Anatomia. Dat is ontledinghe van den geestelycken mensch

[p. 121]

Het xxvij. Capittel.
Van de heylicheyt der Genegentheyt ende der Begeerlijckheyt.

DE tweede soorte van de bewegende kracht
Wt-wendigh is, of is inwendigh oock geacht.
De inwendige kracht, verweckt om te genaken,
Met toe-genegentheyd, de voor-vallende saken
Die 't verstant sijn bekent. En daer van komen voort,
Begeerten, ende het Gaen van d'een tot d'ander oort.
Voor de Genegentheyd van de Begeerlijckheden,
De kennisse van't geen, daer voor-valt, komt getreden,
Met het goet kennen of verwerpen oock van dien.
Waer op men alle tijd voor-sichtigh wel moet sien,
Om die door goeden raet met wijsheyd te bedwingen,
En te regeeren wel dat die tot quaet niet springen.

De heylicheydt bequaem van die Genegentheyd,

Begeerte, treck en lust in't heylige beleydt,
Bedwingen, matigen, besnoeijen en bewegen,
Van dien bestaet: waer in veel moeyten is gelegen.
Want de Genegentheyd van den Mensch na den val
Adams, is tot het quaet Geneghen al end' al.

Want door ervindingh dit elck in hem selfs sal leeren,

Dat wel neyght tot het quaet, niet tot goet zijn begeren:
Ghelijck oock leert de Schrift, dat van der jeuget aen ⁺
Het herte van den Mensch is't quade toe gedaen.
En dat tot aller tijdt het dichten ende trachten
Van't menschelijcke hert, ia oock al zijn gedachten
Sijn quaet, tot quaet Geneyght: en dat oock selfs zijn hert
Verkeert is ende boos, ja als een steen so hart.
Want eer door Godes Geest de mensche wort herboren,
Sijn herte hem tot quaet dan prickelt als met sporen.

+ Genes. 6:5.
8:21.
Ierem. 17. 9.
Rom. 1:21.
Rom. 3:9. 12. 23.
7:14. 18.
Rom. 8:7.
1. Cor. 2:14.
2. Co. 3:5.
Ephes. 2:3.

[p. 122]

 

Hy tot d'ondeughden word gedreven en verweckt,

 

Al zijn Genegentheyd tot ydelheyd hem treckt.

 

Hem die verdorven lust hier blijft altijd aen-kleven,

 

Oock als hy is vernieuwt tot het Geest'lijcke leven.

 

Waer over Paulus self tot den Romeynen klaeght,

 

Dat den herboren mensch dit quaed noch in hem draeght:

 

⁺Dat die Begeerlijckheyd is in zijn vleesch geseten:

 

Dat de vernieuwde Mensch word vleesschelijck geheten

 

Van dit in-wonent quaet: dat in zijn vleesch geen goet

 

En woont; Maer dat in hem de sonde woont, die doet

 

Het gene hem begaen dat hy wel wilde laten.

 

Het vleesch begaet het geen dat hem de geest doet haten.

 

Want Paulus doen hy was herboren door Gods Geest,

 

Seyt dat hy selver oock so is gestelt geweest.

 

Dat hy om Godes Wet te doen wel was genegen

 

Na d'in-wendige mensch; maer vant in hem daer tegen

 

Dese Begeerte quaet, in zijn vleesch als een Wet,

 

Onder de sonde quaet, die ons gevanghen set.

 

Dese Begeerte dan doet in den mensch herboren

 

Dat het bewegen quaet komt menigh-mael her-voren:

 

Dat de Begeerlijckheyt des vleessches niet en wort

 

Gebreydelt so 't behoort; en 't vleesch den mensche port

 

Te doen het geen hy haet: en aldus t'allen tyden

 

Wil het verdorven vleesch tegen den Geeste stryden.

 

Oock vint-men in den mensch Genegentheden veel,

 

Die na dat de natuur, tot dit of tot dat deel

 

Geneyght is, haer met vlijt beweghen; veel-tijd plegen

 

Het quade, waer toe meest de natuur is genegen.

