De werken van Vondel. Deel 9. 1660-1663

[p. 663]

Ter bruiloft van den weledelen heer Robert Honiwood, Ritmeester in dienst der vrye Landen,
en de weledele joffer Margarite van Vlooswyk.aant.^*

ANNUIT ORANTI.

Opluikende Margriet, gewoon de lust te boeten¹
Met hemelsch maetgezang, en, drijvende op de voeten
En toonen van de keele en liefelijke snaer,^2-3
Braveerde Venus wet en hooghgewijt autaer.⁴
De Ridder Honiwood vergat zijn wapenplichten,
En grenswacht aen de Wael, daer 't Roomsch gewelt most zwichten
Voor Burgerhart, geteelt uit Koningklijken stam.^6-7
De trouwe minnaer vont geen lessing voor zijn vlam.⁸
Hy hiel geduurigh aen om 't edel hart te winnen
Omtrent den Aemstelstroom. Zy ging met Zanggodinnen
Te raede, en oock ten reie, en stelde haer geluk
In vrye zuiverheit te leven, buiten 't juk¹²
Van 't huwelijk, indien 't de hemel haer vergunne;
Een juk, dat mannen min bezwaert, de vrouwekunne¹⁴
Meer drukt en onderhoudt; een' last met recht te vliên¹⁵
Voor wijze jofferen, die uit haere oogen zien,
En zoo veel verder dan die niet zoo hoogh geschaepen¹⁷
Te licht gezeghlijk, zich aen ydelheit vergaepen,¹⁸
En een verbeeldinge van weelde, die heel snel,
Op haer gevoelijkst, berst, gelijk een waterbel,²⁰
En, als een droom, verdwijnt. Hou op, hou op van janken.
Ik hoor van honderden geen twee, die 't zich bedanken.²²

* Van 1662. - Volgens de tekst van Vondels Poezy 1682, I, blz. 705. Het motto, ontleend aan Aeneïs XI, 797, betekent: ‘Zij knikte de smekende toe.’
Opschrift: Robert Honywood, geboren te Londen in 1636, in 1659 door de Staten van Holland tot Ritmeester benoemd, trouwde 5 Sept. 1662 met Margareta van Vlooswijck (gedpt. 25 Maart 1647), dochter van Burgemeester Van Vlooswijck en Anna van Hoorn (Elias, De Vroedschap I, blz. 483).

1 Opluikende: ontluikende: woordspeling met Margriet als bloemennaam; boeten: bevredigen.

2-3 zie blz. 296.

4 Braveerde: trotseerde.

6-7 waar eertijds de macht van het Romeinse leger moest zwichten voor Claudius Civilis.

8 lessing: blussing.

12 zuiverheit: kuisheid.

14 vrouwekunne: het vrouwelik geslacht.

15 onderhoudt: onder bedwang houdt.

17 verder (zien); niet zoo hoogh geschaepen: met minder talent begaafd.

18 Te licht gezeghlijk: zich gemakkelik gewonnen gevend.

20 Op haer gevoelijkst: zo gevoelig mogelik (Ned. Wdb. IV, 1975).

22 die 't zich bedanken: die reden hebben om er zich later geluk mee te wensen (Ned. Wdb. II, 1123).

[p. 664]

 

Ik heb dit jammeren nu al te langh gehoort.

 

Dit is gemeene kost, geen ooft, dat my bekoort.²⁴

25

Zoo zoekt een vogelaer de vryen, onder 't vliegen,

 

Met zijne zoete fluit te vangen en bedriegen.^21-26

 

Hoe stont de Ridder voor dees spraek van zin berooft!

 

Als een, die onverhoedts, voor 't wreede slangenhooft,

 

In marmersteen verkeert, geen lippen meer kan reppen,

30

Geen lidt verroeren, en noch lucht noch adem scheppen.^28-30

 

Hy vont een schoonheit, die het keurighste oogh verleit,³¹

 

Maer och, een schoonheit, vreemt van mededogenheit,

 

En zoet op pijnigen, en martelen, en grieven³³

 

Der onderdaenighsten, die haer alleen believen,

35

Alleen naer d'oogen zien, en smeeken om gena,

 

Gelijk de zonnebloem de zon volght vroegh en spa.

 

Maer een rechtschapenheit, van geen gevaer te trotsen,³⁷

 

Voor een onwinbaer slot, langs onbegangkbre rotzen,

 

Hervat den moedt en storm, al stort hy slagh op slagh.³⁹

40

Het rijzen van de zon, het vallen van den dagh,

 

En teffens nacht en dagh 's helts dapperheit getuigen,⁴¹

 

Gezint te breeken, eer dan zich te laeten buigen.

 

Al d'oude poëzy van 't minnen oit gedacht⁴³

 

Geraekt nu in 't geloof: hoe Herkules zijn kracht

45

Verliest in 't vrouwekleet, gelijk een vrou herschapen,

 

De leeuwenhuit, en knods, het monstertemmend wapen,

 

Verwaerloost, en de spil in ste van boogh hanteert.^43-47

 

De Min moet lachen, nu de schoonheit triomfeert,

 

En sterkheit leght aen bant. Een maeght betemt veel braven.⁴⁹

50

De Ridder acht zich noch gelukkigh onder 't slaven,

 

En schat dees schoonheit, met een eedle deught gepaert,

 

Een perle in gout gezet, die moeite en arbeit waert.

 

De moeite leert het eêlst waerdeeren, en gebruiken.

