De werken van Vondel. Deel 8. 1656-1660

(1935)–Joost van den Vondel– rechtenstatus



[pagina 809]

Het derde bedryf. JEPTHA. HOFMEESTER. Jeptha: 785[regelnummer] Gy onderzocht by wijl mijn gemaelin,Ga naar voetnoot785 Na mijn vertreck? Hofmeester: Ick toetste meer of minGa naar voetnoot786 Hoe 't lagh in haer gedachten, doch met schroomen. Een vrou is teêr. men dorst niet nader komen,Ga naar voetnoot788 Om achterdocht te schuwen. had zy ietGa naar voetnoot789 790[regelnummer] Geroken van 't genaeckende verdriet, En hoe het kint ten berge met haer reien Vertrock, om daer den maeghdom te beschreien; Wat ging ons aen? hoe had men haer geredt?Ga naar voetnoot793 Zy waer al doot, of lagh van schrick te bedt. 795[regelnummer] Nu trockze u na, tot danckbaerheit gedreven, Om d'overhant, u weêr van Godt gegeven.Ga naar voetnoot796 Zy smilt schier van verlangen naer het kint, Het eenighste een, dat zy naest Godt bemint.Ga naar voetnoot798 Jeptha: Ter weerelt leeft geen droever man en vader. 800[regelnummer] De rouw gaet nu in arbeit. hoe dees naderGa naar voetnoot800 Aen 't baeren is, hoe my de last meer smart, En met dien last ontzincktme zin en hart.Ga naar voetnoot802 Een ander melt zijn' rouw, magh zich verluchten,Ga naar voetnoot803 Maer ick ontzagh en vreesde een' zucht te zuchten,Ga naar voetnoot804 805[regelnummer] En kropte mijn verdriet in nacht en dagh.Ga naar voetnoot805 Hofmeester: Zy merckte al dat u iet op 't harte lagh. Jeptha: Zy vraeghde eerst wat mijn moedigh hart moght prangen,Ga naar voetnoot807 Na zulck een zege en eer, van Godt ontfangen: Toen stelde ick mijn gelaet, gelijck een helt,Ga naar voetnoot809 810[regelnummer] Die triomfeert, en niet als 't was gestelt,Ga naar voetnoot810
[pagina 810]
Heel anders dan toen Ammons heir te paerde Ons opquam, met den schitterenden zwaerde,Ga naar voetnoot812 Godts stamhuis dreighde alleen in mijnen hals t'Onthalzen: toenme in zoo veel ongevalsGa naar voetnoot813-14 815[regelnummer] Niets overschoot dan Godt, in 't voorst' der troepen,Ga naar voetnoot815 Met een altaerbelofte om hulp te roepen,Ga naar voetnoot816 Op 't offren wat, ter poorte uit van mijn hof, My eerst gemoete, alleen Godts naem ten lof.Ga naar voetnoot818 Ick docht niet dat zy d'eerste my zou groeten,Ga naar voetnoot819 820[regelnummer] Uit deze poort met zang en bom gemoeten, Stof geven aen den vader, in dien staetGa naar voetnoot821 Van schrick en rouw, te scheuren zijn gewaet. Ick docht niet dat mijn dochter d'offerhande Most strecken, die zich zelf voor 't lant te pandeGa naar voetnoot823-24 825[regelnummer] Zou stellen, en vrywilligh ten altaer Zich wijden, my, gelijck een' zegenaer,Ga naar voetnoot826 Omhelzen, als ick 't jammer quaem te mellen.Ga naar voetnoot827 Och, sprackze, gunme alleen dit uit te stellen,Ga naar voetnoot828 Twee maenden op 't geberght, mijn' maeghdenstaet, 830[regelnummer] Het ondergaen van 's levens dageraet, Met mijnen rey weemoedigh te beweenen.Ga naar voetnoot831 Och vader, badtze, och vader, rust van steenen.Ga naar voetnoot832 Hebt gy dit Godt gezworen met een' eedt; Ick offre Godt mijn leven, ben gereet 835[regelnummer] Te sterven, 't volck met mijne doot te zegenen,Ga naar voetnoot835 Mijn zuiver bloet op 't lant te laeten regenen,Ga naar voetnoot836 Te storten, al den stammen tot een' zoen. Dus voerze heen, gaf moeder geen vermoên.Ga naar voetnoot838 Dat jammer zou haer tijts genoegh bedroeven.Ga naar voetnoot839 840[regelnummer] Hoe wort mijn hart beklemt, gelijck met schroeven! Wy hadden 't u ter noot geopenbaert.Ga naar voetnoot841 Och, Ammon rant vry Jeptha met uw zwaertGa naar voetnoot842 En zeissens aen: het staet hem licht te sneven.Ga naar voetnoot843 'k Vont heil in 't velt, maer t'huis noch lust noch leven. 845[regelnummer] Een woort, uit noot gesproken, veltme neêr.
[pagina 811]
Geen Ammon dreightme nu met zwaert, en speer: Ick heb my zelf ten vyant, sta beneepen.Ga naar voetnoot847 Mijn eigen zwaert is tegens my geslepen. 'k Heb al den staet tot tweemael trots geredtGa naar voetnoot849 850[regelnummer] Uit slaverny: nu strijde ick met mijn bedt,Ga naar voetnoot850 En erfgenaeme, en ga in haer verloren.Ga naar voetnoot851 Ter quader uure is zy, helaes, geboren Van my, die my alleen ten vyant heeft.Ga naar voetnoot853 Ick heb mijn hoop en zegen overleeft. Hofmeester: 855[regelnummer] Gy hebt voorheene u moediger gedraegen In 't scheiden. Jeptha: Zegh, mijn hartewee met knaegenGa naar voetnoot856 In 't hart gesmoort. het uitstel streelt de pijn,Ga naar voetnoot857 En geeft van ver de rampen andren schijn:Ga naar voetnoot858 Maer anders is 't van verre, en onder d'oogen 860[regelnummer] Wat anders. och, de doot grimt voor mijne oogen:Ga naar voetnoot860 Zy tast den stam in d'afkomst aen te stout.Ga naar voetnoot861 Mijne aders slaen: de leden worden kout,Ga naar voetnoot862 En sidderen. noit schroomde ick onder 't hortenGa naar voetnoot863 Der heiren, daer geheele benden stortenGa naar voetnoot864 865[regelnummer] Rondom mijn lijf: nu treftme schrick op schrick. Geen vader leeft rampzaliger dan ick: Zoo 't leven heet alle oogenblick te sterven, Versteecken van zijn hoop, en bloet, en erven.Ga naar voetnoot868 Wat 's Jepthaes huis? een lichaem, zonder hooft. 870[regelnummer] Dit hadde ick my van Ifis niet belooft,Ga naar voetnoot870 Maer hoopte noch uit grootvaêr Josefs asse Op stoel te zien de glori van Manasse;Ga naar voetnoot872 Een' die [gelijck helt Gedeon, wel eer De koningen, gekroont langs 't roode meer 875[regelnummer] In Madian, Godts erfdeel leerde ruimen,]Ga naar voetnoot875 Dit zeestrant zou van Filistijnen schuimen.Ga naar voetnoot876 Nu stort dees hoop in d'asch van 't offervier, En smoort in bloet. wat troost, wat raet is hier?
