Verzamelde gedichten

[p. 1719]

Tovertuin (1946)

Op het stofomslag is de volgende tekst afgedrukt onder de titel: ‘Over zijn thans verschenen Tovertuin schrijft Hendrik de Vries’:

Deze bundel verzamelt het merendeel der gedichten die ik voortbracht sinds 1937, het verschijningsjaar van Nergal, Atlantische balladen en Geïmproviseerd bouquet. De oudste dagtekenen van voorzomer 1938, de jongste van herfst 1943. Zij ontstonden meest groepsgewijs in korte, scherp omgrensde perioden, en tonen zowel naar technische structuur als naar gestemdheid uiterste tegenstellingen. - Deels wijl men zulks van hun dichter gewoon was, deels wegens hun sfeer en karakter, herinnerend aan zekere verwringings- en castagnettendansen, werden verscheidene, toen zij in tijdschriften e.a. verschenen, wel gehouden voor vertalingen van Spaanse volkspoëzie. Echter vindt men te midden der 135 hier bijeengebrachten slechts een paar kleine voorbeelden dier zielvervoerende zangen, welker oorsprongen, langs onafzienbare reeksen wijzigingen en bij-vormen, zich verliezen in het onbekende. Deze werden in de mond gegeven aan een gitaanse zangeres (blz. 813), en voorafgegaan door een - in de Spaanse tradities niet ongebruikelijke - ontlening aan het Hooglied. Overigens bevat het boek nergens vertolkingen, omdichtingen of navolgingen, tenzij men hieronder tevens beïnvloeding door (meest Andaluzische) muziek en muzikale ritmiek wil verstaan, of toepassing van daarmee verwante klankwetten. De bundel is dus geen Spaanse. Evenmin heeft ze folkloristische betekenis: in wezen bleef ze los van volksoverleveringen die hier slechts persoonlijk werden verwerkt. Zo is ‘Alruin’ (blz. 775) louter gebruikt in de zin van ‘gifplant’ of (pijnstillend) plantengif, onafhankelijk van alle wijdverbreide legenden welke haar bezit aanprijzen als opperst-begeerlijk.

De samenstelling van de bundel werd gevoeld als de aanleg van een tuin: groepen van gelijke gevoelskleur werden bijeengehouden en bijeengebracht; de overgangen tussen zware poëzie en bijna-kinderverzen zijn geleidelijk.

[p. 1720]

Tweeling-gedichten werden steeds naast elkander geplaatst. Hieronder zijn te verstaan: gedichten die buiten alle opzet om gelijke vorm en grootte kregen, hetgeen eerst bij het neerschrijven bleek, daar zij doorgaans in volslagen duisternis, en anders ook meest zonder papier, werden gevormd en voltooid. (De slaap heeft aan dit scheppingsproces een veel zeldzamer en veel geringer aandeel dan dikwijls is beweerd, blijkbaar door vèrgaande overdrijving van wat ik als uitzonderingen verhaalde.) Enige der zwoelste en donkerste dezer verzen verschenen als vóóruitgaafje onder de naam Robijnen, in het verborgene, tijdens de bezetting, door ‘De Bezige Bij’ verzorgd.

Enkele van lichter, speelser genre, Slingerpaden, door ‘De Vuurslag’, waar ook een Danslied (‘Liefste kom...’, blz. 728-729) afzonderlijk werd uitgegeven. Afgezien hiervan is de bundel geheel nieuw.

Bij de voorpublikatie van de gedichten met de beginregels ‘De vader stierf, toen de moeder’ en ‘Peter de kabouter’, onder de gezamenlijke titel ‘Sproken’, in de bundel Novellen en gedichten (Boekenweekgeschenk 1941), plaatste Hendrik de Vries de volgende voetnoot:

Al hebben deze ‘Sproken’ het karakter van Spaanse volksliederen, het zijn geen vertalingen. Wel is ‘Kabouter Peter’ gedicht op een Andaluzische melodie, moderne verbinding van ‘Zambras’ en ‘Soleares’ (twee zeer verschillende gitaanse dansen), en vooral geïnspireerd op de ontroerende stem van de blinde ‘Niña de la Puebla’ (Lolita Jiménez), die aldus haar ‘Agüelo Curro’ (grootvader C.) zingt. Mijn tekst heeft met het oorspronkelijke alleen de muzikale bouw gemeen; daardoor ook de plaats, die de eigennaam inneemt.