbelang. Over den dichter heb ik gesproken in het eerste deel myner Verhandeling over de Nederduitsche tael- en letterkunde, bladzyde 261. Hy eindigde zyn Testament rhetoricael, den 24 december 1561, volgens zyn eigen aenteekening in het opgemelde handschrift¹.

Vóór hem reeds had men de spotnamen der Vlamingen op papier gebracht. De heer Mone deelt dezelven mede

1 Zie, over dit HS., Belgisch Museum, II, bl. 185-189.

[p. 100]

naer een (oud?) handschrift, in zynen Anzeiger für Kunde der Teutschen Vorzeit, jaer 1835, bl. 299. Daer men in dit stuk ook van de Salmeters van Mechelen gewaegd, zoo is het wel waerschynlyk, en ook het gevoelen van den heer De Saint-Genois, dat Mone's fragment tusschen de jaren 1347 en 1414 zal zyn vervaerdigd, wanneer de stad Mechelen tot Vlaenderen behoorde; immers het is moeilyk te onderstellen dat men door dit Sobriquet aen de inwoonders van het dorp Machelen by Deinze zou moeten denken. Zalm is kost voor ryke lui. Wat er van zy, ik vind het niet ongepast hier het lystjen uit den Anzeiger over te nemen:

De properheden van der steden van Vlaenderen.

Heeren van Gent, Poerters van Brugge, Kindre van Ypre¹, Darincberders² van den Vrien, Speerbrekers van Ryssele, Scutters van Douay, Scipheeren van der Sluus, Cupers van den Damme, Hudevetters van Geroudsberge, Witvoete van Aelst, Vechters van Cassele, Slapers van Voirne (Veurne), Vachtploters³ van Poperinge, Raepeters van Waes, Makeleters⁴ van Dendermonde, Pelsmakers van Menene, Wafeleters van Bethunen, Soutsieders van Biervliet, Drinckers van Bergene, Utrechtsche vlamingen van Vier Ambachten, Mostaerteters van Ostende, Rocheters van Nivenkercede (Munikereede), Salmeters van Mechlen, Botereters van Dixmude, Conineters van Duynkerke, Cabeliaueters van der Nieupoort, Verwaten lieden⁵ van Werveke, Trapeniers⁶ van Comene, Volders van Caprike, Strijpgarenmakers van Ouden-

1 Over dezen spotnaem zie Belgisch Museum, I, bl. 270.

2 Darincberders, turfbranders. Zie Kiliaen, verbo Darync.

3 Vachtploters, leêrtauwers. Zie Diericx Mémoires sur la ville de Gand, I, p. 214.

4 Makeleters, makreeleters?

5 Verwaten lieden, verbannen lieden.

6 Trapeniers, hetzelfde als Drapeniers.

[p. 101]

borch, Garencoepers van Deynze, Nootcrakers van Orchies, Wachters van Greveninge, Boffers van Thourout, Logenaers van Eerdenborch, Stokvischmakers van Oestborch, Lijnwaders van Thielt, Cokermakers van Ruuslede, Kermeshouders van Roesselaer, Forentiers¹ van Nevele Peperloeceters van Eecke (Eecloo?), Rootbierdrinkers van Harelbeke, Tichelbackers van den Stekene, Capoeneters van Meessene, Saymakers van Hontschoten, Platte gesellen van Sleedingen, Dansers van Everghem, Caesmakers van Belle, Osteliers² van Ursele³, Overmoedige van Ronse, Wannemakers van Singhem, Gansdrivers van Laerne, Vlasboters⁴ van Zele, Tuuschers van Theemsche, Hekeleers van Hostaden (Hofstaden), Toolneers⁵ van Rupelmonde.

Dus hebben wy Vlaenderen int ronde.

1 Forentiers, het fr. marchands forains?

2 Osteliers, fr. Hôtelliers. Zie het woord by Diericx, Mémoires sur les lois des Gantois, I, bl. 268.

3 Ursele, wellicht te lezen Ghistele.

4 Vlasboters, vlaschslagers; van vlasch en botten; doch wellicht te lezen Vlasbokers. Zie Kiliaen op dit woord.

5 Toolneers, tollenaers, tolontvangers.

Langen adieu.

Mijnen langhen adieu

Niet oudgestich⁶

In tjaer ghemaect nieu

1500 ende tzestich.

Mijnen langen adieu neem ick nu end oorlof
An een yeghelick menssche, zo men die heet;
Ken weetter niet een inckel puncteloos boor of⁷
Wanneer ick vertreckc: een esser diet weet.
Elck menssche moet hem maecken om tsterven bereed,
Die hier noch rusten up tsweerelts broossche lene⁸.
Dits den adieu, huut recreatien becleedt,
Gheramelt tsamen by my Rasch up en Dene⁹.

6 Oudgestich, naer oude gesten (geschiedboeken).

7 Ik weet er geen puntelooze boor af, ik kan het niet doorbooren; niet doorgronden.

8 Lene, leun.

9 Zinspreuk van den dichter Rasch up end hene, zinspelende op de verganglykheid van s' menschen geluk of bestaen, dat rasch opkomt en rasch henen gaet.

[p. 102]

Den adieu.