[pagina 812]
Hofmeester: 'k Heb dickwijl by den lantvooght d'eer genooten, 880[regelnummer] Dat zonder my niet wightighs wiert besloten,Ga naar voetnoot880 Noch vast gestelt, in 's lants geheimen raet, Tot heil des volcks, en nootweer voor den staet,Ga naar voetnoot882 Maer vondt noit stuck, zoo zwaer in 't overweegenGa naar voetnoot883 Als dit. hier wil des hemels vloeck, of zegenGa naar voetnoot884 885[regelnummer] Op volgen. eer of schande hangt hier aen. De schael van 't brein zal heene en weder slaen,Ga naar voetnoot886 Haer tong u wijs, of onvoorzichtigh noemen,Ga naar voetnoot887 Elck, naer zijn drift, dit kroonen, of verdoemen.Ga naar voetnoot888 d'Een schat u vroom, in 't houden van Godts eedt; 890[regelnummer] Een ander schelt u godeloos, en wreet.Ga naar voetnoot890 De Heiden, en besneden zal 't waerdeeren,Ga naar voetnoot891 Menschofferen, en wreetheit hier uit leeren. Een lantvooght, die de stammen zal gebiên Naer Moses stijl, hoeft uit- en om te zien.Ga naar voetnoot894 Jeptha: 895[regelnummer] 't Was uitziens tijt, eer wy de boogen spanden Om Ammons heir gewapent aen te randen,Ga naar voetnoot896 Eer Gode blint het offer wiert gewijt:Ga naar voetnoot897 Nu is 't te spade, en uit- noch omziens tijt. De tijt staet pal. men magh den eedt niet krencken.Ga naar voetnoot899 Hofmeester: 900[regelnummer] 't Gevolgh van 't werck geeft maghtigh achterdencken.Ga naar voetnoot900 Want anders is 't van achter, en van voor Wat anders. wat scherpziende ziet hier door?Ga naar voetnoot902 't Beloven scheen u nodigh, voor het strijden: Nu ziet gy dit van achter, dus in lijden, 905[regelnummer] Met naberouw vast na: nu druckt en smartGa naar voetnoot905 U dees belofte, en valt u op het hart, Gelijck een steen. Godt wil uw hart verlichten.Ga naar voetnoot907 Een zelve zaeck heeft menige aengezichten,Ga naar voetnoot908 Naer datze wordt gedraeit, gewent, gekeert 910[regelnummer] Op 's menschen oogh. dit wort met rouw geleert,Ga naar voetnoot910
[pagina 813]
En schande, en scha. zoo leert men al zijn leven. Jeptha: Noch blijven wy op twijfelingen zweven.Ga naar voetnoot912 Hofmeester: Hier strijden twee nootpunten tegens een.Ga naar voetnoot913 Kies een van beide, of rust, en kies 'er geen.Ga naar voetnoot914 Jeptha: 915[regelnummer] Die rusten moght. een dagh is haest verstreecken.Ga naar voetnoot915 Hofmeester: Opofferen, of uw belofte breeckenGa naar voetnoot916 Staet hier in uw bedencken. kies, en deel.Ga naar voetnoot917 Jeptha: Voor 't zweeren stont ick noch op mijn geheel.Ga naar voetnoot918 Toen hadde ick keur te zwijgen, of beloven.Ga naar voetnoot919 Hofmeester: 920[regelnummer] Uw vyant leght verslagen: gy staet boven:Ga naar voetnoot920 Jeptha: Om jammerlijck te vallen in mijn bloet.Ga naar voetnoot921 De zege viel my toe, op dezen voet.Ga naar voetnoot922 Hofmeester: Wat voet? dat gy uw dochter Godt zoudt slaghten? Opoffren? Jeptha: Noit schoot dit in mijn gedachten. Hofmeester: 925[regelnummer] Hoet staet gy dan verbonden aen uw woort? Jeptha: Mijn eedt staet vast. de Godtheit heeft gehoort Hem wijden wat my 't eerste uit mijne poorte Gemoeten zou.Ga naar voetnoot928 Hofmeester: Geen die in haer geboorte U zalighde, en den naem van vader gaf,Ga naar voetnoot929
[pagina 814]
930[regelnummer] Maer eer een kalf, of wat ten heuvel af Quaem huppelen, het waer dan kalf, of stieren.Ga naar voetnoot931 De wet beveelt de Godtheit stomme dieren Op 't offeren. Jeptha: De naem van dier is meGa naar voetnoot933 Den mensch gemeen, zoo wel als 't stomme vee: 935[regelnummer] En mensch en vee zijn onderdaen aen 't sterven.Ga naar voetnoot935 Hofmeester: Men onderscheit met recht die reden derven Van dieren, klaer met licht van reên verlicht.Ga naar voetnoot937 Waer is de wet, die iemant houdt verplicht Aen 't offeren van redelijcke zielen?Ga naar voetnoot939 940[regelnummer] Dat is geen wet hanthaven, maer vernielen.Ga naar voetnoot940 Doch d'uitspraeck en het oordeel van de wetGa naar voetnoot941 Is aen den mont der priesteren gezet,Ga naar voetnoot942 Bewaerders van de wet, en Moses boecken. Ick rade u by den priester raet te zoecken, 945[regelnummer] En wetgeleerde, om niet zoo los te gaen.Ga naar voetnoot945 Jeptha: En vinden zy dit offren ongeraên, Hoe dan toe? kan ick staen op hun besluiten,Ga naar voetnoot947 Hen volgen, mijn geweten gaen te buiten?Ga naar voetnoot948 Hofmeester: Zy zullen niets besluiten, zonder reên,Ga naar voetnoot949 950[regelnummer] En klaer bewijs. zoo leert men onderscheên De letter, en den zin van 's hemels woorden; Wat offeren verschilt van kindermoorden.Ga naar voetnoot952 Bestemmen zy dit offer met bescheit,Ga naar voetnoot953 En schijn van reên: hun geloofwaerdigheit,Ga naar voetnoot954 955[regelnummer] Hun aenzien geeft uw daet by 't volck een' luister, Al dwaelde gy. de priester, om niet duister Te wandelen, schoon hy de wet verstaet,Ga naar voetnoot956-57 Gaet zelf by Godt, en zijne hut om raet.Ga naar voetnoot958 Dus raeckt gy best dees zwaericheên te boven.Ga naar voetnoot959
[pagina 815]
960[regelnummer] Dus wort de schult, van uwen hals, geschoven Op 's priesters hals, indien'er is gefaelt.Ga naar voetnoot961 Hoe heeft Godts volk in 't offren eer gedwaeltGa naar voetnoot962 Van Godt, die hun de wet, om niet te missen, Genadigh schonck! in welcke duisternissen 965[regelnummer] Vervielen zy, die blint hunne eige vruchtGa naar voetnoot965 Het heiloos spoock opdroegen, eene vlughtGa naar voetnoot966 Van afgoôn! kon den hemel dit behaegen? Jeptha: Geensins. zijn vrucht den afgront op te draegen,Ga naar voetnoot968 Wie zich zoo dwaes in 't offeren verliep;Ga naar voetnoot969 970[regelnummer] Ick draegh mijn vrucht hem op, die alles schiep, Den eigenaer en heer van alle dingen, Die my beschutte, en Ammons maght kon dwingen. Maer aengezien het raetzaem schijnt Godts montGa naar voetnoot973 Te spreecken voor het offren; laet terstont 975[regelnummer] Den priester, en den wetgeleerde ontvouwen Op welck een' gront dit outer staet te bouwen.Ga naar voetnoot976 Godt stercke ons in de barning van dien noot.Ga naar voetnoot977 Hier worstelen het leven, en de doot, De schande, en eer, de vloeck, en zegen t'zamen, 980[regelnummer] Godtvruchtigheit, en liefde, het betaemen, En schricklijckheên, och hartstorm al te zwaer! Hier loopt mijn ziel, of staetheil groot gevaerGa naar voetnoot982 Van schipbreuck. och, wat zijde zal ick kiezen? Godts zegen, of de gunst des volcks verliezen 985[regelnummer] Verschilt te veel: doch 't eerste weeght wel meest.Ga naar voetnoot985 Hoe wanckelt hier mijn aengevochten geest!Ga naar voetnoot986 HOFPRIESTER. WETGELEERDE. JEPTHA. Hofpriester: Godt spaer' de telgh van Josef, en Manasse. Wetgeleerde: Dat zy gelijck een ceder eeuwigh wasse, Het gansche lant beschaduw' met haer kroon.
[pagina 816]
Jeptha: 990[regelnummer] De hemel spaere en zegene Arons zoon,Ga naar voetnoot990 En Levijs zoon, leitstarren der geslachten,Ga naar voetnoot991 Die op den troost van Godt Messias wachten. Hofpriester: Wat hooren wy? ô onverwinbre helt, Wat offer is 't dat uw gemoedt ontstelt?Ga naar voetnoot994 995[regelnummer] Eischt d'Opperste danckoffer, outervieren, Een rijcke gaef van hondert witte stieren, Voor uwe zege, op Ammons heir behaelt; Treck op, treck op naer Silo: daer betaeltGa naar voetnoot998 Elck Gode zijn belofte, en offergaven. 1000[regelnummer] Zoo werde uw leedt vergeeten, en begraven,Ga naar voetnoot1000 Uw ziel ontlast van 't pack, dat heur bezwaert.Ga naar voetnoot1001 Jeptha: Geluckigh die aldus zijn bedevaert Voltrecken magh met redenloze kudden, En danckbaer al zijn hart voor Gode uitschudden:Ga naar voetnoot1004 1005[regelnummer] Maer ick, helaes, ben Gode een offerboet,Ga naar voetnoot1005 Een eenigh kint, mijn ziel, mijn hartebloet, Gehouden op te draegen, droef en druckigh.Ga naar voetnoot1007 Wetgeleerde: Wie zijn geluck niet kent leeft ongeluckigh In rijck bezit. wat baete al' s aertrijcks schat 1010[regelnummer] Den eersten mensch, die 't paradijs bezat, En onvernoeght noch, tegens 's hemels wetten,Ga naar voetnoot1011 Zijn lippen aen verboden ooft wou zetten; Waerop Godts vloeck hem van dit erf verstackGa naar voetnoot1013 In ballingschap, verdriet, en ongemack? 1015[regelnummer] Zoo gaet het u. Godt zegende u met faeme, En eere, en staet, en d'eenige erfgenaeme, Uw hoop, en vreught: en wilt gy, tegens Godt, En zijne wet, en uitgedruckt verbodt,Ga naar voetnoot1018 Haer offeren? wat plaegh verruckt uw zinnen!Ga naar voetnoot1019 1020[regelnummer] Natuur leerde elck zijn kinders trouw beminnen, Heeft kinderliefde en trouw in rots noch steen, Maer in het hart der ouderen gesneên,
