De werken van Vondel. Deel 8. 1656-1660

(1935)–Joost van den Vondel– rechtenstatus



[pagina 706]
De Vorstelycke Bruiloft t'Amsterdam.aant.Ga naar voetnoot* Aen den doorluchtighsten Vorst en Heer Johan Georg, Vorst te Anhalt, Graef van Askanje, Heer van Serbst, Beerenburgh &c. Opperveltoverste van zijne Keurvorstelijcke doorluchtigheit, in beide Hertoghdommen Brandenburgh, en stadthouder van zijn legers, overfte der ruiterye &c. En de doorluchtighste Princes, Mevrouw Henriette Katharine, Princes van Oranje en Nassau, Gravin van Katznelboge, Vianden, Dietz, Lingen, Meurs, Buuren, Leerdam, Marckgravin van ter Veere, en Vlissingen, Barones van Breda &c. DEVS NOBIS HAEC OTIA FECIT. 'tAmsterdam, ter Druckerye van Thomas Fontein. Voor de Weduwe van Abraham de Wees, op den Middeldam, 1659.
[pagina 707]

De Vorstelycke Bruiloft t'Amsterdam. Een Hymen komt de kroon op 't raethuis sluiten,Ga naar voetnoot1 Dat gaet ten dansse op bevende orgelfluiten,Ga naar voetnoot2 En schuiftrompet, en goddelijck muzijck: Terwijl de lucht Europe, en Christenrijck 5[regelnummer] Met eenen dauw olyven schijnt te zegenen;Ga naar voetnoot4-5 De koningen elckandere bejegenen, Als broeders, en te feest gaen, hant aen hant; De vorsten en vorstinnen, door den brant Van minne ontvonckt, in trougenootschap treden;Ga naar voetnoot9 10[regelnummer] De heiren, die, vierkant in hun geleden,Ga naar voetnoot10 Verwachtten op d'aenschennende trompet,Ga naar voetnoot11 Stilzwijgen, om dit vorstlijck bruiloftsbed, En heilrijck paer, ter heerschappy geboren, Niet in zijn rust te wecken, niet te stooren 15[regelnummer] In 't bruitsprieel, dat Goden zelfs bekoort. De beurs staet stil. de koopstadt sluit geen poort Voor duizenden, die stewaert innedringen, Om 't bruiloftsliet voor ANHALT op te zingen,Ga naar voetnoot18 En schoone Oranje; een klanck, die d'ooren streelt, 20[regelnummer] Nu al de stadt, die groote schouburgh, speelt.Ga naar voetnoot20
[pagina 708]
De ridderschap van Aemstellant, aen 't draven,Ga naar voetnoot21 Briescht moediger, als eertijts Troische bravenGa naar voetnoot22 Moedt schepten, op den moedigen Askaen.Ga naar voetnoot23 De burgery, de bloem uit elcke vaenGa naar voetnoot24 25[regelnummer] Gelezen, lost haer zwangere musketten,Ga naar voetnoot25 En weêrlicht op den weêrklanck der trompetten. De zeekortouw gaet weiden over stroom,Ga naar voetnoot27 En velt, van wal, en brugge, zonder toom,Ga naar voetnoot28 Op 't blyde onthael van ons Nassausche heeren.Ga naar voetnoot29 30[regelnummer] De vlooten op het scheeprijck Y braveerenGa naar voetnoot30 Met wimpelen, en vlaggen, daer een luchtGa naar voetnoot31 Van dertelheit in ommezweeft, en zucht, Verlieft op zulck een' regenboogh van kleuren. Een die noit zong, magh 't zingen nu gebeuren.Ga naar voetnoot34 35[regelnummer] Ick zong voorheen met lust den oorloghstoght Van Frederick, die pais door oorlogh zocht,Ga naar voetnoot35-36 En met den pais zijne oogen quam te luicken;Ga naar voetnoot37 Een zegen, dien wy, Godt ten prys, gebruicken:Ga naar voetnoot38 Nu lust het my te zingen voor dees Bruit, 40[regelnummer] Die vrolijck het geluckigh drytal sluit, Haer zusters volght, Louise, en Albertyne.Ga naar voetnoot41 Indien haer star my toestraele, en beschijne,Ga naar voetnoot42 De weêrglans zal, uit mijne bruiloftsmaetGa naar voetnoot43 Zich heffende, den zegenrijcken staet,Ga naar voetnoot44 45[regelnummer] Voor 't leenen van dien princenluister, dancken; De zangbergh my een leckerny van klanckenGa naar voetnoot46 Byzetten, daer d'aenleider van de zonGa naar voetnoot47 Alle ooren van de Goôn op PelionGa naar voetnoot48 Mede onderhiel, dat Peleus, onder 't zingen,Ga naar voetnoot49 50[regelnummer] Van kussen nau zich zelven kon bedwingen; Zoo menighmael hem Tethys luisterscherpGa naar voetnoot51 Bekoorde met een' lonck, Apolloos harp
