Anatomia. Dat is ontledinghe van den geestelycken mensch
(1622)–Frederik de Vry–
Auteursrechtvrij
Het xxv. Capittel.
| |
[pagina 108]
| |
II. Het misbruyck van den Slaep moet daerom zijn vermijd,
De Slaep moet zijn gebruyckt met maten, op haer tijd,
Op behoorlijcke tijd, by nacht, en niet by dage;
Met maet, en niet te lang, te veel den mensch maeckt trage.
Die lang slaept en te veel, maeckt daer door zijn verstand
Plomp, dom, bot, ende word luy, langsaem traeg van hand:
Waer door hy dan versuymt den tijd om te vergaren
Ga naar margenoot+Den wel geleghen tijd, die niet weer keert, laet varen.
So dat hem tot een last d'armoede dan verrast,
De kommer op hem past als een gewapent gast.
Hebt dan den Slaep niet lief, wilt luyheyd van u dryven,
V tijd neemt wacker waer, so sult ghy wel beklyven.
III. Maer voor al so moet zijn verlochent en versaeckt
Den Geestelijcken Slaep der sonden seer mismaeckt:
Waer door de mensche slaept, en sluymert in zijn sonden,
En oock niet eens gevoelt der sonden diepe wonden:
Geen werck van sonden heeft, sorglooslijck Godloos leeft:
En uyt gewoonte quaed tot ondeught zich begeeft,
In sonden leeft gerust, oock sonder eenigh wroeghen,
Denckt niet wat plagen God den sondaers sal toe-voeghen.
Schricklijck is desen Slaep, seer sorglijck, vol gevaer;
Want die brengt op den mensch des Heeren toorne swaer,
En doet hem, met zijn doen, voor God seer eyslijck stincken,
Ja sal hem doen van God in't helsche vier versincken.
Daerom is't droevigh, seer beklaeghlijck, dat dit quaet
Onder ons Christ'nen oock in swang by velen gaet.
Want wie maeckt doch veel werck van sonden veel te pleghen?
Elck een is schier gewoon te gaen Godloose weghen.
Veel sonden gaen in swang, quaet doen is de manier,
Al of daer waer geen God, geen Duyvel, geen helsch vier.
Elck een so seker leeft, so sondigh, sonder vraghen
Na Gods woord, of hem God niet konde daerom plaghen.
| |
[pagina 109]
| |
Soo dat het uyt dien Slaep hoogh tijd is op te staen,
En laten onder ons in swang geen sonden gaen,
Als in de wereld doen; en van de wereld scheyden.
Want daer de werelt slaept, wy moeten wacker leyden
Een heyligh leven vroom; en ons vleesch met gewelt
Opwecken uyt dien Slaep, als Paulus wel vermelt. Ga naar margenoot+
Ontwaecken uyt dien Slaep, opstaen als van den dooden,
Want ons, tot Christi licht, des Heeren woord komt nooden.
Daerom moet zijn versaeckt den verdorven natuur,
Ons eyghen sondigh vleesch, al valt he ons wat suur.
Want de herboren mensch teghen zijn vleesch moeet stryden,
En nimmermeer in hem den Slaep der sonden lyden:
De-welcke tot de deught den mensch maeckt traegh en loom:
Maer leven door't geloof, een wacker leven vroom.
En uyt gewoonte niet veel ydelheyd bedryven,
Die sondigh gaet in swang, om 't vleesch wat te geryven.
Maer met een afkeer groot, de wereld met haer doen
Verlaten, haten heel, als een vroom Campioen:
Die teghen de manier der wereld, sonder vresen,
Kloeckmoedelijck hem stelt; en niet gelijck wil wesen
De wereld, noch het vleesch; maer hem als Christen goed
Van haer afscheyd, en leyd een heyligh leven vroet:
Verfoeyt der sonden slaep, verlaet zijn oude leven,
En bid God dat hy hem zijn sonden wil vergeven.
IV. Ten vierden, aengemerckt, de dood oock word geseyd
Een Ga naar margenootaSlaep te zijn, so sal ick oock met onderscheyd
Een weynigh van den dood hier spreken: Nu wy lesen
Van Ga naar margenootb tweederhande dood, waer van den eerst sal wesen
I. Den Geestelijcken dood; dien ick aenmercken sal,
1. Met opsicht driederley: of op de menschen al,
2. Of met opsien alleen van de godloose lieden;
3. Of ten aensien van haer, die door't geloove vlieden
| |
[pagina 110]
| |
Tot Christum. 1. In't gemeen, die wort te zijn gelooft,
Een doot, waer door de mensch is door den val berooft,
En in't gheheel ontbloodt van Gods gemeynschap goedigh,
Van Godes gunste soet, genaden overvloedigh
Van Godes evenbeelt, Gods evenbeelt ontbloot,
Is sondigh niet alleen, maer oock in sonden doodt.