[pagina 817]
Gelijck een wet. zy planteze oock in dieren, Die door de lucht op hunne pennen zwieren, 1025[regelnummer] Of zwemmen in de zee, en watervloên, Of weiden in geberghte, en klavergroen. De pellikaen, by mangel van den regen,Ga naar voetnoot1027 En water, laet de jongen niet verlegen,Ga naar voetnoot1028 Maer opent zelf alle aders in zijn borst, 1030[regelnummer] En tapt het bloet van 't hart, om hunnen dorst Te lesschen, hen te spijzen met zijn spieren.Ga naar voetnoot1031 Gy hoort den leeu, en beer, en tyger tieren,Ga naar voetnoot1032 En brullen, zoo de jaeger 't nest berooft. Wat mensch is dan zoo dol, die noch gelooftGa naar voetnoot1034 1035[regelnummer] Den goeden Godt met bloedige offerhanden Van kinderen te paeien; zoo de landen,Ga naar voetnoot1036 Bevochtight van Eufraet, en vruchtbren Nijl, Zelfs vreemt zijn van dien wreeden offerstijl!Ga naar voetnoot1038 De Godtheit der aertsvaderlijcke stammen 1040[regelnummer] Eischt 's menschen hart, en zuivere offervlammen, Gehoorzaemheit, en geensins menschevleisch.Ga naar voetnoot1039-41 Jeptha: Heeft Abraham, op 's hemels last en eisch, Zijn' eenigen en lieven eerstgeboren, Waerin hem zulck een zegen was beschoren, 1045[regelnummer] Niet op den bergh gevoert, op 't hout geleit? Stont Abraham niet willigh, en bereit Om Isack met zijn blanck geweer te treffen?Ga naar voetnoot1047 Was 't gruwelijck? hoe loven en verheffen Dan engelen en menschen hem zoo hoogh? Wetgeleerde: 1050[regelnummer] De Godtheit zagh met haer genadigh oogh Dit aen, verboodt by tijts den zoon te dooden. Jeptha: Godt had nochtans dit offer hem geboden. Hofpriester: Tot eene proef van's mans gehoorzaemheit, Geloof, en trouw, die, meer dan os, en geit,
[pagina 818]
1055[regelnummer] En stier, en ram, den oppersten gevallen;Ga naar voetnoot1055 Want d'opperste behoeft nog vee, noch stallen: De Godtheit eischt gehoorzaemheit, en 't hart. Jeptha: Daer deert het my. dat is het dat my smert.Ga naar voetnoot1058 Wetgeleerde: Wat smert u? Jeptha: Dat ick Godt verongelijcke,Ga naar voetnoot1059 1060[regelnummer] Zoo 't hart hem niet gehoorzaeme, en dit blijckeGa naar voetnoot1060 Doer 't offer, hem belooft voor d'overhant.Ga naar voetnoot1061 Ick steecke in schult: belofte is een verbant.Ga naar voetnoot1062 Hier staet mijn ziel geketent, en gebonden. Hofpriester: Gy hebt door die belofte u onderwondenGa naar voetnoot1064 1065[regelnummer] Het geen noit mensch vermoght?Ga naar voetnoot1065 Jeptha: Ben ick geen heer Van mijne vrucht? Wetgeleerde: Zoo verre het tot eer Der Godtheit streckt: nu streckt uw dwaes beloven Ten laster van Godts naem en eer daer boven.Ga naar voetnoot1068 Indien gy dees belofte uitwercken zult,Ga naar voetnoot1069 1070[regelnummer] Uw ziel vervalt dan allerdiepst in schult. Jeptha: Is 't redelijck zijn' dieren eedt te breecken? Hofpriester: Volbrengt gy dien, de hooghste zal het wreecken. Jeptha: De wetbelofte is vast by Godt gestelt.Ga naar voetnoot1073 Wetgeleerde: In billijckheit; geen reuckeloosheit gelt,Ga naar voetnoot1074 1075[regelnummer] Noch kan voor Godt bestaen, in geene wijze.Ga naar voetnoot1075 Jeptha: Het voeght niet dat een vorst zich zelven prijze:
[pagina 819]
Maer gy, die licht en duisternissen scheit, Alziende Godt, ô aldoordringentheit, O engelen, in 't eeuwigh licht, daer boven 1080[regelnummer] Zoo hoogh verlicht, gy weet hoe mijn beloven, In 't dringenste en in 't nijpen van dien noot, Uit loutre liefde, en gloênden yver sproot, Om Godts altaer en erfdeel met deze ermenGa naar voetnoot1083 Te zuiveren, en geensins in t'beschermenGa naar voetnoot1084 1085[regelnummer] Van Moses wet t'ontbreecken, na een juckGa naar voetnoot1085 Van achtien jaer, te jammerlijck in druckGa naar voetnoot1086 By 't volck bezuurt. hoe kan een rein geweetenGa naar voetnoot1087 Godts weldaên, en zich zelf zoo gansch vergeeten!Ga naar voetnoot1088 Hofpriester: Wy volgen u, zoo ver het Godt gehengt.Ga naar voetnoot1089 Wetgeleerde: 1090[regelnummer] Uw yveren was loflijck, maer gemengt Met onverstant. Hofpriester: Uw ooghmerck was Godt eeren: Maer 't middel strijt recht tegens Godts begeeren. Jeptha: Wat middel kan my van dien bant ontslaen? Wetgeleerde: Danckofferen, dat wettigh magh bestaen.Ga naar voetnoot1094 Jeptha: 1095[regelnummer] Mijn heilige eedt is my een wet geworden. Hofpriester: Een gruwelwet. zy strijt met Moses orden,Ga naar voetnoot1096 En Godts verbodt, raeckt Godt aen zijne kroon. Jeptha: Hoe luidt dan dit verbodt? Wetgeleerde: Gy zult niet doôn. Jeptha: Ick ben hier zelf gewettight tot 's lants rechter.Ga naar voetnoot1099
[pagina 820]
Hofpriester: 1100[regelnummer] Op dat gy 't recht hanthaven zoudt: en echterGa naar voetnoot1100 Beneemtge uw huis het recht, te byster blint.Ga naar voetnoot1101 Wetgeleerde: 't Is billijck dat de wet en 't recht begintGa naar voetnoot1102 Van 't hooft des rechts, indien dit qualijck oordeelt, Zoo sterckt de mont van 't recht, door zulck een voorbeeltGa naar voetnoot1104 1105[regelnummer] Het onrecht, om met wetteloozen toom Het ongelijck te volgen, zonder schroom.Ga naar voetnoot1106 Godt wort, indien een staetloos man verbastertGa naar voetnoot1107 Van zijnen plicht, ontheilight, en gelastert,Ga naar voetnoot1108 Maer allermeest zoo 't hooft van 't vry gebietGa naar voetnoot1109 1110[regelnummer] Hier afdwaelt: want al 't volck, dat op hem ziet,Ga naar voetnoot1110 Wort schandelijck ge-ergert; dat verloopenGa naar voetnoot1111 Te gulziger, als water, ingezopen.Ga naar voetnoot1112 Dat evel kruipt van 't hooft door al de leên,Ga naar voetnoot1113 Gelijck de wolf, of kancker. geef dan geenGa naar voetnoot1114 1115[regelnummer] Aenvoedtzel tot misbruicken, en schandaelen.Ga naar voetnoot1115 Jeptha: Moght ick dees schult zelf boeten en betaelen Met dezen hals, wat waer het my een vreught! Hofpriester: Haer leven hangt aen uwen wil. gy meughtGa naar voetnoot1118 Haer spaeren. Jeptha: Wie kan my dees schult vergeven? Wetgeleerde: 1120[regelnummer] Godts priester. hy ontslaet u: laetze leven.Ga naar voetnoot1120 Jeptha: Ontsloeghme mijn geweeten?Ga naar voetnoot1121 Hofpriester: Wat is dit Geweeten, dat wijt afdwaelt van Godts wit?Ga naar voetnoot1122 Men magh geen quaet met schijn van goet verbloemen, Onweetenheit een rein geweeten noemen.Ga naar voetnoot1124
[pagina 821]
1125[regelnummer] Wilt gy naer een gerust geweeten staen, Volgh 's hemels wet: want onrust vangt eerst aen, Zoo ras men wijckt van Godts gezetten regel.Ga naar voetnoot1127 Jeptha: Een drift van Godt inwendigh steeckt het zegelGa naar voetnoot1128 Aen 't werck, waerin men zijn genegentheên 1130[regelnummer] Versterft, en breeckt, ten prijs van Godt alleen.Ga naar voetnoot1129-30 Wetgeleerde: Zegh Godt ten vloeck. zoo tergt men 's hemels toren. Hofpriester: Laet d'uitspraeck des aertspriesters hier op hooren. Jeptha: Heel gaerne, indien dit offer uitstel lijdt.Ga naar voetnoot1133 Wetgeleerde: Men borght een schult, noch schelt men die niet quijt.Ga naar voetnoot1134 Hofpriester: 1135[regelnummer] Een dagh of vijf is haest voorby gegleden.Ga naar voetnoot1135 Jeptha: De tijt is uit: nu gelden geen gebeden.Ga naar voetnoot1136 Wetgeleerde: d'Aertspriester wort geraeckt in deze daet. Jeptha: Godt is mijn burgh, en vaste toeverlaet.Ga naar voetnoot1138 Hofpriester: Zult gy zoo los 's aertspriesters raet versmaeden?Ga naar voetnoot1139 Jeptha: 1140[regelnummer] Ick heb my nu met Godt hier op beraeden.Ga naar voetnoot1140 Hofpriester: d'Aertspriester is tot middelaer gezet, Om, tusschen Godt en ons, door zijn gebedt En offerhande alle ongelijck te slechten.Ga naar voetnoot1143
[pagina 822]
