De werken van Vondel. Deel 9. 1660-1663

[p. 657]

Op het Jaergetyde van Mejoffer Jacoba Bikker,aant.^*

Voor den Heer Pieter de Graef, Jongkheer van Zuidtpolsbroek,

HAERET LATERI LETALIS ARUNDO.

'k Zou de liefste gaen besteeken¹

Op haer vrolyk jaergety,

Maer wat raet? de winterweken

Zetten ons geen bloemen by,⁴

Roos noch leli groen noch lover.

Loumaent, krimpende aen den haert,

Heeft geen groen voor minnaers over,

Die vast zuchten ongepaert.⁸

Om dit jaergety te vieren
  Moght ik vlechten een feestoen¹⁰
Van Apolloos lauwerieren,

Eeuwigh levende, eeuwigh groen:

Maer zy zou aen Dafne denken,¹³

Hoeze voor den vryer liep,

Die de schuwe maeght wou krenken,¹⁵

Eer de stroomgodt haer verschiep.¹⁶

Best dat ik de liefste wye,¹⁷

Door een trek, die my verrukt,¹⁸

Eenigh loof van poëzye,
  Op Parnas noch versch geplukt.
Loumaent opent nu de poorte

Voor den intrê van het jaer,

En haer zalige geboorte,

Waerdt gedacht met zangh en snaer.²⁴

* Van 1662. - Volgens de tekst in Vondels Poëzy 1682 II, blz. 93. Het motto, ontleend aan Aeneïs IV, 73, betekent: ‘de dodelike pijl hangt aan zijn zijde’.
Opschrift: Jacoba Bikker (1640-1695), jongste dochter van Dr. Jan Bikker en Agniet de Graef, was verloofd met haar neef Pieter de Graef (1638-1707), zie dit deel, blz. 393 en deel 8, blz. 978. Voor hem maakte Vondel dit gedicht op Jacoba's verjaardag (2 Jan.).

1 besteeken: met bloemen of geschenken begiftigen, en wel om geluk te wensen op een verjaardag of dgl. (Ned. Wdb. II, 2126).

4 Zetten by: verschaffen (Ned. Wdb. II. 2673).

8 Die aanhoudend zuchten zolang zij nog ongepaard zijn.

10 Moght: zou ik willen; feestoen: ongewone vorm voor festoen (van het Fra. feston), door Vondel blijkbaar in verband gebracht met feest.

13 Zie blz. 393.

15 krenken: leed doen, schenden (Ned. Wdb. VIII, 158).

16 verschiep: van gedaante deed veranderen.

17 wye: toewijd.

18 trek: neiging, voorliefde; verrukt: meesleept, verleidt.

24 Waerdt gedacht: waardig herdacht te worden.

[p. 658]

25

Elf paer jaeren is 't geleden

 

Dat de zon uit d'oosterkim

 

Moediger quam opgereden,²⁷

 

En verdreef de naere schim,²⁸

 

Om mijn schoone en uitverkoren

30

  Eerst te zeegnen met genâ,³⁰

 

Schoone niet alleen geboren

 

Voor zich zelve: dat waer scha.³²

 

Die van Godtheên niet verscheelen

 

Scheppen hemelsch haeren lust³⁴

35

Zich aen andren me te deelen,

 

Dat 's den wijzen wel bewust.

 

Eene roos wort eerst geprezen

 

Als zy haeren geur verspreit,

 

Om den flaeuwen te genezen,³⁹

40

  Die 't bekent met dankbaerheit.⁴⁰

 

Wyze Pallas, laet de gaven,⁴¹

 

Laet den bloesem van uw tijt

 

Niet verwelken. Volgh de braven.⁴³

 

Edelmoedige aert benijt⁴⁴

45

Niemant licht aen licht t'ontsteken.

 

Zou Jacoba, heusch van zin

 

In beleeftheit hier ontbreeken?⁴⁷

 

Min verdient een wedermin,

 

Op dees hoop volharde ik stouter

50

  U te vieren naer mijn maght.

 

'k Wierrooke u voor Venus outer,

 

Eer van 't jofferlijk geslaght.

 

Laet ons 't jaer met liefde ontginnen,⁵³

 

Denk de tijt is veel te dier,⁵⁴

55

Om te slijten zonder minnen.

 

Wat is schoonheit zonder vier?

 

Volgh de voestervrou der staeten.

 

Volgh natuur en haere leer,

 

Nu de zusters u verlaeten.⁵⁹

27 Moediger: fierder, trotser; opgereden: omhooggereden (met de zonnewagen).

28 de naere schim: de sombere schaduw.

30 genâ: gunstbewijs, zie ook vs. 64.

32 scha: jammer.

34 hemelsch: omdat zij hemels zijn, in hun hemelse gezindheid.

39 den flaeuwen: de krachteloze.

40 bekent: erkent.

41 Wyze Pallas: aldus wordt Jacoba toegesproken.

43 braven: voortreffeliken.

44 Edelmoedige: onbaatzuchtige; benijt: misgunt.

47 ontbreeken: in gebreke blijven, te kort schieten (Ned. Wdb. X, 1824).

53 ontginnen: beginnen.

54 dier: kostbaar.

59 de zusters: Elisabeth, in 1652 getrouwd met Mr. Jacobus Trip; Geertruid in 1654 met Jean Deutz; Wendela in 1655 met Mr. Johan de Witt (zie deel 5, blz. 842), Cornelia in 1658 met Dr. Gerard Bicker van Swieten (Elias, De Vroedschap).

[p. 659]

60

  Wat voorby schiet, keert niet weêr.⁶⁰

 

Wat is bloesem zonder vruchten?

 

Wat is leven zonder ga?

 

Laet uw' minnaer dan niet zuchten.

 

Kroon mijn min met uw gena.⁶⁴

60 voorby schiet: voorbijvliegt.

64 zie vs. 30.

TEKSTKRITIEK: in vs. 59 staat Na.