[pagina 709]
Den bruigom noopte om iet de bruit te vergen,Ga naar voetnoot53 Dat zoeter smaeckt in 't sluicken, en verbergen.Ga naar voetnoot54 55[regelnummer] Maer 't voorspel valt te lang voor minnegloet. De min verdriet alle uitstel, en eischt spoet. De dolle Mars, van Razerny bezeten,Ga naar voetnoot57 En met gewelt geborsten van zijn keten, Zat grimmigh op in 't blancke harrenas.Ga naar voetnoot59 60[regelnummer] Op 't schocken van zijn kopren wagenas, Door Mulciber in Etnaes smis gegoten,Ga naar voetnoot61 Verschrickten en verbaesden steên, en sloten.Ga naar voetnoot62 d'Aerdbodem dreunde en daverde, zoo wijt De Noortbeer om den kreits des hemels rijt.Ga naar voetnoot64 65[regelnummer] De hel quam op van onder, droef, en zwarterGa naar voetnoot65 Dan eenigh Moor, en voerde Noor, en Tarter, Den Moskovijt, en Rus, en Transilvaen,Ga naar voetnoot67 Sarmaet, en Got, en Sweed, en Deenen aen. Men zagh'er Vranck, en Spanjaert, en de Britten, 70[regelnummer] En Batavier, en Oostenrijck verhitten,Ga naar voetnoot70 Gans Neêrlant, en Hooghduitschlant, Hongersman,Ga naar voetnoot71 En Savoiart, en Sax in eedtgespan.Ga naar voetnoot72 Men zagh'er 't heir der krabbende Kroaten,Ga naar voetnoot73 Kozacken, en Litouwers uitgelaeten,Ga naar voetnoot74 75[regelnummer] Gansch Pruissen, en gansch Lijflant in 't geweer. Wie Mars niet woude aenbidden, scheen van eer En brein berooft: zoo ruckenze in slaghorden Gereedt, en heet, om hantgemeen te worden. Op 't steecken van klaroen, en krijghstrompet, 80[regelnummer] Op trommelslagh, en trommel wort de wet Van vrêverbont en wapenstant gebroken.Ga naar voetnoot81 De heiren gaen elckandre fel bestoken, En mengen al hun klaeuwen onder een. De stofwolck rijst ten hemel op, die scheen 85[regelnummer] Van pulver, stof, en roock, en smoock gesloten. Een zee van bloet, ten adren uitgegoten, Bedeckte 't lant, dat dreef, van doôn bezaeit. De paertshoef maelt het zaet. de sabel maeitGa naar voetnoot88
[pagina 710]
Den korenoogst. de steên, en dorpen stonden 90[regelnummer] In eene zee van vier. alle ackergrondenGa naar voetnoot90 Verbrandden tot den wortel toe aen asch. Het vee verging, en leedt gebreck aen gras, En hoy, en voêr. de waterstroomen dreven Van lijcken. wat kon vlughten, berghde 't leven,Ga naar voetnoot94 95[regelnummer] In hol, speloncke, en woudt, en woestyny, En schreide om hoogh, in 't vreeslijck moortgety.Ga naar voetnoot96 Op dat geschrey zagh Jupiter van boven Ter tinne uit, van 't gestarnde hof der hoven,Ga naar voetnoot98 Vorst Anhalt, die 't gevaer der oorloghs tart, 100[regelnummer] In 't midden der slaghordens diep verwart,Ga naar voetnoot100 Om Brandenburg, die onheil wenscht te schutten,Ga naar voetnoot101 Met zijnen arm gewapent t'onderstutten. De koning van de Goden riep terstont Zijn dochter, die het huwelijxverbont 105[regelnummer] In kracht houdt, door haer minneprickelingen, En Mars in 't woên kan toomen, en bedwingen. De