 

Men vint geen perle by den wegh. Men moet eerst duiken

55

En visschenze op den gront. Natuur, bedacht en wijs,

 

Bewaert de gaven dus by haer waerdy en prijs.⁵⁶

 

Jupijn, die 't al regeert, verhoort in 't endt het smeeken

 

Des braven minnaers, van zijn hoop te lang versteeken,⁵⁸

24 gemeene: algemene, gewone.

21-26 Hou op: hier komt Margriet aan het woord.

28-30 't wreede slangenhooft: het hoofd van Medusa, dat ieder deed verstenen die het aanzag.

31 keurighste: kieskeurigste.

33 zoet op: verzot op.

37 van geen gevaer te trotsen: door geen gevaar af te schrikken (?).

39 storm: bestorming; stort: valt.

41 teffens: tegelijk.

43 Al wat de dichters in de oudheid bedacht hebben over de macht van de liefde.

43-47 Geraekt nu in 't geloof: wordt nu betrouwbaar geacht; Herkules, verliefd op Omphale, koningin van Lydië, kleedde zich als een vrouw, en hielp haar spinnen; de spil: nl. van het spinnewiel.

49 braven: dapperen.

56 Bewaert by: handhaaft in.

58 versteeken: verstoken, beroofd.

[p. 665]

 

En vaerdight Pallas naer den blijden Zangbergh af.

60

Zy, vaerdigh op den last, dien haer de vader gaf,⁶⁰

 

Genaekt Margriete, een tiende in negen Zanggodinnen,⁶¹

 

En roept de schoone maeght, erfvyandin van 't minnen,

 

Ter zijde, op datze haer des hooghsten wil ontdek.

 

Dus raekenze onderling in minnelijk gesprek.

65

De wijze Pallas pleit voor d'eer van Venus rijken.

 

Zy raetze op 't hoogh gebodt de vlagh en 't zeil te strijken.

 

Men kan het nootlot van Jupijn niet wederstaen.

 

Zy bietze 't huwlijxpant den rijken trouring aen.

 

Op datze Honiwood naer zijn verdienst de hant bie,

70

Sneet schrandre Mulciber hier Annuit oranti⁷⁰

 

Met kunst op: en de maeght, dit lezende, zat stil

 

En stom, en overwoegh des allerhooghsten wil,⁷²

 

Geensins t'ontworstelen met woorden noch gedachten.

 

z'Aenvaert beschroomt den ring, en zeght, geen jammerklagten

75

Van minnaers zouden my van mijnen vryen staet

 

Beroven, neen gewis, noch zelf der oudren raet

 

Kan 't hart bewegen: maer de reden eischt genoegen⁷⁷

 

En onzen eigen wil naer 's hemels wil te voegen.

 

Jupijn bestemt zijn beê: wy stemmen met Jupijn.⁷⁹

80

Op dat gewenschte woort brak flux de zonneschijn

 

Door alle nevels heene, uit 's hemels tinne en transsen,

 

En schiep een schoonen dagh. De rooze-en-myrtekranssen

 

Bekranssen 't lieve paer, den Bruigom, en de Bruit,

 

En Hymen quam ter feest getreên met dit geluit:

85

  O schoone dochter van uwe overschoone moeder,

 

Gezegent zy uw trou, Jupijn uw troost en hoeder.

 

Gy trout den Ridder, en de Ridder uwe hant⁸⁷

 

Door 't hemelsche beleit, tot vreught van 't vaderlant,

 

Dat aen de diensten van zijn' vader en uw' vader⁸⁹

90

Zich eeuwigh houdt verplicht, en uit uw twee te gader⁹⁰

 

Verwacht de helden, die der vadren spoor betreên,

 

En 't recht hanthaven van de vrygevochte steên.

 

De minneby schept lust te weiden op de tippen⁹³

 

Van uwen roozenmont, en honinghzoete lippen,

60 vaerdigh op den last: bereid tot de opdracht.

61 een tiende: vgl. vs. 1-3 en blz. 296.

70 Mulciber: de smid Vulcanus; Annuit Oranti: zie het motto van dit gedicht.

72 overwoegh: overwoog.

77 reden: verstand, inzicht; (ons) genoegen.

79 bestemt zijn beê: willigt zijn verzoek (nl. van de minnaar) in (Ned. Wdb. II, 2141); stemmen met: stemmen in met, sluiten ons aan bij.

87 de Ridder (trout) uwe hant.

89 zijn' vader: de oude Ritmeester Robert Honywood Sr., bij wiens uit den dienst treden de zoon tot Ritmeester was benoemd (Elias I, 483).

90 houdt verplicht: verplicht gevoelt.

93 De minneby: woorspeling met de naam van de bruidegom; weiden: genietend vertoeven.

[p. 666]

95

En dau te lezen in uw levens morgenstont,

 

Die boven nektar smaekt. ô schoone roozemont,

 

O bloem van Vlooswyk, zoo die lust hem noit verveelde,

 

Besnoey zijn wellust niet, maer queek de dertle weelde⁹⁸

 

Van uwen Bruidegom, terwijl uw jeught het lijdt.⁹⁹

100

Zoo reedtge aen d'eeuwigheit, in 't bloeienst van uw tijt.¹⁰⁰

 

 

 

MDCLXII

98 wellust: genot.

99 terwijl: zolang.

100 Zoo reedtge aen d'eeuwigheit: zo werkt ge mede om uw geslacht te vereeuwigen (reeden: werk doen om iets in orde te maken; (zie Mnl. Wdb. VI, 1148).