So dat nu op hem rust Gods toorne t'aller uren:
En sal, so hy niet wort verlost, Gods vloeck besuren
Hier in dit aerdsche dal door veelderley gequel,
Hier namaels in den poel des afgronds, in den Hel,
Eeuwigh in't helsche vier, daer 't wringen is der handen,
Der tanden knarsingh droef door pijn van doodes banden.
Dit is der sonden doodt die veel onheylen geeft,
De welck der sielen doodt daer om den name heeft.
Niet dat die oock de ziel tot niet sal doen verdwynen;
Maer scheydt van God, dat die by Godt niet mach verschynen.
Waer door de mensch dan draegt Godts gramschap schricklijck seer,
En so verlaten leyt verworpen van den Heer,
Soo dat het hoochste goet den mensch is heel benomen,
Ga naar margenoot+Dus op den menschen al is desen doodt gekomen.
2. Den geestelijcken doodt, als men aenmerckt en siet,
Ten aensien van de geen die daer geloven niet,
Is die, dat niet alleen sy doodt zyn in de sonden;
Ga naar margenoot+Maer met lust leven noch in sonden ongebonden,
En Christum door't geloof niet willen nemen aen,
Maer met vreucht en vermaeck des sondes wegen gaen,
Verheugen haer in't geen haer sal ter hellen leyden,
Verblijdt doen, 'tgeen, dat haer van God sal eeuwigh scheyden.
So dat den boosen is de Geestelijcke doodt
Ellendigh sonder eyndt, afgryslijck, swaer en groot,
Die haer de sonden quaet met vreuchde doet bedryven,
Waer voor de vloeck der wet haer eeuwigh by sal blyven.
| |
[pagina 111]
| |
3. Maer als men wil besien den geestelijcken doodt,
Ten aensien van den geen, die God uyt liefde bloot,
Geeft een vruchtbaer geloof, heeft door zijn Geest herboren;
Ten aensien van haer, heeft die doodt haer kracht verloren.
Want Christus heeft den vloeck, en al haer schult betaelt,
En op haer Godes gunst, en Gods Geest weer gehaelt,
Het eeuwigh hoochste goet, hy haer heeft weer verworven.
1. Sy zijn door Christi doot der sonden al gestorven. Ga naar margenoot+
En worden uyt den doodt der sonden weer verweckt,
Door Gods Geest, die tot deught, haer door't geloove treckt:
So dat zy vangen aen in heyligheydt te leven,
En met vreught na Gods woort, haer hert, wil werck begeven.
2. Sy zijn der Wet gedoodt, en leven Gode voordt, Ga naar margenoot+
De vloeck der Wet en mach haer komen niet aen boordt;
Want hun die Christum vast door het geloof omvangen
De vloeck niet quellen kan, want Christus heeft het prangen
Der Wet, haer heel ontset; So dat de Wet niet meer Ga naar margenoot+
Beschuldighen haer kan, maer moet vry spreken weer,
Door dien haer sonden zijn in Christi bloet verdroncken,
En de gehoorsaemheydt Christi haer wort geschoncken.
3. Sy zijn der werelt oock gestorven en gedoodt, Ga naar margenoot+
Dat is, sy hebben geen gemeenschap al te groot
Met dese werelt boos, zy worden niet gevonden
Te doen des werelds werck. Dat is, met vreught de sonden,
En met des werelds werck, en ydelheden veel,
Noch werelds lusten geyl, en soecken sy geen deel,
Maer al den schoonen schijn der werelt zy verachten,
En staen op uyt den slaep der sonden; en betrachten Ga naar margenoot+
Een heyligh leven nieuw; en achten niets so seer
Als de kennisse goet van Christus onsen Heer.
Christus is haer vermaeck, Christi woord haer verblyden, Ga naar margenoot+
En stellen alle dingh om Christi wil besyden.
| |
[pagina 112]
| |
Om also door de kracht van Christi doodt altijdt,
Als uyt der sonden doodt verresen seer verblijdt,
Te leven door't geloof, meer en meer af te sterven
Des werelts wercken boos, die ziel en lijf bederven:
En trachten altijdt voort in heyligheyd te gaen,
Met vreugt, van deught tot deught, en trecken Ga naar margenoota Christum aen
Door een vruchtbaer gheloof, om door Christum te leven
Voor Godt, en worden so tot heylicheydt gedreven.
Van den Geestlijcken doodt zijn dan Gods Kind'ren al
Door Christum heel bevrijdt, dien het Godloos getal,
Hier, eeuwigh oock hier na, moet sterven en be-erven,
Naer lichaem ende ziel in't helsche vier verderven.