dochter komt voor haeren vader staen. Hy spreecktze met dees rede ernsthaftigh aen.Ga naar voetnoot108 Vertrouden wy u niet de Duitsche stammen 110[regelnummer] Door 't eeuwigh vier van uwe minnevlammen Te houden in hunn' staet, van eeuw tot eeuw?Ga naar voetnoot111 Zijt gy 't niet, die het brullen van den leeu Aen bant leght, en de zee en waterdieren Ontvonckt door kracht van nimmer leschbre vieren?Ga naar voetnoot114 115[regelnummer] Hebt gy niet Mars gebreidelt, toen hy, zadt Van moorden, aen uw schoonheit zich vergat?Ga naar voetnoot116 En slaept gy, nu het tijt is op te waecken?Ga naar voetnoot117 Al zitten wy te roer, om 's weerelts zaeckenGa naar voetnoot118 Te stieren door het hemelsche beleit; 120[regelnummer] Noch moet de hooghste en OppermajesteitGa naar voetnoot120 Door middelen de staeten onderhouwen. Het is uw ampt geslacht en huis te bouwen,Ga naar voetnoot122 De Vorsten door het onderling verbant Te trouwen, mont aen mont, en hant aen hant. 125[regelnummer] Zoo wistge, op mijn gebodt, de nabuurrijcken
[pagina 711]
Van Vrankrijck en Hispanje, in 't huwelijcken Van Luidewijck aen d'Infantin, terstont Te zoenen, en de legers van den grontGa naar voetnoot125-128 Te voeren in het barnen van de barenGa naar voetnoot129 130[regelnummer] Der ondereengemengde wapenschaeren. Of waentge dat d'aeloude stam en staet Van Anhalt ons niet meer ter harte gaet? Een stam, ons waert voor menigh hondert jaeren,Ga naar voetnoot133 Verheerlijckt door Keurhuizen, en in 't paerenGa naar voetnoot134 135[regelnummer] Zoo hoogh gezet? gelijck hem geensins d'eer Van Saxenrijck, en zijn' gekroonden Beer Ontstaet, noch ry van Hertogen, en Grooten.Ga naar voetnoot136-137 Wat zeggen wy? hy is uit u gesproten. Vergeetge dus uw heiligh bloet, Askaen, 140[regelnummer] Gewonnen by Anchises, den Trojaen;Ga naar voetnoot139-140 Daer Rome zelf, die grootste Monarchye, Zoo hoogh op draeft, en voor haer heerschappyeGa naar voetnoot142 Dien stam bedanckt, en eeuwigh dancken zal,Ga naar voetnoot143 Dewijl dees zit te rade in 't Godental?Ga naar voetnoot144 145[regelnummer] Ga heene dan, vereenigh uw Askanje, En 't keizers bloet van Adolf, daer OranjeGa naar voetnoot146 Niet van ontaert. misschien of, u ten prijs,Ga naar voetnoot147 Het jongste Troje uit zulck een paer verrijs';Ga naar voetnoot147-148 Zoo eens hun zoon de velttrompet hoor' steecken, 150[regelnummer] Den vader, daer de Rijn van weet te spreecken, En Donau, volge, en naerzette op den plasGa naar voetnoot151 Der Middelzee, en kome in 't harrenasGa naar voetnoot152 Den tulbant op, dat gansch KonstantinopelenGa naar voetnoot152-153 Van dootschrick 't hart in 't lijf beginn' te popelen. 155[regelnummer] Dit is mijn wil. meer sprack hy niet. zy zweeft Op vleugels van haer duiven heene, en streeftGa naar voetnoot156 Door wolck, en lucht, en strijckt ten lange lesteGa naar voetnoot157
[pagina 712]
