Vaderlandsche historie. Deel 1

[p. 115]

Vaderlandsche historie.
Tweede boek.

Inhoud.

I. Oorlog tusschen de Batavieren, onder Klaudius Civilis, en de Romeinen. II. Verbond der Batavieren en Kaninefaaten. Brinio, door de laatsten, tot Legerhoofd verheeven. Twee Romeinsche Legerplaatsen verbrand. III. De Romeinen, door de Batavieren, Kaninefaaten en Friezen, geslaagen. IV. Andermaal verjaagd. V. Batavische benden verlaaten den dienst der Romeinen. Slag by Bonna. VI. Civilis bestormt Vetera, en belegert het naderhand. VII. Zonderling stormtuig der Batavieren. Civilis dringt de Treviren tot den afval. VIII. Hy overmeestert Asciburgium; en wordt van Vokula's heir overvallen. IX. Gevegt met de Romeinsche Koorenhaalers. Civilis neemt Gelduba in. X. Verklaart zig vyand der Romeinen, en beweegt de Galliërs tot den afval. XI. De Kaninefaaten en Marezaaten, door Klaudius Labeo, overvallen. XII. Hongersnood te Vetera; 't welk ingenomen wordt. Ontrouw der Germaanen. Velleda, Germanische Waar-

[p. 116]

zegster. XIII. Onderhandeling met de Agrippiners. Civilis, door Labeo, gestuit. XIV. De Tongren gaan tot Civilis over. Sabinus ongelukkige togt. XV. Krygstoerustingen der Romeinen. De Treviren geslaagen. XVI. Cerealis komt in Germanie. Valentinus gevangen en gedood. XVII. Cerealis versmaadt het gebied over de Galliën. De Romeinen overvallen. XVIII. Slag tusschen de Romeinen en de verbonden' Volkeren. De Ubiën vallen Civilis af. XIX. Britannische Vloot, door de Kaninefaaten, bevogten. XX. Gevegt op 't verdronken Land. Nederlaag van Civilis. XXI. Stad der Batavieren verbrand. Druzus Dyk geslegt. XXII. De Legerplaatsen te Arenakum, Batavodurum, Grinnes en Vada overvallen. XXIII. Aanslag op de Romeinsche Vloot. XXIV. Het Eiland der Batavieren geplonderd. XXV. Vrede tusschen de Romeinen en Batavieren. XXVI. De Romeinen overmeesteren eerst Mona, daar na Britanje, met hulp der Batavieren. Stout bestaan van eene bende Uzipeeten. XXVII. Domitiaans belagchelyke zeegepraal over de Germaanen en Batavieren.

I. Beginsels des Oorlogs, tusschen de Batavieren, onder 't beleid van Klaudius Civilis, en de Romeinen.

DE Batavieren, die nu, langer dan eene eeuw, met het Roomsche Volk verbonden geweest waren, en deszelfs magt dikwils in hun Land gezien hadden, waren, door het Bondgenootschap met hun magtiger geenszins gesleeten; maar hadden den Romeinen, tot nog toe, volgens de

[p. 117]

Voorwaarden des Verbonds, mannen en wapenen geleverd, die lang in de Germanische Oorlogen geoeffend waren, en volgens⁺de oude instelling, ten minsten doorgaans, door de edelsten hunner Landsluiden, bestierd werden^(a). Klaudius Civilis, één dier Batavische Krygsoversten, en van Koninglyke afkomst, stak boven zynen Landaard en boven veele uitheemschen in schranderheid en Krygskunde uit, en was gewoon, zig by Sertorius en Hannibal te vergelyken, om dat hy, even als deeze Krygshelden, maar één oog hadt^(b). Hy was wel door Galba uit zyne gevangenis ontslaagen, en naar zyn Vaderland te rug gekeerd; maar onder Vitellius wederom in gevaar geraakt; alzo hem 't verbitterd Leger ter Lyfstraffe vorderde. Euvel werdt dit by zyne Landsluiden opgenomen. Hy zelf schiep hoop, om zig te wreeken, uit de rampen, die de Romeinen door den Burgerkryg leeden^(c). Dugtende nogtans, dat men hem als eenen⁺Vyand tegen gaan zou, indien hy het Bondgenootschap met de Romeinen openlyk verbrak, veinsde hy de party van Vespaziaan, die nu in Palestina, alwaar hy den Oorlog voerde, voor Keizer uitgeroepen was^(d), toegedaan te zyn. Hier toe werdt hy aangezet, door brieven van Antonius Primus, man van Burgemeesterlyke waardigheid en

+ 69.