 

Adieu, Poorters van Brugghe, adieu Heeren van Ghendt,

 

Adieu, Kindren van Ipre, wijdt verre bekent,

15

Adieu, Daryncbarners van den Vryen mede,

 

Adieu, Schotters van Douay, ende daer omtrent;

 

Adieu, Speerebrekers der Rijsselsche stede,

 

Notecraeckers van Orchies, naer doude zede,

 

Ledichghanghers van Oudenaerde ghepresen;

20

Adieu insghelijcx, oock zoo ick dandere dede,

 

Pasteyeters van Curtrijcke mids desen;

 

Adieu, Cupers van Damme; adieu moet wesen

 

Witvoeten van Aelst, Beenhauwers van Male,

 

Hudevetters van Gheerdsberghe hooghe gheresen,

25

Voorvechters van Cassele int speciale,

 

Vachtpluckers van Poperynghe tprincipale;

 

Slaepers van Vuerne, hebt oock huwen toer,

 

Raepeters van Waes, elck end int generale,

 

Adieu, eer ick reyse naer Adams moer.

 

 

30

Adieu, van Dermonde Mackeleters daer,

 

Pelsnaeyers van Nieneven openhaer,

 

Drynckers van Winnocxberghe, Zoutzieders van Biervliedt,

 

Rocheters van Muenickeree der naer;

 

Adieu, Mostaerteters die men tOosthende ziet;

35

Buetereters van Dixmude en vergheet ick niet;

 

Adieu, metten Conijneters van Dunkercke goet;

 

Adieu, Drapeniers van Comene, mijn jonste biedt;

 

Adieu, oock an de Vulders van Caperijcke vroedt,

 

En den Schipghaernemaeckers van Oudenburch, tmoet

40

Oock adieu gheseyt zijn, ken cans my bedwynghen,

 

Cobeljaueters van Nieupoort, zijt oock ghegroet

 

Saeywevers van Hondscote, Ghistelsche Hovelynghen,

 

Drooghaerts¹ van Werveke int ommerynghen;

 

Caerdemaeckers van Deynse up huerlieder vloer;

45

Ghy Saudeniers van Grevelynghe, laet hu niet besprynghen!

 

Adieu, eer ick reyse naer Adams moer.

 

 

 

Adieu oock, Grootsprekers van Thorout, ghy

 

Lueghenaers van Ardenburch, den Wiltjaghers by

1 Drooghaerts, droogscheerders.

[p. 103]

 

Van Maldeghem, Candeeleters van Meenen voort,

50

Ketelboeters¹ van Middelburch; adieu van my

 

Crudeniers van Oostburch; insghelijcx adieu hoort

 

Lijnwadiers van Thielt, twelck menich oorboort;

 

Oock mede Rootbierdrynckers van Haerlebeke;

 

Ghy Peperloocketers van Eecloo verstoort,

55

Keermeshouders van Ruusselare meniche weke,

 

Cappoeneters van Meessene, waert nood tbleke

 

Met menich smetsere ende goet gheselle;

 

An de Wijnzupers van Hulst ick adieu spreke,

 

Snoucketers van Acxele, Caesemaeckers van Belle,

60

De Teghelbackers van Stekene oock mede telle;

 

Roometers van Moerbeke, ghy zonder poer,

 

Ende Waermoeseters van Coolkercke snelle:

 

Adieu, eer ik reyse naer Adams moer.

 

 

 

Adieu, Hoppewinders van Okeghem sterk,

65

Adieu, Overmoedeghe van Ronsse int werck,

 

Papeters van Denterghem, daer in onverzaet,

 

Ganssedrijvers van Laerne, scherp int bemerck:

 

Te Zele daer vyndt men de Vlasbooters, jaet;

 

Adieu, Stiermans van Wendune, elck met zijn maet,

70

Ende ghy Musseleters² van Bouchoute reyn,

 

Visschers van Blankeberghe oock adieu ontfaet,

 

Adieu, Putooreters³ van Waestene int pleyn;

 

Adieu, Dienaers van Sint Anne ter Mude certeyn,

 

Verzeylders van Heyst ten zeeusschen gronde,

75

Cokermaeckers van Ruusle, van Vlaeters tgreyn;

 

Die van Sint Jans Steene ook adieu tallen stonde,

 

Compoosteters van Loo, Thoolnaers van Reppelmonde;

 

Adieu, Eillynghen, tsaemen, met den Ackerboer,

 

Adieu, dus namelicke Vlaendren int ronde;

80

Adieu, eer ick reyse naer Adams moer.

 

 

 

Adieu, voorts noch, ende wederom oorlof, adieu,

 

Al dat oud was, en zichtent⁴ gheworden nieu;

 

Adieu, an al dat zy binden, Brugsche mueren, enz.

1 Ketelboeters, ketelslagers, ketellappers.

2 Musseleters, mosseleters, en niet Musscheneters.

3 Putooreters, eters van puitoor, zekere visch (ook zekere vogel).

4 Zichtent, sedert (kort).

[p. 104]

Eenige van myne woordverklaringen verschillen van de vertalingen des heeren Saint-Genois. By hem ontbreekt v. 18: Notecraekers van Orchies, enz. Ik onthoude my van allen uitleg of gissing omtrent den oorsprong dezer namen. Om die te verklaren zou men plaetselyke kennissen in al de voorgebrachte steden en dorpen moeten hebben, die ik niet bezit, en vermoedelyk nooit bezitten zal.

J.F. WILLEMS.