Daer zich Georg, die voor 't gemeene beste Der Duitschen street, na'et bloeden van den slaghGa naar voetnoot159 160[regelnummer] Een schaduw zocht, in 't flaeuwen van den dagh.Ga naar voetnoot160 'tBezweete paert rontom hem heene weide. De rusting, zwaert, en hellem, tusschen beideGa naar voetnoot162 Geslingert, van zijn lenden, zijde, en hooft, Geblutst, geschaert, en meer dan eens geklooft,Ga naar voetnoot164 165[regelnummer] Ontlasten hem, wien 't luste een poos te rusten.Ga naar voetnoot165 Zy sprack in 't endt: helaes, wat magh u lusten Te worstelen met Mars? al oorlogseer Genoegh behaelt. Uw stamhuis eischt wat meer Dan wapenroof in kercken op te hangen.Ga naar voetnoot169 170[regelnummer] Uw jeught verslijt. gy gaet allengs de gangen Der ouderen, die over de Jordaen De stappen van hun paerden lieten staen.Ga naar voetnoot170-172 Zy hebben prijs in slagh op slagh verworven: Maer geen zoo braef, die niet en is gestorven.Ga naar voetnoot174 175[regelnummer] De grafzerck deckt den allerstoutsten helt. Uw jeught verslenst. uw vaders stamhuis smelt.Ga naar voetnoot176 Uw trots geslacht verwacht rechtschape loten Uit zijnen stam, ter goeder tijt, gesproten. Op op: u past een eedle minnevlaegh. 180[regelnummer] Naer Hollant toe, daer 't strijtbre Gravenhaegh Ten hemel heft zijn hof, en torenkruinen, Uit bosch, en laen, waerande, en witte duinen.Ga naar voetnoot182 Daer spoorde ick u een schoonheit op, wel waert Met eenen helt uit Duitschen stam gepaert. 185[regelnummer] Een ridder moet altijt geen speeren breecken,Ga naar voetnoot185 In spel, of ernst; in 't perck den ring afsteecken:Ga naar voetnoot186 Vryaedje voeght den ridder na den strijt. Het vechten en het huwen heeft zijn tijt.Ga naar voetnoot188 Wat sammelt gy? dit is u rechte gade.Ga naar voetnoot189 190[regelnummer] Ga heen: hou aen: mijn hemelsche genadeGa naar voetnoot190 Verzekert u van trouwe wedermin. Ick ken den aert der eedle Keurvorstin, Die zal by haer vrou moeder Amelye
[pagina 713]
U helpen door een zoete slavernye 195[regelnummer] Aen dat gewenschte en kostelijck juweel,Ga naar voetnoot194-195 Uw halve ziel, uw toebescheiden deel.Ga naar voetnoot196 Zoo spreecktze. hy waeckt op uit zulcke droomen,Ga naar voetnoot197 Bekent dat dit van boven is gekomen, By loting van 't almogend staetbeleit.Ga naar voetnoot199 200[regelnummer] Hy rijt dan heen, verzoeckt, houdt aen, en scheitGa naar voetnoot200 Niet zonder hoop, tot dat de dagh geboren,Ga naar voetnoot201 Gansch Groeningen den bruiloftsgalm magh hooren,Ga naar voetnoot202 De wedergalm in Hollant antwoort geeft. Maer Venus, die geduurigh groeit, en leeftGa naar voetnoot204 205[regelnummer] In aenteelt van de vorstelijcke stammen, Verdroot het dat de gloet van haere vlammen Te traegh geraeckte aen 't wercken; hierom nam Zy voor een lucht van minne t'AmsterdamGa naar voetnoot207-8 t'Ontvoncken, en den nadruck van het trouwenGa naar voetnoot209 210[regelnummer] Van 't vorstlijck paer met grooter hoop t'ontvouwen. Op dit besluit, uit haeren troon gedaelt, Wort Henriette, en Anhalt ingehaelt, Gewellekomt van Aemstels burgervaderen,Ga naar voetnoot213 En 't gansch stehuis, daer al de Goôn vergaderen, 215[regelnummer] En Godtheên van 't gezegende geslacht.Ga naar voetnoot214-215 Hier worden 's lants triomfen opgebraght,Ga naar voetnoot216 Door Frederick zoo menighmael bevochten; Zoo veele steên verovert, en gevlochten Tot eenen krans van zege reis op reis; 220[regelnummer] Hoe 't lant de kroon der vryheit met den pais Wiert opgezet: en Maurits, hoogh geboren,Ga naar voetnoot221 Wort jongk, en laet zich op de bruiloft hooren, Zoo rustigh of hy weder in BrezijlGa naar voetnoot223 Den handel, en verlaeten oorloghsstijlGa naar voetnoot224 225[regelnummer] Hervatten woude, en al de Portugiezen Zien stuiven in de bosschen, en de biezen,Ga naar voetnoot226 En 't suickerriet. zijn hart slaet weêr de trom.
