Limburgsche legenden, sagen, sprookjes, en volksverhalen. Deel 1

[p. 208]

Sagen over de Mookerheide.

Wanneer men te Mook van het vlak aan de Maas gelegen klooster der Franciscanessen den daarachter slingerenden rijksweg overstapt, en verder langs het heerlijk aan de heide ontwoekerd bouwland voortwandelt, geraakt men aan een vrij hoogen heuveltop; getroost gij u eene kleine vermoeienis, dan rust aldaar uw oog met welgevallen, geheel aan de rechterzijde, juist langs de linie der heuvelen op Nijmegen, de aloude stad der Batavieren. Wat verder verheffen zich de torenspitsen van Hees en Neerbosch boven het hout. Vóór ons aan genen oever der Maas het gansche land van Cuik. Hier het sterke Grave, daar het eeuwenheugende Cuik zelf. Tusschen deze eene onafzienbare vlakte met dorpen, gehuchten en bosschen als bezaaid en treffend geschakeerd door het groen der weiden, het zwart der vruchtbare bouwlanden, het glinsterend wit der tallooze beken en slooten; eene eigen schoone vlakte door de kronkelende rivier bekoorlijk afgezet. Recht tegenover u op den overkant der Maas Groot-en Klein-Linden, de buurt Katwijk, geheel nabij Malden en Heumen met hunne torens en boschages te midden van bloeiende landerijen; hier de witte toren van Mook, langs de helling van den heuvel op de heide uitstekend, vlak voor ons de Mookerheide zelve, het beruchte slagveld. Als dan de luchtgesteltenis een onbeneveld uitzicht veroorlooft, dan doet dit heerlijk panorama den beschouwer in verrukking geraken, zoodat hij het nimmermeer kan vergeten.

Hier leed op den 14. April 1574 graaf Lodewijk van Nassau eene zware nederlaag door den Spaanschen generaal don Sancho d'Avila. De Waalsche geschiedschrijver R,enom de France, geeft op eene bondige wijze verslag van het lot der Geuzen-aanvoerders, graaf Lodewijk, graaf Hendrik, zijn broeder en Christoffel van de Paltz. Volgens zijn bericht hielden die heeren in een klooster van Limburg (wellicht te Houthem-St. Gerlach of te Kloosterrade), op Goeden Vrijdag, den 9. April, vijf dagen vóór den slag lustig het middagmaal, gebruikten de miskelken tot het feest en mengden de H. Speciën in den wijn. Als straf voor deze heiligschennis werd het leger geheel verslagen en vloog de duivel zelf met de aanvoerders in ziel en lichaam weg. (MS. ii, c. xxx.)

In de omstreken van Mook vertelt men ook, dat de Fransche krijgskas van graaf Lodewijk niet den Spanjaarden in handen is

[p. 209]

gevallen, maar in het naburig Middelaar gedurende het slaggewoel zou zijn gered, in eene schuur te Riethorst, onder gemeld dorp verborgen geworden en dat zij sedert dien in de vertelsels aldaar als een onvindbare schat voorkomt. Vele pogingen zijn reeds gedaan om dien schat te vinden. Eens had een gelukzoeker de geldkist van wijlen graaf Lodewijk gevonden; in zijne blijdschap vergat hij echter de wet van het stilzwijgen, die de schatgravers moeten onderhouden, en riep uit: ‘ik heb ze in de hand’, waarop een rood mannetje verscheen en riep: ‘ik heb ze met den tand’, waarna de schat den graver ontsnapte en nog veel dieper zonk dan hij gelegen had.

Eene vrouw te Middelaar werd zelfs waanzinnig door de begeerte naar Lodewijk van Nassau's geldkoffer. Men noemde die persoon Kiste-Trui. Zij praamde den pastoor gedurig dat hij zou graven naar het geld, wijl de roode kerel wel bang voor een geestelijke zou wezen.

Merkwaardige Mookerheide! wat hebt gij al niet gezien en waarvan zult gij nog getuige wezen, als de zonderlinge voorspelling vervuld moet worden, welke alhier van huis tot huis en van mond tot mond gaat?

Men zegt namelijk, dat er nog eens op de Mookerheide een beslissende veldslag zal geleverd worden, waar zelfs Turken bij zullen tegenwoordig zijn. De laatste koning van Pruisen zal er bij eenen roodharigen hoefsmid zijn paard laten beslaan, maar middelerwijl zulke ongunstige tijdingen ontvangen, dat hij zonder het voltrekken dezer operatie te willen afwachten, het hazenpad zal kiezen,

H. Welters.