 

So dat den Christen-mensch met vlijt altijd behoort,

 

Al zijn Genegentheyd te schicken na Gods woort.

 

En voort met ijver groot zijn werck daer van te maken,

 

Om de Begeerlijckheyd des vleessches te versaken.

+ Rom. 7:

[p. 123]

 

Daer toe wilt u, o Mensch! begeven tot de deught,

 

Tot alle wercken goed, so vele als ghy meught.

 

Gewoonte tot de deught verdrijft het quaet bewegen,

 

De deught is tot het goed, ondeught tot quaet genegen.

 

So ghy tot hoovaerdij genegen zijt, betracht

 

Nedrigheyd met der daet; hout dit in u gedacht,

 

God ^a weder-staet die zijn met hoovaerdij beladen,

 

Maer hun, die nedrigh zijn, bewijst hy zijn genaden.

 

Hebt ghy een gierigh hert, dat niet en word versaed;

 

Genoeghsaemheyd betracht. Gedenckt hoe grooten quaed

 

Dat gierigheyd moet zijn, die daer word, so wy lesen,

 

^bAf-goderij genaemt, en dat hy word verwesen

 

Ter Hellen, die daer blijft met gierigheyd belaen.

 

Een gierigaert en kan geen goed, hoe groot versaen.

 

Door waen-gebreck is arm; al heeft hy over-tolligh

 

Veel rijckdom, eer en goed, nochtans hy seer hol-bolligh

 

Behoeftigh is altijd, gerust is nimmermeer,

 

Het gene hy besit, ontbreeckt hem oock so seer

 

Als 't geen' hy niet en heeft, waer voor, om sich te wachten,

 

Men 't vruchtbaer waer geloof moet heylighlijck betrachten.

 

Soo ghy tot haet en nijd, of toorn geneghen zijt,

 

Doet vlijt door liefdes daet, u die te maken quijt,

 

Wilt die ondeughden quaet, door liefde goed verwinnen, ⁺

 

Met liefde alle ding af-meten en beginnen.

 

Gedenckt dat haet en nijd en toorne doen veel quaet,

 

Onheylen baren veel in alder-hande staet:

 

Dat toorne, haet en nijd het herte doen ontstellen

 

Den mensch door quelling swaer: den weg doen gaen ter hellen.

 

So tot wat ondeught meer dat ghy genegen zijt

 

Daer tegen stelt die deught, die daer dan tegen strijdt.

 

Door tegen-staende deught moet ondeught zijn genesen,

 

Om van't bewegen quaet genesen wel te wesen. ⁺

a Num. 15:8
Prov. 6:17
16:5
18
Psa. 147:6
Math. 23:12
Luce 1:52
Iacob. 4:6

b Eph. 5:5
Collo. 3:5
1. Cor. 6:10
Hebr. 13:10
1. Tim. 6:9
10
Iob 20:20
Prov. 27:10
Eccles. 5:9

+ 1. Ioh. 2:11.
3:15.
Pro. 10:12.
Iob 5:2.
Coll. 3:8.
Ephes. 3:31.
Pro. 18:4.
Mat. 5:22.
Galat. 5:21.

+ Rom. 12:22.

[p. 124]

 

Daer-om bemind de deught, bedwingt u quade lust,

 

Dat de Begeerte quaed mach werden uyt-geblust.

 

Let tot wat sonden meest u natuur zy geneghen,

 

En oeffent dan die deught die daer mach stryden teghen.

 

⁺Wilt de Begeerlijckheyt des vleessches tegen staen.

 

Daer 't vleessche meest toe-neyght wilt alle tijd af-slaen.

 

Verwillight niet in't geen 't sondigh vleesch mach begeeren:

 

Volght niet u lusten quaet, wilt die den rug toe keeren:

 

En wend u tot de deught, en vervult u gemoet

 

Met heylsaem onderwijs van Christi Leere soet.

 

Denckt dat ghy Christen zijt, door Godes Geest herboren,

 

⁺Dat de Begeerten quaet seer swaerlijck God verstoren.

 

Gebruyckt u nieuwe kracht teghen het vleesch met vlijt,

 

Om de Begeerten quaed u so te maken quijt.