Hy is gestelt tot rechter, om te rechten 1145[regelnummer] In 't heilighdom, naer eisch van elcke zaeck, Wanneer Godts boeck een tong eischt, en een spraeck,Ga naar voetnoot1146 De boeckstaef wort misduit door avrechts spellen.Ga naar voetnoot1147 Hy magh geen punt in Moses bladt herstellen,Ga naar voetnoot1148 Maer houden elcks betekenis in kracht.Ga naar voetnoot1149 1150[regelnummer] Hy zit naest Godt op stoel, als eerste maght,Ga naar voetnoot1150 Behantvest met het recht van doot en leven.Ga naar voetnoot1151 Vertrouw hy zal u haest eene uitkomst geven,Ga naar voetnoot1152 U redden in dit hachelijck geval. Verzuimt gy 't, denck dat u dit rouwen zal. Jeptha: 1155[regelnummer] Mijn hart wert sterck van 's hemels geest gedreven,Ga naar voetnoot1155 Toen ick, getroost te sterven, of te leven,Ga naar voetnoot1156 Godts volck, en Godt ten dienste, heenevoer,Ga naar voetnoot1157 Den oppersten eene offerhande zwoer Te heiligen. nu buiten mijn vermoedenGa naar voetnoot1159 1160[regelnummer] Dit uitvalt, en d'onnoosle maeght moet bloeden,Ga naar voetnoot1160 Vertroostme dat Godts geest mijn' yver steef.Ga naar voetnoot1161 d'Aertspriester hou zijne eer, en waerde: ick leef Nu raet met Godt: hier gelt geen tegenreden.Ga naar voetnoot1162-63 Gy zult met uw Levijten 't feest bekleeden,Ga naar voetnoot1164 1165[regelnummer] En 't offerlam geleiden aen mijn zy. Hofpriester: Ontschuldigh ons.Ga naar voetnoot1166 Jeptha: Ick neem den last op my. Laet d'opspraeck vry alleen op Jeptha kleven,Ga naar voetnoot1167 Alle eeuwen vry hun oordeel hier op geven.Ga naar voetnoot1168 Dit vonnis houdt zijn kracht: het leght gevelt.Ga naar voetnoot1169 Wetgeleerde: 1170[regelnummer] Ontschuldigh ons genadigh, braefste helt.Ga naar voetnoot1170 Hoe wil de stadt en 't lant hier over krijten!Ga naar voetnoot1171
[pagina 823]
Ontwijt men dus den vryburgh der Levijten,Ga naar voetnoot1172 De hooge school der wetgeleertheit! och, Bedenck u: staeck dit gruwzaem opzet toch.Ga naar voetnoot1174 Jeptha: 1175[regelnummer] De zon is hoogh; het hof verwachtme binnen. Hofpriester: Wat gaet ons aen?Ga naar voetnoot1176 Wetgeleerde: Wat zullen wy beginnen? Hofpriester: Mijn Jonathan, trouwhartighste Levijt, Beschry terstont den postmuil. vliegh den tijtGa naar voetnoot1178 Met kracht voorby. ontdeck mevrouw dees treken.Ga naar voetnoot1179 1180[regelnummer] Zoo zy haer kint wil levend zien en spreecken, 't Is tijt, hoogh tijt, om herwaert aen te spoên.Ga naar voetnoot1181 Zy juicht in 't heir, en heeft geen quaet vermoên. Men triomfeert om d'Efraïmsche bossen.Ga naar voetnoot1183 De moeder kon misschien haer kint verlossen.Ga naar voetnoot1184 HOFPRIESTER. HOFMEESTER. Hofpriester: 1185[regelnummer] Hofmeester, waer verzeilen wy alreê?Ga naar voetnoot1185 Hofmeester: Hy hoorde u? Hofpriester: Ja, gelijck een rots in zee Naer 't barnen en gebruisch der baren luistert.Ga naar voetnoot1187 By vlaegen wort de klaere zon verduistert Van eene wolck: noch breecktze na of voorGa naar voetnoot1189 1190[regelnummer] Met eene strael, ter zijde of elders, door: Maer 't licht van 't brein is hier te dicht besloten.Ga naar voetnoot1191 Nu drijft hy noch dat wy altaergenooten,Ga naar voetnoot1192 Wy priesters, wy Levijten [uitgelotGa naar voetnoot1193 Om, onderdaen en zedigh, onder GodtGa naar voetnoot1194 1195[regelnummer] Alleen te staen, en zijne stedehouderenGa naar voetnoot1195
[pagina 824]
d'Aertspriestren,] dit met onzen hals en schouderen Zelfs stutten, en dien kindermoort bekleên.Ga naar voetnoot1197 Hofmeester, denck, ay denck waer wil dit heen.Ga naar voetnoot1198 Hy, van een' geest der dwaelingen gedreven, 1200[regelnummer] Pooght zijne drift een' schoonen schijn te gevenGa naar voetnoot1200 Door ons gezagh: en worden wy gedaeghtGa naar voetnoot1201 Te Silo: zoo ons Amarias vraeghtGa naar voetnoot1202 Op welck een' voet wy, tegens Moses regelen,Ga naar voetnoot1203 Oock zonder 't hoofd te kennen, dit bezegelen,Ga naar voetnoot1204 1205[regelnummer] Dit stercken met ons tegenwoordigheit: Wat middel om, voor Arons stoel, dit pleit, Dit bloedigh pleit, rechtmaetigh uit te voeren?Ga naar voetnoot1207 Hofmeester: Ontvaltge hem, het zal den staet beroeren.Ga naar voetnoot1208 Hofpriester: Bestemmen wy 't, de godtsdienst krijght gewisGa naar voetnoot1209 1210[regelnummer] Een schantvleck, die niet af te wasschen is. Hofmeester: Hy draegh' de schult, die niet voor u wll buigen. Hofpriester: Wat raet dan? Hofmeester: Laet voor 't hofgerecht betuigen Dat gy hier toe geperst wort. scheur uw kleet,Ga naar voetnoot1213 Tot een bewijs van rouw, en harteleet. Hofpriester: 1215[regelnummer] Hoe durf de vorst Godts volck zoo lastigh vallen?Ga naar voetnoot1215 Hofmeester: De vorst draeght eerst den zwaersten last van allen.Ga naar voetnoot1216 De vader sterft de doot, in 's dochters smert,Ga naar voetnoot1217 Dies trapt hem, schoon gy recht hebt, niet op 't hart.Ga naar voetnoot1218 Hy heeft al 't lant, den godtsdienst eerst, verdaedight,Ga naar voetnoot1219
[pagina 825]
1220[regelnummer] Het priesterdom behantvest, begenadight,Ga naar voetnoot1220 Uwe inkomst, noch uw tienden noit besnoeitGa naar voetnoot1221 In oorloghslast. gy zaeght hem noit vermoeitGa naar voetnoot1222 In 't yveren, en menighmael in traenen, Of blijdelijck de feest, en nieuwe maenenGa naar voetnoot1224 1225[regelnummer] Toejuichen, met de vreught in 't aengezicht. 'k Verzwijgh hoe hy de wetschool bouwt en sticht,Ga naar voetnoot1226 En luistert naer den mont der wetgeleerden, Afkeerigh van waenwijzen, en verkeerden.Ga naar voetnoot1228 Hofpriester: Zoo raetge ons niet te treên in dit geschil?Ga naar voetnoot1229 Hofmeester: 1230[regelnummer] Om 's vaders, of ten minste om 's dochters wil. Uw byzijn zal haer troosten in dit lijden, Uw zegen haer in 't uiterste verblijden,Ga naar voetnoot1232 Om moediger naer 't hofaltaer te treên.Ga naar voetnoot1233 Hofpriester: Hoe draeghtze zich?Ga naar voetnoot1234 Hofmeester: Groothartigh, niet als een 1235[regelnummer] Die sterven moet, maer rustiger, en stouter.Ga naar voetnoot1235 Op 't voorhof staet, helaes, het deerlijck outerGa naar voetnoot1236 Met rijs gedeckt, waerop zy knielen zal. Dit worstelperck des doots is overal Met maeghdepalm bestroit, in geen saizoenen 1240[regelnummer] Verwelckbaer; zuil en hofmuur met feestoenenGa naar voetnoot1240 En hoftapijt behangen in 't vierkant.Ga naar voetnoot1241 Natuur en kunst ontzeggen niet de hantGa naar voetnoot1242 Te houden aen den schouburgh, die het levenGa naar voetnoot1243 Aen menigh moort-en-treurtooneel zal geven; 1245[regelnummer] Zoo menighmael godtvruchtigh dichtvernuftGa naar voetnoot1245 Den treurtoon, die alle andren toon verbluft,Ga naar voetnoot1246 Op Jeptha zet, in tijt van pais, en stilten,Ga naar voetnoot1247
[pagina 826]
Om 't volck te zien in bloet aen traenen smilten,Ga naar voetnoot1248 Den schouwburgh root geverft in maeghdenbloet:Ga naar voetnoot1249 1250[regelnummer] Want schreien is oock aengenaem en zoet, Zet hartewee, lang aengegroeit by droppen, Met kracht van 't hart, na'et langkzaem innekroppen.Ga naar voetnoot1251-52 Hofpriester: Hoe kleetze zich? ich denck geheel in rouw. Hofmeester: In bruitsgewaet, als eene die haer trouw 1255[regelnummer] En blijde hant den bruidegom zal schencken. Hier komt noch doot, noch leven in bedencken.Ga naar voetnoot1256 De lelien van gout, in 't sneeuw gespreitGa naar voetnoot1257 Van 't onderkleet der maeght, haer zuiverheit, Onnozelheit, en vast geloof afmaelen.Ga naar voetnoot1259 1260[regelnummer] Het opperste gewaet, vol zonnestraelenGa naar voetnoot1260 In purper, en doorgloeit van 't zonneroot, Sleept achter na, vloeit met zijn' rijcken schootGa naar voetnoot1262 Van vore om laegh. geen ring, noch halskarkantenGa naar voetnoot1263 Van perlen, noch onschatbre diamanten 1265[regelnummer] Ontbreecken hals, en hant. het blonde haer, Met geur gepoêrt, vloeit neder, als een baerGa naar voetnoot1266 Van gout in zee, van achter met zijn glanssen, Waerop de kroon om 't hooft sluit, met dry transsenGa naar voetnoot1268 In top, gelijck een myter opgehaelt,Ga naar voetnoot1269 1270[regelnummer] Die met gesteente en met karboncklen praelt. Hier toonen deught en schoonheit haer vermogen. Onsterflijckheit ziet haer alreê ten oogen En aenschijn uit. wat ziel wort ingetoomt!Ga naar voetnoot1273 Wie spat niet uit, zoo zy te voorschijn koomt! 1275[regelnummer] Kan Jeptha dat gezicht alleen verdraegen;Ga naar voetnoot1275 Gewis hy heeft noit grooter slagh geslaegen;Ga naar voetnoot1276 Dies bidde ick: sla hem zijn verzoeck niet af. Hy staet noch, maer met eenen voet in 't graf.
