Logo DBNL
Vaderlandsche historie. Deel 1 (1749)

Vaderlandsche historie. Deel 1

(1749)–Jan Wagenaar–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

V. Aart en Zeden der Batavieren.

De Batavieren, gelyk zy Germaanen van herkomst waren en daarom dikwils Germaanen genoemd worden, hebben, in aart en gewoontens, veel met de overige Bewooners van Germanie gemeen gehad; waarom hunne zeden, by de Schryvers, die gewag van hun maaken, gemeenlyk onder die der Germaanen in 't algemeen beschreeven worden. Zy waren dan, gelyk het gros der Germaanen, harde en ruuwe menschen, groot, grof en sterk van Lighaam(x), opgewassen tegen de ongemakken van Lugt en Weder(y), bekwaam tot de Jagt van wilde Dieren, waar mede zy zig veel ophielden(z), en gehard ten Oorloge, dien zy zelden ongetergd aanvingen; maar waar in zy, eerst aangevallen,



illustratie
L.F. du Bourg del.
J. Folkema Sculp.
Aankomst der Batavieren, hier te Lande.


zig altoos moedig kweeten(a). Voor 't overige, onder de Germaanen, uitsteekend in oordeel en schranderheid(b), en in 't algemeen openhertig(c), trouw(d), herbergzaam(e), en zo kuisch, dat men byna van geene Hoerery onder hen hoorde. De Gehuwden bewaarden de Huwlykstrouw ook doorgaans ongeschonden(f), en de Veelwyvery was, onder dit Volk, zeer ongemeen: alleenlyk hadden eenigen van de aanzienlyksten somtyds twee Vrouwen(g). Van Drinklust durven wy de Batavieren, zo min als de overige Germaanen, vry pleiten: ten ware zy zekere soort van Sueven gelyk waren geweest; van welken men gemeld vindt, dat zy den invoer van Wyn verbooden, als welke de menschen te week en onbekwaam tot den arbeid maakte(h). En zy, die, met sommigen,(i) deeze Sueven voor het zelfde Volk met de Katten houden, zullen zelfs de Batavieren, als eene soort van Sueven, moeten aanmerken. Voorts waren de Germaanen in 't algemeen ook zo geweldig op het dobbelen verslingerd, dat zy zig niet ontzagen, somtyds alles wat zy hadden, zelfs tot hunne eigene Vryheid toe, te verspeelen(ii).

De Batavieren gingen, zo lang ze nog in+hunne Kindsche Jaaren waren, en de Kindsheid duurde vry lang by dit volk, zelfs in de felste koude, moedernaakt(k). Ouder geworden, kleedden ze zig met eenen Rok van Beestenvellen(l), dien zy met een gekleurd vogt, 't welk de uitheemsche zeegedrogten uitleverden, op hunne wyze, besprenkelden. De Rok werdt met eenen Gesp, of by gebrek daar van, met eenen doorn, om den Hals vastgemaakt. Voor 't overige ongedekt, lagen ze geheele dagen om den haard. De Ryksten werden onderscheiden, door eene kleeding, die hun niet, op de wyze der Sarmaaten en Parthen, om 't Lyf flodderde(9); maar zo naauw sloot, dat men 'er alle de Ledemaaten door zien kon. De dragt der Vrouwen was geenszins van die der Mannen onderscheiden. Alleenlyk gebruikten ze doorgaans een linnen hoofddeksel, 't welk zy met purperverwe beschilderden. Ook gingen ze met blooten hals en armen(m).

De Batavieren hadden doorgaans rosagtig+

of goudgeel hair(n), 't welk zy met eenen knoop in den nek, of boven op 't hoofd(o), op 't welk de Mans een kapje of hoedje(p) droegen, vastbonden. Veel roems stelden ze in deeze rosse hairlokken, van welken de mannen nog meer werks maakten, dan de vrouwen(q); komende de natuur zelfs, door eene van kalkgemaakte loog, te hulp, om hun hair die geliefde verw te geeven(r). 't Sieraad bekoorde zelfs den dartelen Romeinen, by welken het goudgeel hair der Batavieren,+door den tyd, zeer vermaard werdt(s). Den Baard lieten sommigen onder de Germaanen glad afschrappen; anderen lang groeijen: en dit schynt de gewoonte der Batavieren geweest te zyn(t). Eenigen droegen groote Knevels, die in de breedte opgezet werden, of over den bovensten Lip naar beneden af hingen(v). Somtyds lieten ze hair en baard zo lang wassen, tot dat ze eenen Vyand+verslaagen hadden(w). Van bemuurde Steden schynen de Batavieren, voor de aankomst der Romeinen hier te Lande, niet geweeten

te hebben(1). Zy bouwden houten Hutten, welken niet digt nevens malkanderen geplaatst; maar van elk opgeslaagen werden, daar hem de gelegenheid des oords allerbest behaagde. Ook was ieder Huis van eenen ruimen Werf omringd; 't zy dat de Bouwers voor ongeval van brand vreesden, of van alle geregelde bouwordening t' eenemaal onkundig waren(x). Voorts waren deeze Huizen doorgaans slegts van stroo-daken voorzien(y). Ook stonden ze veeltyds op opgeworpen' hoogtens(2), Terpen of Torpen geheeten(z), waar door de Bewooners zig voor de overstroomingen des Waters beveiligden(a). Weinig fraais was 'er aan deeze Huizen: evenwel bestreeken zy sommige plaatsen van dezelven tot sieraad, met zekere zuivere en blinkende aarde; hier in, het schilder werk nabootsende,(b).