 

Gehoorsaemt nimmermeer het sondige Begeeren,

 

⁺En laet de sonde niet over u ziel regeeren:

 

Dat die de ziel niet breng in't eeuwige verdriet.

 

Maer houd over de sond' heerschappy en gebiet.

 

Ja doodt de sond' in u, dat die u niet en quelle;

 

Dat den herboren mensch tegen de sond' hem stelle,

 

Tegen 't sondige vleesch, sonder te zijn bevreest,

 

En hem sal dan gewis helpen de Heyl'ge Geest:

 

Want Christus die heeft ons, door zijn verdienst, verkregen

 

Den Geest die ons versterckt, en maeckt tot deught genegen.

 

Die ons versekert oock van de victori dan:

 

⁺Want hem, die voor ons is, niemand verwinnen kan.

 

Christus die heeft voor ons den Vader oock gebeden,

 

Daer-om hy, die gelooft, vry-moedigh mach toe treden.

 

Zijnde gewis dat God hem helpen sal altijd:

 

En daerom moet hy niet beswijcken in den strijd.

 

Maer met een stercke hoop tegen het vleessche stryden:

 

Wetende dat hem God in't eynde sal bevryden

+ Coll. 3:5.

+ Exe. 20:17.
1. Ioh. 1:16.

+ Rom. 6:12. 14.

+ Ioan. 10:29.
Rom. 8:31.
Ioan. 17:

[p. 125]

 

Van den verkeerden lust, de Wet der sonden quaet.

 

Maer in ons, Godt de Heer, het vleesch noch blyven laet,

 

Om dat wy souden hier ons swackheyd leeren kennen,

 

En ons te wecken op, om ons hert te gewennen

 

Heel tot de vreese Gods, en ons Genegentheyd

 

Te neyghen na Gods Wet, die tot de deught ons leyd.

 

Daer-om als in ons hert opstaen Begeerlijckheden

 

Die ydel zijn en quaet, door vierige Gebeden

 

Wy tot God moeten gaen; en nemen in de hand

 

Het swaert van Godes woord, en door de hoop geplant

 

Op Gods genade groot, verwachten, ende trachten

 

Te dryven uyt ons hert verkeerde quae' gedachten.

 

Want door gedachten quaed soo word het vleesch gevoed;

 

En 't vleesch verkeerde lust in ons dan komen doet.

 

Daer-om so moet den mensch uyt zijn gemoed verdryven

 

Wat het verdorven vleesch mocht in de sonde styven.

 

Daer-om so leert, o Mensch! versaken u natuur;

 

Verbreeckt u lusten quaed, al valt het u wat suur.

 

Want u natuur die moet van de Begeerlijckheden

 

Des vleessches zijn bevrijd: daerom ghy toe moet treden

 

Ten stryde tegen 't vleesch, verbreken al de kracht

 

Van de Begeerten quaed; en houden goeder wacht,

 

Dat die den Nieuwen Mensch niet boven 't hooft en wassen,

 

Noch door haer treecken loos 't gemoed niet en verrassen.

 

Daer toe, o Christen mensch! indien u hinder doet

 

V oor, u oog, u neus, u tong, u hand, u voet,

 

Die van u scheydet af: u aengenaemste sonden

 

Die moeten niet alleen zijn heftigh in-gebonden;

 

V alder-liefste vreught, u soetste lust en sin

 

En moet ghy niet alleen wel heftigh binden in,

 

Maer setten uyt u hert, verdryven uyt u sinnen;

 

En tegenstaende deught, niet alleen weer daer binnen

[p. 126]

 

Doen komen; maer met vreught die doen syn u vermaeck,

 

En trachten dat u hert bekome lust en haeck

 

Tot deught, tot liefdes werck, en tot gelooves vruchten.

 

V sondige natuur bestrijdt met droevigh suchten.

 

Bidt God om zynen Geest dat die het padt der deught

 

V leyden wil met lust, met soet vermaeck en vreught,

 

Om den lieflijcken schijn der sonden te vertreden,

 

En u heylsaem geloof met deughden te bekleden.