[pagina 827]
Godt spaere hem, tot heil van bey de staeten.Ga naar voetnoot1279 Hofpriester: 1280[regelnummer] Nu 't wezen moet, wy stellen ons gelaeten.Ga naar voetnoot1280 REY. HOFMEESTER. Rey: Vergeef het ons, hofmeester, vallen wy U lastigh: want dit schricklijcke offertyGa naar voetnoot1282 Ontraet de hulck van' 't hof niet zeil te minderen.Ga naar voetnoot1283 Wat uitstels kan het offren niet verhinderen. 1285[regelnummer] Een be verzocht d'onnoosle, moght het zijn:Ga naar voetnoot1285 Verwerf dat zy, in dezen jongsten schijn,Ga naar voetnoot1286 Haer moeder noch eens spreeck' voor 't allerleste.Ga naar voetnoot1287 Hofmeester: 'k Verzocht dit by den vader, haer ten beste,Ga naar voetnoot1288 Uit haeren naem. hy weigert het uit geen 1290[regelnummer] Quaetwilligheit, maer met gezonde reên.Ga naar voetnoot1290 Rey: Al is hier 't bloên der hartaêr niet te stelpen, Dees halsquetsuur met geene artsny te helpen:Ga naar voetnoot1292 Onheelbaer quaet wort dickwijl noch verzacht. Indien men op haer moeders komste wacht, 1295[regelnummer] Die aenspraeck zou 't verwezen hart noch stercken:Ga naar voetnoot1295 Hoewel men niet aen haer gelaet kan merckenGa naar voetnoot1296 Dat zy verflaeut. de godtgewijde bruit Staet offerreede, en stapt getroost vooruit.Ga naar voetnoot1298 Hofmeester: Bedenck het na. gy wilt het topzeil zwichtenGa naar voetnoot1299 1300[regelnummer] In dezen storm. is dat de hulck verlichten, In 't uiterste, in het barnen van dien noot?Ga naar voetnoot1301 Men klampt aldus veel dooden op een doot.Ga naar voetnoot1302 Als een leeuwin, of tygerin opdondert,Ga naar voetnoot1303
[pagina 828]
Het hongrigh nest berooft vint, en geplondert 1305[regelnummer] Van 't lieve jong, aen haere speen gevoedt, Geaest, gelaeft met melck, en zuiver bloet,Ga naar voetnoot1306 Haer van het hart gezogen, na de vlaegenGa naar voetnoot1307 Voor 't worpen, eerst met smerte aen 't hart gedraegen:Ga naar voetnoot1308 Hoe vlieghtze voort den rover na. zy brult.Ga naar voetnoot1309 1310[regelnummer] Woestijn, en woudt, van yslijckheên gevult,Ga naar voetnoot1310 Staen overent. niet tammer, maer verwoeder Van ongedult, zoudt gy de dolle moederGa naar voetnoot1312 Haer nagels fel zien zetten in het licht Der oogen van haer' man; hem in 't gezicht 1315[regelnummer] Aengrijpen; niet met handen, maer met klaeuwen Gewapent hem aenranden, onder 't flaeuwenGa naar voetnoot1316 Der bleecke maeght, die nu, al offerreedt,Ga naar voetnoot1317 De doot getroost, van doot noch sterven weet. De vader, die, verknocht aen zijn geweten,Ga naar voetnoot1319 1320[regelnummer] Niet wijcken wil, moght nutter aen een ketenGa naar voetnoot1320 Zijn gemaelin dan sluiten, eer haer hant Dit heerlijck hof kranckzinnigh staecke aen brant,Ga naar voetnoot1322 En zy in 't vier uit wanhoop quam gesprongen. Wat dunckt u? waer 't dan nut wat tijts bedongen?Ga naar voetnoot1324 1325[regelnummer] Wat rijp is lijt geen uitstel: hoe het zy, Het uitstel brengt dan niet als schade by.Ga naar voetnoot1326 REY VAN MAEGHDEN. I. Zang: Toen d'oude dwinglant van den NijlGa naar voetnoot1327 Besloot Godts stamhuis plat te treden,Ga naar voetnoot1328 De droeve Jochebed een wijlGa naar voetnoot1329 1330[regelnummer] Het kraemkint berghde, en door haer ledenGa naar voetnoot1330 Alle oogenblick een grilling ging,Ga naar voetnoot1331 En angstigh aen elck haer, In schrickelijck gevaer, Een druppel dootzweet hing: 1335[regelnummer] Het minste ruisschen van een bladtGa naar voetnoot1335
[pagina 829]
De kraemvrou, al te vroegh,Ga naar voetnoot1336 Met kracht ter nedersloegh, Belaên met haeren schat:Ga naar voetnoot1338 Bevalze, uit hoogen noot, het kint,Ga naar voetnoot1339 1340[regelnummer] In eenen rieten kist verborgen, De wufte gunst van stroom, en wint,Ga naar voetnoot1341 En 's hemels vaderlijcke zorgen. Godt weet hoe 't moederlijcke hart, In dien bedruckten stant,Ga naar voetnoot1344 1345[regelnummer] Om 't kostelijcke pantGa naar voetnoot1345 Beklemt was en benart:Ga naar voetnoot1346 Toen zy 't op 't water drijven liet, De zuster al belaênGa naar voetnoot1348 Het stil zou gadeslaen, 1350[regelnummer] Gedoken achter 't riet. I. Tegenzang: Hoe kon d'ondanckbre vorst zoo haestGa naar voetnoot1351 Dien voesterheer des volcks vergeeten,Ga naar voetnoot1352 Al Josefs weldaên! och, hy raest, Gelijck een tiger, van zijn keten 1355[regelnummer] Geborsten, om onnozel bloet,Ga naar voetnoot1355 De toevlught der Hebreen,Ga naar voetnoot1356 Oock zonder recht, en reên,Ga naar voetnoot1357 Te plompen in den vloet: De manlijcke afkomst algelijckGa naar voetnoot1359 1360[regelnummer] De telgen, uit den stam Geteelt van Abraham, Te roien uit het rijck.Ga naar voetnoot1362 De krokodil, dat moortgedroght, Verschoonde 't kint uit mededoogen. 1365[regelnummer] Denck of zijn moeders achterdochtGa naar voetnoot1365 Dit hartewee alleen haere oogen,Ga naar voetnoot1366 En Gode klaeghde, daerze zat Op d'oevers van den vliet.