+ Van Leezen en Schryven waren de Mannen zo wel als de Vrouwen t'eenemaal onkundig(c). De Romeinen hebben hun naderhand in 't een en 't ander onderweezen.

+ Veel ervaarener waren de Mannen in 't zwemmen(d) en te paardryden(e). Als 't op een vegten ging, ontzagen ze zig niet, in volle rusting, en te paarde, wyde stroomen, die hun den pas naar den Vyand afsneeden, over te zwemmen, en na zulk eenen hagchelyken togt, den stryd, met gelyke onverzaagdheid, te vervolgen(f).

+ Zelden gebruikten ze Zwaarden of groote Spietsen in 't gevegt. Zy bedienden zig van eene soort van speeren, Frameën genoemd, met welken zy van naby en van verre wisten te vegten. De Ruiters vergenoegden zig met zulk een Frameë en een schild(g); 't welk van teenen gevlogten(h) en langwerpig vierkant van gedaante was; doorgaans met verschillende verwen beschilderd, en, volgens de afbeeldingen, die men op de penningen vindt, met Beestenkoppen, Pylen, Bliksems, Krygsklaroenen en andere beeldtenissen versierd(i). 't Voetvolk bediende zig, behalven van deeze Wapenen, van Werpschigten, welken zy een geweldig eind heenen wisten te zwaaijen. Weinigen waren 'er, die Harnassen hadden. Hier en daar zag men

'er een', met eenen Stormhoed of Helm. De grootste kragt deezes Landaarts bestondt in het Voetvolk; waarom zy gewoon waren vermengd te stryden. Hunne Paarden waren noch schoon noch snel, en daar by ongeleerd te wenden en te keeren. Zy dreeven ze voorwaards of met eenen zwaai regtsom; wanneer ze de gelederen digt wisten geslooten te houden(k). Tot den Stryd werden ze+aangemoedigd, door hunne liefste panden, de Vrouwen en Kinderen, die 't gevegt van verre aanschouwden, en welker gehuil, als de nood aan den man kwam, den strydenden in de ooren klonk, en met eene woeste drift naar de overwinning vervulde. Die gekwetst waren, werden by hunne Moeders en Vrouwen gebragt; welken zig niet ontzagen, de wonden te tellen, en met haare eigen' lippen uitte zuigen: ook waren zy gewoon de aarzelenden aan te zetten, om met alle kragt voor Huisgezin en Vryheid te stryden(l).

Weinig lieten zig de Batavische mannen+aan het Huisbestier en den Landbouw, waar in zy zeer onbedreeven waren, gelegen leggen. Al de zorg daar over werdt den Vrouwen en ouden Mannen aanbevolen(m). De spys der Batavieren was ten hoogsten eenvoudig. Zy aten wilde Appelen, Melk, Boter en Kaas(n). Uit wilden Haver en Garst kookten ze pappen(o). Ook gebruikten ze

hun eigen tam vee, en het wild, 't welk zy in de Bosschen opvingen, tot voedsel(p).+Hunne drank bestondt uit een kooksel van Garst of ander Graan en Water, 't welk in smaak eenigszins naar Wyn zweemde(q). De meesten zyn van gedagten, dat deeze drank ons hedendaags Bier gelyk geweest zy. Anderen oordeelen, dat hy meer overeenkomst met onzen Moutwyn gehad hebbe(r).

+ Jong te huwen werdt onder de Germaanen in 't algemeen veroordeeld. 't Was schandelyk voor eenen Jongeling, beneden de twintig jaaren, trouwverbindtenis aan te gaan(s). Met de Maagden werdt ook lang gewagt. Men paarde Jongelingen en Maagden van gelyke jaaren en grootte. Het Huwelyk werdt, in de tegenwoordigheid der wederzydsche Bloedvrienden, geslooten: het Huwelyksgoed niet van de Huisvrouw aan den Man; maar van den Man aan de Huisvrouw+gebragt. De Giften waren geene uitgekipte Pronksieraadjen; maar de Bruid ontving een koppel Ossen, een getoomd Paard, een Zwaard, Werpspeer en Schild; en gaf daarentegen aan den Bruidegom ook eenig Wapentuig; waar mede het Huwelyk voltrokken was. Deeze zonderlinge Bruidsgiften beduidden, gelyk men der Bruid, by 't aangaan der Trouwverbindtenis, wel uitdrukkelyk vermaande, dat zy met haaren man, in Vrede en Oorlog, het zelfde lyden en on-

derneemen moest, en hem in lief en leed getrouw blyven. 't Werdt voor eene groote schendaad gehouden, dat men 't getal der Kinderen bepaalen, of de Jonggeboorenen ombrengen durfde. Ook werden de zuigelingen aan geene Voedsters betrouwd. Elke moeder zoogde haar eigen kroost(t). Onder de gehuwden schynen de goederen gemeen gebleven te zyn: een regt, 't welk, nog in onzen tyd, in verscheiden' Oorden onzes Lands stand houdt(v).

Weinig werks maakten de Germaanen in+'t algemeen, en dus ook de Batavieren, van het begraaven der doode Lyken. De Lighaamen van vermaarde Mannen alleenlyk plagten zy op eenen hoogen Houtstapel te verbranden. De Wapenen, en somtyds het Paard van den overleeden' werden, te gelyk met hem, in 't vuur geworpen. Voor de Vrouwen werdt het betreuren, en voor den Mannen het gedenken van eenen dooden loffelyk gehouden. 't Gekerm hieldt spoedig op; doch het hertenleed sleet langzaam(w).


Vorige Volgende