Een Christen door't geloof, die dus tot Christum gaet,
Ga naar margenoot+En uyt der sonden doodt verryset met der daet,
Is oock der werelt doodt, dat is, ghelyck hy trachtet,
De Ga naar margenoota werelt niet gelyck te zijn, maer die verachtet,
So wort hy oock veracht, versmaet en seer gehaet
Van al de Ga naar margenootb menschen veel, die dese werelt quaet
Ga naar margenoot+Aen hangen. Want so is't, d'Apostel ons vertellet
Dat in Ga naar margenootc dit aerdsche dal, het met hem was gestellet.
Daerom o Christen mensch! in den geest'lijcken doodt,
Toont dat ghy niet en leght, (als hy die is ontbloot
Van een vruchtbaer geloof:) wilt leven door't geloove
Dat ghy den Satan niet, noch werelt wordt ten roove.
Ga naar margenoot+Rijst uyt der sonden slaep, staet op uyt sondes doodt,
Verlaet de wereld boos; geen sonde kleyn noch groot
Begaen wilt met vermaeck: Maer wilt de sonde haten;
Ga naar margenoot+Al wat een mensch verlockt tot sonde, wilt verlaten.
Toont dat ghy zijt een mensch herboren door Gods Geest,
Leeft heyligh door't geloof, God oprecht dient en vreest,
Dat ghy van Christi doodt, van Christi opstaen krachtigh,
De heylsaem soete vrucht, mooght eeuwigh zijn deelachtigh.
| |
[pagina 113]
| |
II. De tweede soort is, des lichaems droeve doodt,
Die 't lichaem van de ziel seer wreedelijck ontbloot.
Waer door de mensch verliest dit tydelijcke leven,
Die om der sonden wil den menschen al doet sneven.
Maer aengemerckt dat wy uyt Gods genade groot,
Door Christum zijn bevrijt, van den geest'lijcken dood:
Van d'eerste doot, de welck den mensch van God gaet scheyden,
En van den tweeden doodt ter hellen die doet leyden:
Soo en is dese dood, die lichaem en ziel scheydt,
Ons eygentlijck geen doodt; want die den wegh bereyt
Ter salicheyt, wy gaen so door dit tijdlijck sterven
Daer men eeuwige vreughd sal erven en verwerven.
Want so wanneer de ziel van den lichame scheydt,
't Lichaem blijft niet in't stof, maer wort in't graf geleyt
Als in een rust-plaets sacht; de ziel niet gaen verdwynen,
Maer vaert by God in vreught, bevryt van alle pynen;
En worden wel bewaert, alsoo wordt dan verwacht,
Dat op den ionghsten dagh, door Godes groote kracht
Het lichaem uyt het stof der aerden sal op-rysen,
End' werden met haer ziel vereenight om te prysen,
En loven zynen God in alle eeuwigheydt,
En so bekomen dan de volle salicheydt:
De salicheyd vol vreught die so heerlijck sal wesen,
Dat niemandt nu verstaen, de grootte kan van desen.
Waerom d'herboren mensch behoordt te vresen niet
Den lichaem'lijcken doodt: want die van veel verdriet,
Droefheydt, smert, quellingh, pijn, geheel hem sal bevryden,
En maken dat hy Godt voortaen tot geener tyden
Door sonden groot of kleen, en sal bedroeven meer:
Want hy 't verdorven vleesch als dan sal leggen neer.
Verlaten al het kruys dat hy hier moste dragen,
De ziel vaert op tot God, geniet vreughdighe dagen.
| |
[pagina 114]
| |
Het lichaem rust in't graf, en wacht den ionghsten dach,
Dat lichaem ende ziel vereenight werden mach:
Om t'saem de volle vreughd eeuwighlijck te bekomen,
Die haer dan nimmermeer sal werden weer benomen.
Siet hierom moet den mensch niet Slapen in den doot,
Maer waken door't geloof oock in des doodes noot,
En uyt der sonden Slaep god-salichlijck op-waken,
Om so tegen den doodt sich wel bereydt te maken.
Want hy die door't geloof salichlijck sterven sal,
Die moet god-saligh eerst hier leven in dit dal.
En die god-saligh leeft, sal door't geloove sterven,
In plaets van't aerdsche dal den Hemel schoon beerven.
Om dan na desen doodt te wachten wel gerust,
Om 't scheyden oock van hier te wenschen wel met lust:
So sullen wy nu sien, waer in dat sy gelegen
Den geestelijcken Rust, op alle onse weghen.
Die geestelijcke Rust oock als een Slape soet,
Bevredight door't geloof ons herte en gemoet.