[pagina 830]
Wat kermt, wat klaeghtze niet, 1370[regelnummer] Van zuchten afgemat! Hoe kropte zy de jammerklaghtGa naar voetnoot1371 Inwendigh, en zagh, stom Van angst en dootschrick, om, Beducht voor 's konings wacht!Ga naar voetnoot1374 II. Zang: 1375[regelnummer] d'Alziende wachter, die noit sliep, En Jakobs afkomst trou bewaeckte,Ga naar voetnoot1376 Zagh uyt den hemel neêr, zoo diep,Ga naar voetnoot1377 Op 't vlotend kraemkint: dat genaeckteGa naar voetnoot1378 Den oever, daer de koningin 1380[regelnummer] De dochter, in het groenGa naar voetnoot1379-80 Van 't lachende saizoen, Verquickte hart en zin. Het kleentje viel haer in den schoot,Ga naar voetnoot1383 Al schreiende. zy kust 1385[regelnummer] En welkomt het met lust,Ga naar voetnoot1385 Beschut voor 's waters noot.Ga naar voetnoot1386 Zy koestert het aen 's moeders borst,Ga naar voetnoot1387 En treckt het heerlijck op in 't ende,Ga naar voetnoot1388 Voor haeren zoon, gelijck een' vorst,Ga naar voetnoot1389 1390[regelnummer] Tot dat het, na geleên elende, Zijn stamhuis ruckte uit Faroos maght, Die voort met zwaert en speer,Ga naar voetnoot1392 In 't midden van het meer, Het roode meer, versmacht:Ga naar voetnoot1394 1395[regelnummer] Daer Godts genootschap op het strantGa naar voetnoot1395 Met zang en spel Godt looft, En aller stammen hooft,Ga naar voetnoot1397 Gehanthaeft van Godts hant.Ga naar voetnoot1398 II. Tegenzang: Och, of Godt mede eene uitkomst gaf 1400[regelnummer] Aen Ifis onbewuste moeder,Ga naar voetnoot1400
[pagina 831]
Ten beste van haer vrucht, dus straf Te handelen van haeren hoeder,Ga naar voetnoot1401-2 En eigen vader, om een woort, Een' onbeschaefden eedt,Ga naar voetnoot1404 1405[regelnummer] Te stercken overwreetGa naar voetnoot1405 Door 't offer, noit gehoort:Ga naar voetnoot1406 Zoo moght haer dochter noch, ten stutGa naar voetnoot1407 Des lants, een' braven heltGa naar voetnoot1408 Gewinnen, die in 't velt, 1410[regelnummer] Als Moses, 't volck beschut.Ga naar voetnoot1410 Wat zal men eerst beklaegen, of De schoonheit, of het jonge leven, Of haer stantvastigheit? een stof Voor dichteren, om op te zweven.Ga naar voetnoot1413-14 1415[regelnummer] Wat gaet de ontstelde moeder aen,Ga naar voetnoot1415 Als zy, verheught van geest, Op 't blijde zegefeest, Dit jammer zal verstaen?Ga naar voetnoot1418 Waer me verschoonen wy voor haer 1420[regelnummer] Ons stillezwijgentheit Van 't offer, lang beschreit?Ga naar voetnoot1421 O schendigh moortaltaer!Ga naar voetnoot1422	voetnoot785 onderzocht: polste; by wijl: soms, wellicht. voetnoot786 toetste: onderzocht. voetnoot788 men: d.w.z. ik; niet nader komen: niet te ver gaan. voetnoot789 achterdocht: hier in de moderne betekenis (vgl. vs. 642); iet: iets. voetnoot793 Wat zou ons dan overkomen zijn?; geredt: (in 't leven) behouden. voetnoot796 overhant: overwinning. voetnoot798 Het eenighste een: versterkende toevoeging (niet in Ned. Wdb. vermeld). voetnoot800 De rouw gaet nu in arbeit: de smart begint nu te kwellen; in arbeit gaen: de barensweeën beginnen te voelen; vandaar baeren in vs. 801. De verpersoonliking van rouw is in dit verband wat vreemd. voetnoot802 zin en hart: verstand en gevoel. voetnoot803 melt: spreekt uit; verluchten: verlichten (door zich te uiten). voetnoot804 ontzagh: schroomde. voetnoot805 kropte in: verkropte. voetnoot807 prangen: knellen, benauwen. voetnoot809 gelaet: houding. voetnoot810 als: gelijk (inderdaad). voetnoot812 Ons opquam: tegen ons optrok; met den zwaerde (oude Datief). voetnoot813-14 in mijnen hals t'onthalzen: door mij te doden het gehele geslacht uit te roeien. voetnoot815 in 't voorst: voor het front. voetnoot816 altaerbelofte: offergelofte. voetnoot818 gemoete: zou tegenkomen (ook vs. 820). voetnoot819 d'eerste: als eerste. voetnoot821 stof: aanleiding; staet: toestand. voetnoot823-24 d'offerhande most strecken: het offer zou zijn. voetnoot826 zegenaer: overwinnaar. voetnoot827 't jammer: onheil; mellen: uit: melden, aankondigen. voetnoot828 alleen: slechts. voetnoot831 weemoedigh: treurend. voetnoot832 rust van steenen: staak uw gekerm. voetnoot835 te zegenen: tot heil te zijn. voetnoot836 zuiver: rein, kuis; te laeten regenen: het land ten goede te doen komen, als een weldadige regen. voetnoot838 vermoên: reden tot achterdocht. voetnoot839 jammer: vgl. vs. 827; tijts genoegh: vroeg genoeg. voetnoot841 ter noot: toen de nood drong. voetnoot842 rant aen: val aan. voetnoot843 zeissens: zeissenwagens; vgl. vs. 246; staet licht: valt licht. voetnoot847 beneepen: bekneld. voetnoot849 al: geheel; trots: fier, dapper. voetnoot850 bedt: het Ned. Wdb. kent slechts de betekenis huwelik; in dit verband: de vrucht van het huwelik. voetnoot851 ga in haer verloren: haar ondergang zal ook de mijne zijn. voetnoot853 Van my: door mijn toedoen; die slaat op zy in het vorige vers. voetnoot856 met knaegen: onder knagende pijn. voetnoot857 streelt: verzacht. voetnoot858 schijn: uiterlik. voetnoot860 grimt: grijnst. voetnoot861 afkomst: nakomelingschap; te stout: zeer hevig. voetnoot862 slaen: bonzen. voetnoot863 horten: botsen. voetnoot864 daer: terwijl; storten: sneuvelden. voetnoot868 versteecken: verstoken, beroofd. voetnoot870 belooft: voorgesteld. voetnoot872 Op stoel: ten troon; de glori van Manasse: door een afstammeling van Ifis. voetnoot875 Godts erfdeel leerde ruimen: het ons door God toegewezen land dwong te ontruimen. Zie Richteren VI en VII. voetnoot876 Dit zeestrant: nl. van de twaalf stammen, of wel van Manasse (zie Jozua XVII: 10); schuimen: zuiveren. voetnoot880 niet wightighs: niets gewichtigs. voetnoot882 nootweer: beveiliging tegen dreigende rampen. voetnoot883 stuck: zaak; zwaer: moeielik. voetnoot884 wil: zal. voetnoot886 schael van 't brein: de weegschaal van het wikkend verstand. voetnoot887 tong: de tong van de weegschaal wijst aan naar welke kant hij overslaat. voetnoot888 drift: aandrang, neiging; kroonen: prijzen. voetnoot890 schelt u: noemt u verwijtend. voetnoot891 besneden: Jood; waerdeeren: beoordelen. voetnoot894 hoeft: behoort. voetnoot896 aen te randen: vgl. vs. 842. voetnoot897 blint: onbedacht. voetnoot899 staet pal: staat onwrikbaar vast; krencken: schenden. voetnoot900 't Gevolgh: de voortzetting, volvoering; maghtigh achterdencken: veel stof tot nadenken (synon. van achterdocht in vs. 642). voetnoot902 wat: welke; ziet hier door: ziet een uitkomst. voetnoot905 vast: voortdurend. voetnoot907 wil: moge. voetnoot908 Een zelve: een zelfde. voetnoot910 op: naar; rouw: smart. voetnoot912 blijven wy zweven: voelen wij ons onzeker. voetnoot913 nootpunten: twee gevallen die noodzakelik gesteld moeten worden (Ned. Wdb. IX, 2081); tegens een: tegen elkaar. voetnoot914 rust: onthoud u. voetnoot915 Die rusten moght: Als men maar rusten kon!; haest: spoedig. voetnoot916 Opofferen: offeren. voetnoot917 in uw bedencken: ter overweging; kies en deel: neem een beslissing (zie voor de oorsprong: Ned. Wdb. VII, 2839). voetnoot918 stont ick op mijn geheel: was ik onverdeeld, kende ik geen tweestrijd (de uitdrukking ontbreekt in 't Ned. Wdb.). voetnoot919 keur: de vrije keuze. voetnoot920 leght: ligt (in Vondel's taal gewoon); gy staet boven: gij hebt overwonnen. voetnoot921 vallen in mijn bloet: mijn geslacht onder te zien gaan, bij gebrek aan nakomelingen; vgl. vs. 851. voetnoot922 op dezen voet: op deze voorwaarde, d.w.z. ten gevolge van deze gelofte. voetnoot928 Gemoeten: tegemoet komen; Geen: (Maar) niet iemand. voetnoot929 zalighde: gelukkig maakte. voetnoot931 quaem: kwame, zou komen. voetnoot933 me: mee, evenzeer. voetnoot935 onderdaen (oorspr. partic.): onderworpen. voetnoot937 dieren: schepsels; reên: verstand. voetnoot939 redelijcke zielen: met verstand begaafde wezens. voetnoot940 vernielen: te niet doen. voetnoot941 oordeel: beoordeling, uitlegging. voetnoot942 gezet: opgedragen. voetnoot945 zoo los te gaen: op zulke losse gronden te besluiten. voetnoot947 Hoe dan toe?: wat dan? (vgl. vs. 499); staen op: steunen op, mij beroepen op. voetnoot948 mijn geweten gaen te buiten: handelen tegen mijn geweten. voetnoot949 zonder reên: zonder oordeelkundig onderzoek. voetnoot952 Wat: hoe zeer. voetnoot953 Bestemmen zy: hechten zij hun goedkeuring aan; bescheit: juist inzicht. voetnoot954 