[pagina 714]
Op 't voorspoock gaet de berckemeier om, En wederom. zy zien den vrede in 't NoordenGa naar voetnoot228-29 230[regelnummer] Opdaegen, niet met glimp en schijn van woorden,Ga naar voetnoot229-30 Maer in der daet. de Koningen vereent Staen af al wat den nabuur wert geleent. Prins Willem met een' blijden dronck bezegeltGa naar voetnoot233 Den Noortschen pais. de lust tot vrede regelt 235[regelnummer] De maeltijdt, daer de twee gelieven vastGa naar voetnoot235 Verneemen hoe de gloet van minne wast In 't bruiloften: want Venus [het is wonder,] Houdt bruiloft met die beide, en weet zich onder Het vryen in te laeten, eer men 't weet.Ga naar voetnoot238-39 240[regelnummer] Onzichtbaerheit verstreckt haer bruiloftskleet.Ga naar voetnoot240 Vertoonde zy zich, als voorheen haer liefdeGa naar voetnoot241 Anchises op den Troischen oever griefde;Ga naar voetnoot242 Gy zoudtze zien zoo schoon, als d'uchtentzon; Of toenze in strijdt den gouden appel won, 245[regelnummer] En Pallas, en Jupijns gemael beschaemdeGa naar voetnoot245 In schoonheit, dat den rechter eeuwigh praemde,Ga naar voetnoot246 Schoon hy ten loon van 't vonnis, by beding,Ga naar voetnoot247 Met d'eerste bloem der schoonheên strijcken ging.Ga naar voetnoot248 Zy kan zich niet verzaden, nu Oranje 250[regelnummer] Een' Duitsche Askaen by d'eere van AskanjeGa naar voetnoot250 Zal winnen, en vernieuwen met dien naem Den ouden tijdt, zoo dickwijl door de Faem In top gevoert, in vaerzen opgezongen, Eeu in eeu uit, by puick van dichters tongen.Ga naar voetnoot254 255[regelnummer] Gebeurt het dat die wenschelijcke vrucht, Te zaejen in deze Amsterlantsche lucht, Den kam des helms eens koome om hoogh te steecken; Hoe wil de geest der dichteren uitbreecken,Ga naar voetnoot258 Gelijck een stem door kopre boghten wringt 260[regelnummer] Van een trompet, waer op de zangbergh springt,Ga naar voetnoot260 En triomfeert. dan wil by vaerzen blijckenGa naar voetnoot261 Wat Anhalt al beschrijft in zijn kronijcken,
[pagina 715]
En Nassau, en Oranje: daer een stijl Toe wort vereischt, die opdraeft, als Virgijl,Ga naar voetnoot264 265[regelnummer] Belust om zee, gelijck een stroom, te winnen,Ga naar voetnoot265 En Cesar, en August op 't heerlijckst binnen Out Romen in te voeren, op den toonGa naar voetnoot267 Van puicklatijn, Homeer naer zijne kroon Te steecken met dien schilt, zoo rijck gedreven,Ga naar voetnoot269 270[regelnummer] Tot glori van Eneas groote neven.Ga naar voetnoot270 De dochter van Jupijn bespiet al stil Hoe 't lieve paer twee harten, zin, en wil In een smilt; hoe twee stommen t'zamenspreecken.Ga naar voetnoot273 De moeder kan verneemen uit elck tekenGa naar voetnoot274 275[regelnummer] Van oogen, en gebaer haer dochters zin. Nu wortze noch gedachtigh hoe de minGa naar voetnoot276 Haer noopte, toen zy HENRICK met verlangenGa naar voetnoot277 Ontharnast in haere ermen plagh t'ontfangen, Te koesteren, zoo dick hy uit den slaghGa naar voetnoot279 280[regelnummer] Zich zelf in 't git van haer schoone oogen zagh, En zy den stam van NASSAU zocht te queeckenGa naar voetnoot281 Door telgen, die den vader niet bezweecken,Ga naar voetnoot282 Daer d'afkomst nu, voor wie zich 't raethuis buight, Tot vreught des volx, zoo levend van getuight.Ga naar voetnoot283-84 285[regelnummer] MARIA ziet haer zuster aen by vlaegen,Ga naar voetnoot285 En heeft meer lust te vliegen, en te jaegenGa naar voetnoot286 Met haeren boogh, den koker op den rugh, Naer hinde, en hart, en, altyt even vlugh, In vryheit hof, en weerelt te vergeeten, 290[regelnummer] Dan dus, geboeit aen Venus goude keten, Haer ga te zien naer d'oogen, en den mont. Zy achtze wijs, die hier noit smaeck in vondt. De zon is laegh gedaelt, de schim, aen 't groeien,Ga naar voetnoot293 Voert ree 't gestarnte in top, en wy vermoeienGa naar voetnoot294 295[regelnummer] De Vorstenbruit, en Bruigom met dien zang. De bruiloftstoon valt Venus oock te lang.