(a) Tacit. Hist. Libr. IV. Cap. 12.

(b) Plutarch. in Sertorio. p. 569. E.

(c) Joseph. de Bello Jud. Libr. VII. Cap. IV. p. 409. Edit. Haverkamp. Tom. II.

+ Civilis veinst Vespaziaans party tegen Vitellius te kiezen.

(d) Eutrop. Libr. VII. Cap. 19.

[p. 118]

te Rome in veel aanzien^(e), die hem vermaande, hy zou de hulptroepen, die Vitellius uit Germanie ontbooden hadt; en onder schyn van eenen gevreesden oproer onder de Germaanen, de Keurbenden zelven te rug houden. Hordeonius Flakkus, Bevelhebber over 't Leger aan den Nederryn^(f), die naar Vespaziaan helde, hadt Civilis ook, in persoon, hier toe opgehitst^(g). Midlerwyl hieldt Civilis het gehoim van zynen aanslag verborgen; doch kreeg eerlang gelegenheid, om dien in 't werk te stellen.

⁺ Vitellius hadt bevolen eene werving, tot het voltallig maaken zyner Troepen, onder de Batavieren, te doen. Gaarne zou dit oorlogszugtig Volk dien last gedraagen hebben, was dezelve niet merkelyk verzwaard geworden, door de gierigheid en overdaad der werveren. Deezen genoegden zig niet, met kloeke jongelingen tot den Krygsdienst te vorderen; maar zy persten 'er ook oude en magtelooze luiden toe, op dat zy hen naderhand, om geld, wederom ontslaan mogten. De onbejaarden zelven, als zy maar van eene schoone en ryzige gestalte waren, gelyk de Batavische jeugd doorgaans was, werden tot onkuisheid weggesleept. Dit wangedrag verwekte wrevel en af keer onder de Landzaaten. En de aanstigters van den opstand tegen de Romeinen bragten 't daar toe, dat de begonnen' werving alomme verbooden werdt.

⁺ Civilis bediende zig van deeze gunstige ge-

(e) Tacit. Hist. Libr. IV. Cap. 2, 4.

(f) Tacit. Hist. Libr. II. Cap. 57.

(g) Tacit. Hist. Libr. IV. Cap. 13.

+ Vitellius beveelt eene werving te doen in het Eiland der Batavieren.

+ Staat van de krygsmagt der

[p. 119]

legenheid. Hy kende den zwakken staat der⁺Romeinsche krygsmagt, hier te lande. Hy wist, dat de Keurbenden, thans langs den linker' oever des Ryns gelegerd, niet voltallig waren^(h). Daar lagen 'er, naamlyk, zes in 't geheel; twee te Maguntiakum⁽ⁱ⁾, eene te Bonna^(k), en eene te Novesium^(l). De twee overigen sloegen zig eerlang te^(m) Vetera neder⁽¹⁾. Ieder Keurbende bestondt, voltallig zynde, uit zes duizend man⁽ⁿ⁾. Doch de Keurbende, te Bonna gelegerd, schynt maar uit weinig meer dan drie duizend man bestaan te hebben^(o); en die te Vetera kwamen, waren ieder niet boven de twee duizend vyf honderd man sterk^(p). De Romeinen hadden, daarenboven, nog agt Batavische Ruiterbenden in dienst^(q); die,^*met malkanderen, op verre na, geene drie duizend man konden uitmaaken^(r). Ook hadt Civilis hoop, om hen van de zyde der Romeinen af te trekken. De gantsche Krygsmagt der Romeinen, langs den Rynkant, zal dus, vermoedelyk, ten deezen tyde,

+ Romeinen, langs den Ryn.

(h) Tacit. Hist. Libr. IV. Cap. 56.

(i) Tacit. Hist. Libr. I. Cap. 9. Libr. IV. Cap. 18, 24, 33, 59, 71.