Want dese Rust bestaet in een seer vast betrouwen,
Dat onbeweechlijck gaet op Godes goetheyd bouwen:
En sich door het geloof vol-komentlijck verlaet,
Op Gods voor-sienigheydt in alderhande staet:
In voor-spoet danckbaer is, sich dan doet niet verheffen,
Oock niet te seer verslaen als ons het kruys komt treffen.
Maer God vertrouwen doet door een geloof, dat weet,
Ga naar margenoot+Dat God is versoent, dat daer-om alle leet
Dat ons oock over-komt, ten goeden moet gedijen,
Ga naar margenoot+Dus ons so wel in't kruys als voor-spoet doet verblijen.
So dat de nieuwe mensch die dien rust heeft gevaet
Al-tijd wel is getroost, hoe dat het met hem gaet.
Al is aen alle kant de wereld vol onlusten,
Nochtans door het geloof hy wel getroost sal rusten,
| |
[pagina 115]
| |
En wachten op zijn God, versekert zynde heel,
Dat hy niet van zijn heyl verliesen sal een deel.
Want hy met zynen Godt versoent is sulcker maten,
Dat die hem niet en sal, in noodt, noch doodt verlaten. Ga naar margenoot+
Versoent is met zijn God, door Christi liefdes daedt,
So naeu, so vast, so wel, in so volkomen graet,
Dat Godt al-wijs, al-goet, al-machtigh, God den Vader,
God den Soon, ende God den Heyl'gen Geest te gader
Eeuwigh een-wesigh Godt, voor hem is, hem tot goet
Gods wijsheyt, goetheyd, macht, Gods rijcke schatten soet,
Ten besten zijn voor hem; God self, al Godes gaven
Ten goeden zijn voor hem, om eeuwigh hem te laven,
Om te doen hebben hem al 't geen hy nodigh heeft,
So langh als hy al hier in't dal der tranen leeft,
Tot een gerust gemoet, tot een godsaligh leven,
En tot een saligh eynd; om 't hoochste goet verheven
Te hebben met der daed na Gods beloft' en woordt.
So dat hy so gerust zijn leven tracht te leyden,
Als een die seker weet dat geen dingh hem kan scheyden
Van Godes liefde sterck, van Christi liefde groot,
En weet dat hem geen dingh, noch leven, noch de doodt,
Geen creatuur hoe groot, ia wat men mach bedencken
Aen zynder salicheydt in't minste niet kan krencken:
Want de victori heeft hy nu al in zijn Hooft,
En met een hope vast so krachtigh hy gelooft,
Dat hy versekert is dat Christus al zijn leden,
(Van welcke hy is een,) in aller eeuwigheden
Op-nemen sal tot hem, en de victori schoon
Doen hebben; geven haer d'onverwelcklijcke Croon,
Die haer dan nimmermeer sal werden weer benomen.
Waer-om d'herboren mensch gerust en sonder schromen
| |
[pagina 116]
| |
Hier in dit aerdsche dal belydet Christi naem,
En leeft door het geloof in deughden veel bequaem,
Gerust en wel getroost verwacht den dagh des Heeren,
Versekert dat hem niets van't hooghste goed kan weeren:
So dat hy is gewis van zyne saligheyd:
Ga naar margenoot+Ja is nu saligh al, door hope op waerheyd
Van Gods beloften trou, die God na't wel-behaghen
Van zijn Godlijcke wil, al van eewige dagen
So gesint, in zijn woord hem seer veel heeft gedaen;
En weet dat Godes wil kan niemant tegen staen.
't Geen god wil, wil God doen, want Gods woord is waerachtigh,
Wat Godt wil kan God doen, als al-wijs en al-machtigh.
En aldus rust den mensch geest'lijcker wyse stil,
Door een vertrouwen vast, getroost in Godes wil.
En seyd hoe God het voeght, my sal altijd genoeghen
In leven, noodt en noodt, na Gods wil my wil voeghen.
Tot voedsel van dien rust, de mensch voort altijd moet,
Door een vruchtbaer geloof, vlijt doen dat zijn gemoed
En Mede-weten hem van wel-doen mach getuyghen;
Af-legghen eygen wil, en die na Gods wil buyghen:
Versaken eygen vleesch, verlaten al het geen
Wat aertsch en Werelds is, en voeghen sich alleen
Na Godes heyligh woord, en dat wel overweghen,
Om inde vreese Gods Godsaligheyd te pleghen:
En zijn gedachten al te houden besich wel,
Voor al met Godes woort, en nemen een opstel,
Daer van te wijcken niet, maer Godes wil t'aenkleven
In laten ende doen, daer nae sich te begeven:
En alle tijd tot God met vieriger aendacht,
Suchten, en bidden hem om geestelijcke kracht.
En so sal dan die rust toenemen en beklyven,
En door een vast geloof den mensch altijd by-blyven.
|
|