[pagina 716]
Het lust haer nu die beide voor te lichten Naer 't groen prieel van myrten, daer gedichten Verstommen, en de krijgh, die 't leven voedtGa naar voetnoot299 300[regelnummer] Den helt verwacht. op dit betrouwen moetGa naar voetnoot300 Uw huwelijck al 't rijck tot heil gedyen, De waerheit van mijn wit en profecyenGa naar voetnoot302 Bezegelen, eer 't maenlicht, ongestuit Voortvaerende, zijn zilvre glanssen sluit 305[regelnummer] Tot negenwerf in een volkome ronde.Ga naar voetnoot303-305 Gaet heene: heelt de zoete minnewonde Met balssem, die de dochter van Jupijn Gelieven schenckt: en laet de zonneschijn Op morgen zien in d'oogen van MevrouweGa naar voetnoot309 310[regelnummer] Dat zy bedyt by 's bruigoms liefde, en trouwe.Ga naar voetnoot310 Dit zong ick in de vreught van 't algemeen,Ga naar voetnoot311 Toen vryheer Graef, en Ridder Maerseveen, Heer Spiegel, en van Hooren al de Goden, En Godtheên van Oranje en Nassau nooden 315[regelnummer] Op 't heerlijck feest van Anhalt en zyn Bruit,Ga naar voetnoot312-15 Zoo schoon gelyck de kroon op 't raethuis sluit.Ga naar voetnoot316
Bruiloftsliedt.aant.Ga naar voetnoot* Op de wijze van Prins Robert is een &c. 1. Toen Alexander Grieckenlant En Persen troude aen een,Ga naar voetnoot1-2 Nam hy de Joffers by de hant. De tent viel hem te kleen 5[regelnummer] Voor hondert bruigoms, hondert bruits. Wy volgen 's konings trant, Goet ront, goet Zeeusch, in Nederduytsch.Ga naar voetnoot7 Wy zingen hant aen hant.
[pagina 717]
2. Hy zongze voor: zy zongen na: 10[regelnummer] Hier heeft het oorlogh uit.Ga naar voetnoot10 Wy winnen 't rijck, tot niemants scha, Noch vlammen op vrybuit.Ga naar voetnoot12 Wy houwen, noch wy kerven niet. Wy staen naer niemants bloet.Ga naar voetnoot14 15[regelnummer] Het is al blyschap wat men ziet. Wat smaeckt dees bruiloft zoet! 3. Hoe past mijn hooft dees rozekrans, Noch schooner dan mijn kroon! De bloemen geven eeler glans 20[regelnummer] Dan 't gout van 's Keizers troon, Dan steenen, dan karbonkelgloet. Gesteente geeft geen' geur, Als rozen, met Adonis bloetGa naar voetnoot23 Besprengkelt deur en deur. 4. 25[regelnummer] Die rozekrans draeght Venus zelf Te Pafos op 't altaer,Ga naar voetnoot26 Wanneer feestoenen 't kerckgewelfGa naar voetnoot27 Vercieren jaer op jaer, In 't hartje van den koelen May, 30[regelnummer] Daer zich met myrteblaênGa naar voetnoot30 De jeught bekranst, die rey by rey Haer offert duif en zwaen.Ga naar voetnoot32 5. Zoo Henriette dit gevalt,Ga naar voetnoot33 En Anhalt haer behaeght, 35[regelnummer] Ick wedt hy merckt aen bruits gestalt, Eer 't morgen wort, en daeght, Dat zy haer vader Frederyck Verwacht in eene vrucht,Ga naar voetnoot37-38 Tot een getuige, en klaere blijck 40[regelnummer] Van d'Amsterlantsche lucht. J. v. Vondel.	voetnoot* Van 1659. Volgens de tekst van de afzonderlike uitgave in folio (Unger no. 585). Dit gedicht is niet gemaakt op het huwelik zelf van Johan Georg, erfprins van Dessau (1627-1693) en Henriette Catharina (1637-1708), derde dochter van Frederik Hendrik en Amalia van Solms, welk huwelik op 6 Junie 1659 te Groningen was voltrokken (Gron. Almanak 1893, blz. 88-101), maar op de ontvangst van de jonggehuwden en hun familieleden in Augustus daarop volgende te Amsterdam. Zie over de biezonderheden van deze ontvangst Wagenaar: Gesch. van Amsterdam V, 241-43, en een beschrijving van de vertoningen bij Jan