De werken van Vondel. Deel 8. 1656-1660

[p. 727]

Op den Amsterdamschen Gedenkpenning.
Machtige Neering.aant.^*

Aldus spant Amsterdam de kroon,

Gerust in haeren wal gezeten,²

En groeit, door zegen van Godts troon,

In macht en ryckdom, ongemeten.

Voor duyzent schepen te gelyck

Zet zy haer paelen open,⁶

Om d'oeghsten van zoo menig ryck⁷

Te lev'ren en te koopen.

Geen paradyshof draeght meer vrucht,

Dan 't mastbosch in dees waterlucht,

Het welck, een wonder om t' aenschouwen,

Alle eer' en prys te boven gaet.

Hier leeft de ziele van den Staet,

Om kloeck 's Lants welvaert op te bouwen.

De Raed der Heeren, aen het Y,

Gedyt tot heyl der burgery.

M DC LIX.

Custodire salutem
Et cives aequare potens.
Sil. Italicus.

* Van 1659. Volgens de tekst van de afzonderlike uitgave in plano (Unger no. 551. II). De plano, van 1659, heeft onder 't opschrift Op den / Amsterdamschen / Gedenkpenning, waarvan het laatste woord in hoofdletters de breedte van de drukspiegel beslaat, twee gedichten van nauwkeurig dezelfde poëtiese en typografiese bouw. Ze staan naast elkander als pendanten, gescheiden door een kolomlijn; midden onder deze lijn het uitgeversadres: t'Amsterdam by Paulus Matthysz.
Het eerste gedicht, getiteld Matige Regeering is een herdruk van 't gedicht, door ons afgedrukt op blz. 906 van dl. 5; alleen is er aan toegevoegd als onderschrift 't Horatiuscitaat, door ons vermeld in hetzelfde deel, blz. 964, r. 16. Het andere gedicht is nieuw, al heeft het dezelfde titel als het gedicht van 1655, dat we afdrukten op blz. 908 van dl. 5.
Op de voorzijde van deze penning was het Amsterdamse Stadhuis afgebeeld; op de keerzijde de Amsterdamse maagd met de keizerskroon op het hoofd, gezeten tussen twee leeuwen. Op de achtergrond de stad, van het IJ gezien; daarboven een schild met de naam Jehovah en drie engelen; rondom een reeks wapenschilden van de zes-en-dertig raden.

2 Gerust: veilig; in haeren wal: op de penning gesymboliseerd door de ‘Hollandse tuin’.

6 paelen: havens (eig. grenzen).

7 oeghsten: produkten. - De Latijnse aanhaling, ontleend aan Silius Italicus, De Bello Punico, vs. 597-98, die in gewijzigde vorm ook op de penning voorkwam (‘Salutem et cives servare potens’), betekent: ‘In staat om voor de veiligheid te zorgen en de burgers in rust te houden.’