(k) Tacit. Hist. Libr. IV. Cap. 19, 25.

(l) Tacit. Hist. Libr. IV. Cap. 26, 33.

(m) Tacit. Hist. Libr. IV. Cap. 18, 35.

(1) Wy zullen in 't vervolg aanwyzen, waar deeze vier Legerplaatsen der Romeinen gelegen hebben.

(n) Vegetius de Re militari Libr. II. Cap. 2 & 6.

(o) Tacit. Hist. Libr. IV. Cap. 20.

(p) Tacit. Hist. Libr. IV. Cap. 22.

(q) Tacit. Hist. Libr. IV. Cap. 15. verg. Libr. I. Cap. 59. en Libr. IV. Cap. 17 & 19.

* Cohortes.

(r) Tacit. Hist. Libr. IV. Cap. 20.

[p. 120]

want tegen het einde des Krygs, is zy nog met vier Keurbenden en eenig Paardenvolk versterkt geworden^(s), geene twintig duizend man hebben konnen uitmaaken. Dit Krygsvolk lag, in verscheiden' Legerplaatsen, van tegen over den Mainstroom af, tot in het Eiland der Batavieren, aan den Zeekant, toe, verspreid; en was, dus verdeeld, te onbekwaamer om behoorlyken tegenstand te bieden.

⁺ Civilis, van dit alles niet onbewust, roept, onder schyn van een Gastmaal, de aanzienlyksten des Landaards en de wakkersten der Gemeente, in een Heilig Woud⁽²⁾, by een. En hen, door den nagt en vrolykheid, verhit ziende, heft hy aan van den Krygsroem des Volks, en telt op, tot den einde toe, het onregt, de rooveryen en de andere ongemakken der dienstbaarheid, die hun nu van de Romeinen scheen ge-

(s) Tacit. Hist. Libr. V. Cap. 14 & 19.

+ Civilis hitst de Batavieren op ten oorlog.

(2) Welk dit Heilig Woud geweest zy, is geheel onzeker. Sommigen verstaan 'er het Haagsche Bosch door. Anderen het Schaakenbosch, tusschen den Haage en Leiden, 't welk, na het midden der zestiende eeuwe, uitgeroeid zynde, thans niets meer van zyne oude gedaante heeft overbehouden. Zie G. van Loon Aloude Holl. Hist. I. Deel, bl. 99. Anderen wederom oordeelen, dat men dit Woud niet in het Eiland der Batavieren; maar tusschen de Waal en de Maaze zoeken moet. Zie Ph. Cluverius Germ. Ant. Libr. II. Cap. XXXVI. p. 496. en M. Alting Notit. Germ. inf. P.I. p. 103. Tacitus beschryft het niet nader, dan met den naam van Heilig Woud; en Heilige Wouden, alwaar de Offerdiensten geschiedden, waren 'er, ten deezen tyde, in overvloed, hier te lande. Zie Tacit. Hist. Libr. IV. Cap. 22.

[p. 121]

dreigd te worden. Zy werden, sprak hy, nu niet langer als Bondgenooten, gelyk eertyds; maar als Slaaven gehandeld. Zelden kwamen de Stedehouders om kennis te neemen van de roof- en bloedgierigheid der Oversten en Honderdmannen, aan welken men hen overleverde. Nu was 'er wederom eene werving bestemd, door welke de Ouders van de Kinderen, en de Broeders van de Broeders, als voor 't laatst, werden afgescheiden. Nimmer was de Romeinsche Staat kranker geweest, en in de winter legeringen niets dan buit en oude Luiden. Zy moesten slegts de oogen opslaan, en zig, door de ydele naamen der Keurbenden, niet verschrikken laaten. Hun schoot puik van Voetvolk en Ruiters over; de Germaanen waren hunne Bloedverwanten, de Galliërs hadden éénen zin met hen. Zelfs was de Oorlog den Romeinen niet onaangenaam, van welken de ongelukkige uitslag aan Vespaziaan geweeten zou worden; terwyl men van de overwinning niemant rekenschap verschuldigd was^(t).

(t) Tacit. Hist. Libr. IV. Cap. 14.