Vos: Alle de Gedichten (Amsterdam 1726, I, blz. 593). Toen na de bruiloft het gehele huis van Oranje te Rijswijk bijeen was, kwam burgemeester Huydecoper het vorstelik gezelschap uitnodigen om Amsterdam te bezoeken en het nieuwe stadhuis te bezichtigen. Op 27 Aug. werd Amalia van Solms met haar vier dochters en twee schoonzoons daar verwelkomd. Zij vertoefden te Amsterdam tot 1 Sept. Zie Unger, Dagboek van Constantyn Huygens, Amsterdam 1884-85, blz. 63. Het motto, ontleend aan Virg. Ecl. I, 6, betekent: Een god heeft ons deze rust gegeven, en slaat op de feesten. voetnoot1 Hymen: de huweliksgod; de kroon sluiten: de bruidskrans (van groen en bloemen) vlechten en ophangen. voetnoot2 bevende orgelfluiten: de vibrerende hoge orgeltonen. voetnoot4-5 Dit slaat op de wapenstilstand tussen Frankrijk en Spanje, in Mei van dit jaar tot stand gekomen; met eenen dauw olyven: met een zegenrijk neerdalende (dauw van) vrede en verzoening. voetnoot9 trougenootschap: huwelik. voetnoot10 geleden: gelederen. voetnoot11 verwachtten op: in afwachting waren van; aenschennende: aanvurende. voetnoot18 op te zingen: aan te heffen. voetnoot20 die groote schouburgh: als 't ware herschapen in een grote schouwburg (wegens de vertoningen). voetnoot21 de ridderschap: de ruiters, uit voorname Amsterdamse families. voetnoot22 Troische braven: dappere Troianen. voetnoot23 Moedt schepten op: trots waren op. voetnoot24 de bloem uit elke vaen: de keur uit elk vendel. voetnoot25 zwangere: geladen. voetnoot27 zeekortouw: scheepskanon; weiden: zijn geluid vrijuit laten weerklinken. voetnoot28 wal: burgwal. voetnoot29 Op: bij. voetnoot30 braveeren: prijken. voetnoot31 lucht: windje. voetnoot34 magh gebeuren: kan ten deel vallen. voetnoot35-36 Zie dl. 3, blz. 261 en 384. voetnoot37 met den pais: kort voor de vrede van Munster; luicken: sluiten. voetnoot38 Een zegen: nl. die vrede; gebruicken: genieten. voetnoot41 Louise: Louise Henriette (1627-1667), gehuwd met Frederik Wilhelm, keurvorst van Brandenburg (zie dl. 5, 154); Albertyne: Albertine Agnes (1634-1696), in 1652 gehuwd met Willem Frederik, graaf van Nassau-Dietz, stadhouder van Friesland. voetnoot42 haer star: nl. van Henriette Catharina. voetnoot43 bruiloftsmaet: dit bruidslied. voetnoot44 den zegenrijcken staet: nl. van de bruid, die aan zijn gedicht vorstelike luister schenkt. voetnoot46 een leckerny van klancken: taalmuziek waar men van smult. voetnoot47 Byzetten: verschaffen; d'aenleider van de zon: Apollo, de zonnegod, die niet alleen de zon bestuurt, maar tevens de god is van zang en snarenspel. voetnoot48 op Pelion: de berg waar de bruiloft van Peleus en Thetis gevierd werd. voetnoot49 dat: zodat. voetnoot51 luisterscherp: zie dl. 3, 604. voetnoot53 iet de bruit te vergen: van de bruid iets te vragen. voetnoot54 in 't sluicken: bij het heimelik genieten. voetnoot57 van: door. voetnoot59 Zat op: besteeg zijn strijdwagen. voetnoot61 Mulciber: Vulcanus, die de wapenrusting der goden smeedde onder de Etna, zijn smederij (smis uit smidse). voetnoot62 verbaesden: verbijsterden. voetnoot64 De Noortbeer: de Grote Beer; dus: het Noordelik halfrond; kreits: kring. voetnoot65 droef: somber. voetnoot67 Transsilvaen: bewoner van Transsilvanië. voetnoot70 verhitten: in strijdlust ontbranden. voetnoot71 Hongersman: Hongaar. voetnoot72 eedtgespan: plechtig verbond. voetnoot73 krabbende Kroaten: vgl. de krabbende