schijn van reên: blijkbare redelikheid. voetnoot956-57 duister te wandelen: zonder voorlichting te werk te gaan. voetnoot958 zijne hut: zijn woning, nl. de tabernakel te Silo; vgl. vs. 384-91 en 635-37. voetnoot959 Dus: zo (doende). voetnoot961 hals: verantwoording. voetnoot962 eer: eertijds; heeft gedwaelt: is afgedwaald geweest; in 't offeren: door aan afgoden te offeren. voetnoot965 blint: in hun verblinding. voetnoot966 Het heiloos spoock: aan de vervloekte helse geesten (synon. van afgoôn in vs. 967); vlught: zwerm. Dit slaat op de kinderoffers aan Baäl. voetnoot968 afgront: hel. voetnoot969 zich verliep: zondigde; vs. 968-69 vormt een voorzin bij vs. 970. voetnoot973 Godts mont: de vertolkers van Gods wil, nl. de priester en de wetgeleerde. voetnoot976 staet te bouwen: moet gevestigd worden. voetnoot977 barning: branding, toegepast op zijn tweestrijd. voetnoot982 staetheil: het behoud van de staat. voetnoot985 te veel: zeer veel; 't eerste: nl. de vrede met God. voetnoot986 aengevochten: in beproeving gebrachte. voetnoot990 Arons zoon: de priester. voetnoot991 Levijs zoon: de wetgeleerde. voetnoot994 ontstelt: in verwarring brengt. voetnoot998 betaelt: voldoet. voetnoot1000 werde: worde. voetnoot1001 pack: last. voetnoot1004 al: heel; uitschudden: uitstorten. voetnoot1005 offerboet: zoenoffer. voetnoot1007 gehouden: verplicht; druckigh: bedrukt. voetnoot1011 onvernoeght: onvoldaan; noch: nochtans (Ned. Wdb. IX, 2049). voetnoot1013 dit erf: dit erfelik toegewezen gebied, het paradijs; verstack: verstiet, verdreef. voetnoot1018 uitgedruckt: uitdrukkelik. voetnoot1019 plaegh: bezoeking; verruckt: brengt op hol. voetnoot1027 by mangel van: bij gebrek aan. voetnoot1028 verlegen: noodlijdend (vgl. vs. 775). voetnoot1031 spieren: vlees. Deze zelfopoffering en kinderliefde van de pelikaan berust op een oude overlevering. voetnoot1032 tieren: te keer gaan. voetnoot1034 Wat: welke. voetnoot1036 paeien: bevredigen, verzoenen. voetnoot1038 vreemt van: onbekend met; offerstijl: wijze van ofleren. voetnoot1039-41 Toespeling op I Sam. XV: 22 en Hos. VI: 6. Evenzo in vs. 1056-57. voetnoot1047 geweer: wapen; in dit verband: offermes. voetnoot1055 gevallen: behagen. voetnoot1058 Daer deert het my: daar voel ik de kwelling. voetnoot1059 verongelijcke: onrecht aandoe. voetnoot1060 dit: nl. de gehoorzaamheid. voetnoot1061 voor d'overhant: in ruil voor de overwinning, of: vóór de overwinning. voetnoot1062 is een verbant: is bindend. voetnoot1064 u onderwonden: iets op u genomen. voetnoot1065 vermoght: in staat geweest is te doen. voetnoot1068 Ten laster: tot smaad. voetnoot1069 uitwercken: ten uitvoer brengen. voetnoot1073 wetbelofte: plechtig bevestigde gelofte (volgens de wet). voetnoot1074 reuckeloosheit: onbezonnenheid. voetnoot1075 bestaen: stand houden. voetnoot1083 erfdeel: het grondgebied der vaderen; ermen: armen, als rijm op beschermen, beide waarschijnlijk met a-achtige vokaal. voetnoot1084 zuiveren: nl. van vijanden; geensins: in geen enkel opzicht. voetnoot1085 t'ontbreecken: tekort te schieten. voetnoot1086 te jammerlijck: zeer ellendig. voetnoot1087 By: door; bezuurt: smartelik doorstaan. Hoe kan men, als men zijn geweten rein wil houden .... voetnoot1088 zich zelf: zijn eigen verplichtingen. voetnoot1089 Wy volgen u: wij gaan met uw redenering mee; gehengt: toelaat. voetnoot1094 dat wettigh magh bestaen: voorzover dat volgens de wet kan geschieden. voetnoot1096 orden: instellingen. voetnoot1099 gewettight tot: wettig aangesteld als. voetnoot1100 echter: daarentegen. voetnoot1101 Beneemt: onthoudt; te byster blint: in hoge mate verblind. voetnoot1102 begint van: uitgaat van. voetnoot1104 sterckt: moedigt aan; mont: tolk. voetnoot1106 ongelijck: zijn onrechtmatige neigingen. voetnoot1107 een staetloos man: iemand die geen gezag uitoefent, een gewoon burger; verbastert van: verzaakt. voetnoot1108 ontheilight: niet als heilig erkend: gelastert: gesmaad. voetnoot1109 gebiet: landsbestuur. voetnoot1110 op hem ziet: naar hem (als voorbeeld) kijkt. voetnoot1111 ge-ergert: bedorven; dat verloopen: dat zondigen (tegen de wet). voetnoot1112 Te gulziger: des te gretiger (wegens het hoge voorbeeld); ingezopen: opgeslurpt. voetnoot1113 vel: ziekte, kwaal. voetnoot1114 de wolf: lupus. voetnoot1115 Aenvoedtzel (ontbreekt in 't Ned. Wdb.): voedsel, aanmoediging. voetnoot1118 meught: kunt. voetnoot1120 ontslaet u (van uw eed). voetnoot1121 Het vraagteken achter geweten heeft de betekenis van ons uitroepteken: Als mijn geweten mij maar ontsloeg! voetnoot1122 wit: doel, bedoeling. voetnoot1124 Onweetenheit: het niet-weten wat goed is. voetnoot1127 gezetten regel: ingestelde wet. voetnoot1128 Een drift van Godt inwendigh: een innerlike goddelike aandrang, ingeving; steeckt het zegel aen 't werck: keurt die daden goed, waarbij. voetnoot1129-30 zijn genegentheên versterft en breeckt: zich van eigen voorkeur, eigen neigingen, losmaakt en die vernietigt. voetnoot1133 lijdt: duldt. voetnoot1134 borght: geeft uitstel van betaling; noch: toch. Zinspeling op het spreekwoord: Lang borgen is geen kwijtschelden (Ned. Wdb. III, 560). voetnoot1135 haest: spoedig. voetnoot1136 uit: om. voetnoot1138 Zinspeling op Psalm 91:2: Mijn toevlucht en mijn burg! mijn God, op wien ik vertrouw. voetnoot1139 los: loszinnig, ondoordacht. voetnoot1140 heb my beraeden: ben te rade gegaan met. voetnoot1143 alle ongelijck te slechten: alle moeielikheden weg te nemen. voetnoot1146 boeck: wet; tong: vertolker; spraeck: uitlegging. voetnoot1147 De boeckstaef: de letter (van de tekst); misduit: verkeerd verklaard; avrechts spellen: onjuiste lezing. voetnoot1148 geen punt: tittel noch iota; herstellen: verplaatsen, wijzigen. voetnoot1149 houden in kracht: handhaven. voetnoot1150 op stoel: ten troon; eerste: hoogste. voetnoot1151 Behantvest: plechtig begiftigd (hantvest: oorkonde). voetnoot1152 haest: weldra. voetnoot1155 van: door. voetnoot1156 getroost: vol berusting om. voetnoot1157 heenevoer: ten strijde trok. voetnoot1159 heiligen: toewijden, opdragen; vermoeden: verwachting. voetnoot1160 bloeden: haar bloed vergieten. voetnoot1161 mijn' yver: nl. om mijn eed gestand te doen, steef: stijfde, steun verleende. voetnoot1162-63 ik leef raet met Godt: ik raadpleeg God, ik leef overeenkomstig Gods raad (Ned. Wdb. VIII, 1724); tegenreden: tegenspreken, tegenwerpingen. voetnoot1164 bekleeden: bijwonen; vgl. vs. 758. voetnoot1166 Ontschuldigh: verontschuldig. voetnoot1167 opspraeck: blaam. voetnoot1168 hier op: hierover. voetnoot1169 leght: ligt, is. voetnoot1170 braefste: dapperste. voetnoot1171 wil: zal. voetnoot1172 den vryburgh der Levijten: het onaantastbaar aartspriesterlik recht. voetnoot1174 opzet: voornemen. voetnoot1176 gaet ons aen: overkomt ons. voetnoot1178 Beschry: bestijg; postmuil: muildier voor koeriersdiensten; vliegh den tijt voorby: rijd vlugger dan de tijd, vliegensvlug. voetnoot1179 Ontdeck: openbaar; treken: listen, geheime plannen. voetnoot1181 herwaert aen te spoên: hierheen te snellen. voetnoot1183 triomfeert: viert de overwinning; om: in de omtrek van. voetnoot1184 kon: zou kunnen. voetnoot1185 waer verzeilen wy alreê?: waar zijn wij reeds te land gekomen, d.i. wat moeten wij beginnen? voetnoot1187 't barnen: de branding. voetnoot1189 Van: door; noch: toch. voetnoot1191 hier: bij Jeptha; besloten: afgesloten. voetnoot1192 drijft: beweert, betoogt (Ned. Wdb. III, 3347). voetnoot1193 uitgelot: uitverkoren. voetnoot1194 onderdaen (adj.): onderdanig (vgl. vs. 935); zedigh: nederig. voetnoot1195 en (onder). voetnoot1197 zelfs stutten: zelf steunen, d.w.z. mede de verantwoordelikheid dragen; bekleên: bijwonen (vgl. vs. 758, 1164). voetnoot1198 wil: moet. voetnoot1200 drift: ijver. voetnoot1201 gedaeght: ontboden. voetnoot1202 Amarias: de hogepriester. voetnoot1203 Op welck een' voet: op welke gronden. voetnoot1204 't hooft te kennen: de hogepriester daarin te kennen, te raadplegen; bezegelen: onze goedkeuring er aan hechten (door onze tegenwoordigheid); synoniem van stercken (1205). voetnoot1207 rechtmatigh uit te voeren: op goede gronden ons optreden te verdedigen (pleit: rechtsgeding; in dit verband: vonnis). voetnoot1208 Ontvaltge hem: valt ge hem af, laat ge hem in de steek; beroeren: in beroering brengen. voetnoot1209 Bestemmen: goedkeuren. voetnoot1213 geperst: gedwongen. voetnoot1215 durf: durft; lastig vallen: kwellen. voetnoot1216 eerst: in de eerste plaats. voetnoot1217 De smart van zijn dochter trekt de vader zich zo aan, dat hij er bijna van sterft. voetnoot1218 Dies: daarom. voetnoot1219 al: geheel; eerst: bovenal; verdaedight: oude vorm naast verdedigd. voetnoot1220 behandvest: voorrechten geschonken; begenadight: begunstigd. voetnoot1221 noch .... noit: dubbele, versterkende ontkenning. voetnoot1222 in oorloghslast: onder de druk van de oorlog. voetnoot1224 de feest (oudtijds vr.) en nieuwe maenen: het feest van de nieuwe maan. voetnoot1226 wetschool: school van schriftgeleerden. voetnoot1228 verkeerden: verkondigers van dwaalleer. voetnoot1229 te treên in: tussenbeiden te komen bij. voetnoot1232 in 't uiterste: bij haar sterven. voetnoot1233 Om (daardoor). voetnoot1234 draeght: gedraagt; groothartigh: moedig. voetnoot1235 rustiger en stouter: kloekmoediger en fierder. voetnoot1236 deerlijck: deerniswekkend. voetnoot1240 feestoenen: festoenen (met bijgedachte aan feest), slingers. voetnoot1241 in 't vierkant: aan vier kanten. voetnoot1242 ontzeggen: weigeren. voetnoot1243 te houden: te lenen; schouburgh: toneel van het offer; het leven zal geven: in 't leven zal roepen, aanleiding zal geven tot. Enigszins misplaatste zinspeling op latere treurspelen over dit onderwerp! Vgl. vs. 1413-14, 1683 en het Berecht. voetnoot1245 dichtvernuft: dichterlik talent. voetnoot1246 verbluft: tot zwijgen brengt, overtreft. Met alle andren toon is bedoeld: andere stemmingen en gevoelens die de dichter vertolken kan. voetnoot1247 Den treurtoon Op Jeptha zet: Jeptha als onderwerp van zijn treurspel kiest. voetnoot1248 in bloet: aen traenen. Niet duidelik. Is wellicht aen drukfout voor en? in bloedige tranen? voetnoot1249 geverft: gekleurd. voetnoot1251-52 Zet hartewee van 't hart: lenigt de smart; innekroppen: verkroppen. voetnoot1256 in bedencken: in de gedachten, d.w.z. het onderscheid tussen dood en leven is voor haar weggevallen. voetnoot1257 't sneeuw (in Vondel's taal onz.): de blankheid, symbool van haar zuiverheit: reinheid, kuisheid en onnozelheit: onschuld. voetnoot1259 vast: onwankelbaar. voetnoot1260 opperste gewaet: bovenkleed. voetnoot1262 schoot: voorpand. Van achter en van voren hangt het laag neer langs de voeten. voetnoot1263 halskarkanten: halssnoeren van goud of edelgesteenten (Ned. Wdb. VII, 1621). voetnoot1266 Met geur gepoêrt: met geurige poeder bestrooid. voetnoot1268 dry transsen in top: een driedelige kroon. voetnoot1269 myter: bisschopsmuts; opgehaelt: hoog opgewerkt. voetnoot1273 Wat ziel wort ingetoomt: wie kan zich beheersen; synoniem van: Wie spat niet uit: wie geeft niet uitbundig zijn bewondering te kennen. voetnoot1275 alleen: slechts; voorwaardelike zin bij vs. 1276. voetnoot1276 grooter slagh geslagen: groter overwinning behaald (dan nu, op zich zelf). voetnoot1279 bey de staeten (standen): priesterschap en volk. voetnoot1280 stellen ons gelaeten: nemen een berustende houding aan. voetnoot1282 Offerty: gevaarvolle offerplechtigheid. Ty: getij, gebruikt Vondel ook voor: branding, storm (Ned. Wdb. IV, 1841). voetnoot1283 Ontraet niet: maakt het niet ongeraden, dat het hof met bedachtzaamheid te werk gaat; de hulck: het schip; zeil minderen: niet te veel vaart zetten. voetnoot1285 Accent op Een; onnoosle: onschuldige. voetnoot1286 schijn: staat van zaken (vgl. Maria Stuart, vs. 314). voetnoot1287 voor 't allerleste: vóór haar dood (vgl. vs. 456). voetnoot1288 haer ten beste: om harentwille. voetnoot1290 met gezonde reên: op goede gronden. voetnoot1292 halsquetsuur: de (aanstaande) onthoofding. voetnoot1295 verwezen: veroordeeld, ten dode gedoemde. voetnoot1296 gelaet: houding. voetnoot1298 offerrede: bereid tot het offer; getroost: vastberaden berustend. voetnoot1299 Bedenck het na: Denk er (ernstig) over na; het topzeil zwichten (neerhalen): d.w.z. vaart minderen, dus synoniem met zeil minderen in vs. 1283. voetnoot1301 het barnen: de branding, waar het schip door in nood verkeert. voetnoot1302 klampt op: vasthechten aan; vgl. vs. 1476. D.w.z. dan kan het meer mensenlevens kosten (vgl. 1319-23). voetnoot1303 opdondert: plotseling te voorschijn komt. voetnoot1306 Geaest: van voedsel (prooi) voorzien. voetnoot1307 vlaegen: barensweeën. voetnoot1308 worpen: werpen (van het jong). voetnoot1309 voort: onmiddellik. voetnoot1310 yslijckheên: angsten door dit vreselike geluid. voetnoot1312 ongedult: ondraaglike smart. voetnoot1316 flaeuwen: bezwijmen. voetnoot1317 al: geheel. voetnoot1319 verknocht: (zich) gebonden (voelend). voetnoot1320 wijcken: toegeven; moght nutter: kon beter. Eigenaardige constructie: het zou nuttiger, beter zijn, dat hij .... voetnoot1322 heerlijck: luisterrijk. voetnoot1324 wat tijts: enig uitstel. voetnoot1326 brengt by: brengt mee; dan; als de zaak rijp is; niet: niets. voetnoot1327 dwinglant: de Egyptiese koning. De hoofdzin begint eerst in vs. 1339. voetnoot1328 Godts stamhuis: Jehovah's volk, als slaven in Egypte. voetnoot1329 Jochebed: Mozes' moeder. voetnoot1330 berghde: in veiligheid bracht; en (toen). voetnoot1331 grilling: rilling. voetnoot1335 (toen) het minste .... voetnoot1336 al te vroegh: ontijdig. voetnoot1338 Belaên met: verlegen met, bezorgd voor (Ned. Wdb. II, 1663). voetnoot1339 Bevalze: vertrouwde ze toe. voetnoot1341 De wufte gunst: de wisselvallige genade (te verbinden met beval). voetnoot1344 stant: toestand. voetnoot1345 kostelijcke: kostbare, dierbare. voetnoot1346 Beklemt en benart: in nijpende angst. voetnoot1348 al belaên: geheel bezorgd (voor het kind). voetnoot1351 haest: spoedig. voetnoot1352 voesterheer: Jozef, die de hongersnood voorkwam, door graan op te stapelen. voetnoot1355 Geborsten: losgebroken; onnozel bloet: nl. van alle mannelike eerstgeborenen (vs. 1359). voetnoot1356 toevlught: waarop de hoop gevestigd was. voetnoot1357 reên: redelikheid, billikheid. voetnoot1359 algelijck: gezamenlik. voetnoot1362 roien: uitroeien, maar hier, in verband met telgen (1360) nog als beeld: rooien, uitgraven. voetnoot1365 Denck of ....: Bedenk hoe zeer; Men kan zich voorstellen dat ....; achterdocht: beduchtheid. voetnoot1366 alleen: zij moest zich van luide klachten onthouden (vgl. 1371-74); haere oogen (Datief). voetnoot1371 kropte inwendigh: verkropte. voetnoot1374 wacht: wachters. voetnoot1376 afkomst: nakomelingen. voetnoot1377 zoo diep: zo ver omlaag. voetnoot1378 vlotend: drijvend. voetnoot1379-80 de koningin, de dochter: de vorstendochter, prinses. voetnoot1383 viel haer in den schoot: kwam (doorgelukkig toeval) op haar schoot. voetnoot1385 met lust: met innige blijdschap. voetnoot1386 beschut (participium), terugslaande op het (kleentje); 's waters noot: het dreigende gevaar van het water. voetnoot1387 koestert: brengt het ter koestering. voetnoot1388 treckt het op: voedt het op; heerlijck: vorstelik. voetnoot1389 Voor: als. voetnoot1392 voort: spoedig, kort daarna. voetnoot1394 versmacht: verstikt, verdrinkt. voetnoot1395 Daer: terwijl; Godts genootschap: het volk van Israël (vgl. vs. 1328). Zie Exod. 15, 1-20. voetnoot1397 aller stammen hooft: Mozes. voetnoot1398 Gehanthaeft van: gehanteerd door (Ned. Wdb. V, 1964), dus: als werktuig van God. voetnoot1400 onbewuste: niet bewust (van het dreigend onheil). voetnoot1401-2 dus straf te handelen van: die zo streng zal behandeld worden door. voetnoot1404 onbeschaefden: onbedachtzame (eig. ruwe; in deze betekenis niet in 't Ned. Wdb.). voetnoot1405 stercken: gestand te doen; overwreet: op zeer wrede wijze. voetnoot1406 noit gehoort: nooit te voren gehoord. voetnoot1407 moght: zou kunnen. voetnoot1408 braven: dappere. voetnoot1410 beschut: zou beschutten. voetnoot1413-14 een stof voor dichteren: vgl. vs. 1243; om op te zweven: om zich daarop te inspireren tot een werk van hoge vlucht. voetnoot1415 gaet aen: zal overkomen; ontstelde: geschokte. voetnoot1418 jammer: ramp; verstaen: vernemen. voetnoot1421 Van: ten opzichte van. voetnoot1422 schendigh: schandelik.

Vorige Volgende

De werken van Vondel. Deel 8. 1656-1660

Het derde bedryf.

Over het gehele werk

titels

auteurs

Over dit hoofdstuk/artikel

lied