De werken van Vondel. Deel 9. 1660-1663

[p. 248]

Op d'afbeeldinge van koningklijcke Majesteit Karel Stuartaant.^*

Den tweeden Koning van Groot Britanje, Vranckrijck en Yrlant.
Voor zijn Vorstelijcke genade prins Maurits door Ovens geschildert.

Multum ille & terris jactatus, & alto.

Dit's KAREL, zonder helm voor Maurits afgemaelt.

Waerom, naerdien de helt het harnas aen dorst schieten?²

Hy staet reisvaerdigh, om te Londen ingehaelt,

Naer zijn gebeên by Godt, nu zonder bloetvergieten,⁴
  Na lange ballingschap, het wettigh erf te kleên,^4-5

* Van 1660. - Volgens de tekst van de uitgave in plano (Unger no. 602). Het motto, ontleend aan Aeneïs I, 3 betekent: hij werd menigmaal ter zee en te land heen en weer geslingerd.
Zie over deze schilderij: Dr. Harry Schmidt, Jurgen Ovens, Kiel [1922], blz. 197 en 279.
Nadat Engeland 8 Mei 1660 Karel Stuart tot koning had uitgeroepen, ruimden onze Staten het huis van Johan Maurits te 's-Gravenhage (het tegenwoordige Mauritshuis) voor hem in. Hier kwamen de Engelse afgevaardigden de koning huldigen. Johan Maurits placht sedert te zeggen: ‘In mijn huis is Karel II koning geworden’. Om een aandenken aan deze eer te hebben - de Staten waren gastheer, niet Johan Maurits - liet deze de koning door Ovens schilderen (Zie L. Driesen, Leben des Fürsten Johann Moritz van Nassau-Siegen, Berlin 1849. blz. 233-234). Dit moet in Mei gebeurd zijn, want 26 Mei landde Karel II te Dover.

2 naerdien: aangezien.

4 Naer: volgens, als vervulling van.

4-5 Van Lennep merkte op, dat deze verzen overeenkomen met de Declaratie van Karel, gedagtekend Breda, 21 April 1660. Zie De Gedenckwaerdige Historie van Karel de II, verciert met de Hollandtsche Lauwerkrans, gevlochten van de voornaemste Hollantsche Poëten (Amsterdam, 1660, blz. 149); het wettigh erf te kleên: de heerschappij over het rijk, dat hem wettig toekwam, te aanvaarden.

[p. 249]

 

En 't lijck des Vaders, al te godtloos en verwaten,

 

Op 't moortschavot van 't hof, gevloeckt, gedoemt, getreên,

 

Het graf te wijden, met den rouw der onderzaeten,^6-8

 

Door Godts gehengenis te jammerlijck verruckt⁹

10

Tot zulck een' vadermoort, waerom zy zich beklaegen,¹⁰

 

Gena verzoecken by den hooghsten, en bedruckt

 

Den zoon genaecken, of hy 's hemels roede en plaegen¹²

 

Zich wou gewaerdigen door zijn bermhartigheit¹³

 

Te keeren van den hals der uitgeputte rijcken.¹⁴

15

  Zoo zeegne d'eeuwige de jonge Majesteit,

 

Wiens goetheit hen verbidt, na zoo veele ongelijcken,¹⁶

 

En duizent dooden met gedult in noot bezuurt.¹⁷

 

Dat is een kroon, die gout en diamant verduurt.¹⁸

 

 

 

J. V. Vondel.

t'Amsterdam, voor de weduwe van Abraham de Wees, op den Middeldam. 1660.

6-8 't lijck des Vaders .... Het graf te wijden: aan het ontwijde lijk een eervolle begrafenis te bezorgen(?); verwaten: op vloekwaardige wijze; van: door; rouw: smart.

9 gehengenis: toelating; te: zeer; verruckt: meegesleept.

10 waerom zy zich beklaegen: waarvan zij berouw hebben.

12 genaecken: of: nader treden, in de hoop dat.

13 zich wou verwaerdigen: zoo genadig wilde zijn.

14 keeren: afwenden.

16 hen verbidt: door zijn gebeden genade voor hen verwerft; ongelijcken: aangedaan onrecht.

17 met gedult bezuurt: lijdzaam, maar smartelik verdragen.

18 verduurt: duurzamer is dan.