Krabat in Verovering van Grol, vs. 371 (Zie dl. 3, 140). voetnoot74 uitgelaeten: woest. voetnoot81 wapenstant: wapenstilstand. voetnoot88 het zaet: het te veld staande gewas. voetnoot90 vier: vuur. voetnoot94 berghde: bracht in veiligheid. voetnoot96 schreide om hoogh: zond jammerklachten ten hemel; moortgety: slachting. voetnoot98 Ter tinne uit: vanuit zijn burcht. voetnoot100 diep verwart: in het strijdgewoel gewikkeld. voetnoot101 Brandenburg: de Keurvorst Johan Georg was sinds 1658 in Brandenburgse krijgsdienst (zie opschrift); schutten: afweren. voetnoot108 ernsthaftigh: ernstig, nadrukkelik. voetnoot111 in hunn' staet: in stand. voetnoot114 leschbre: blusbare. voetnoot116 aen: in het genot van. voetnoot117 op te waecken: wakker te worden. voetnoot118 te roer: aan het roer. voetnoot120 Noch: toch. voetnoot122 ampt: taak; bouwen: onderhouden, voortplanten. voetnoot125-128 Vondel zinspeelt hier op het huwelik van Lodewijk XIV met Maria Theresia, oudste dochter van Philips IV van Spanje, dat bij de vrede der Pyrenaeen (7 Nov. 1659) werd vastgesteld, en dat dus in Augustus bij geruchte bekend moet zijn geweest. voetnoot129 het barnen van de baren: het woeden van de strijd. voetnoot133 waert: dierbaar. voetnoot134 Keurhuizen: de keurvorstendommen Brandenburg en Saksen, waarmede Anhalt verwant was en door huwelik (in 't paeren) verbonden. voetnoot136-137 Albrecht de Beer (1123-1170) erfde Saksen van zijn moeder en ontving van Keizer Koenraad III in 1134 ook het Markgraafschap Brandenburg; ontstaet: ontgaat, ontbreekt. voetnoot139-140 Askaen: de vader van Albrecht de Beer noemde zich Otto, graaf van Askanië, aldus geheten naar de stamburcht bij Aschersleben. Vondel zoekt hier de oorsprong van deze naam bij Askanius, de zoon van Aeneas, die zelf Anchises tot vader en Venus tot moeder had; vandaar het ‘heiligh bloet’. voetnoot142 Zoo hoogh op draeft: zich zozeer op verheft. voetnoot143 bedanckt: dankbaar is. voetnoot144 dees: Aeneas, die later als stamgod werd vereerd. voetnoot146 Adolf van Nassau, Duits keizer (1291-1298). voetnoot147 niet van ontaert: een waardige afstammeling van is; u ten prijs: tot uw lof. voetnoot147-148 Het jongste Troje: een jonge Askaniër, zijn Trojaanse afkomst waardig. voetnoot151 naerzette: zijn spoor volge. voetnoot152 Middelzee: Middellandse zee. voetnoot152-153 kome Den tulband op: valle de Turken aan; dat: zodat. voetnoot156 haer duiven: de duiven die Venus' wagen trokken. voetnoot157 strijckt: daalt. voetnoot159 na 'et bloeden van den slagh: na de bloedige veldslag. voetnoot160 't flaeuwen: het eindigen. voetnoot162 tusschen beide: door elkaar. voetnoot164 geschaert: met stukken er uit geslagen. voetnoot165 Ontlasten hem: knelden hem niet meer. voetnoot169 wapenroof: krijgsbuit. voetnoot170-172 Uw jeught verslijt: toespeling op Prediker XI, 9, 10 en XII, 1. Vondel denkt hierdoor aan de ‘ouderen’, en wel aan hen die niet in het beloofde land mochten komen, maar, zoals V. het uitdrukt, over (voor) de Jordaan de stappen hunner paerden lieten staen. voetnoot174 braef: dapper. voetnoot176 verslenst: verlept, vergaat. voetnoot182 waerande: lusthof. voetnoot185 altijt geen: niet altijd; speeren breecken: strijden (uitdr. ontleend aan het toernooi). voetnoot186 den ring afsteecken: het ringsteken of ringrijden, oorspr. een ridderspel (Ned. Wdb. dl. XIII, 497 en 546). voetnoot188 heeft (elk) zijn tijt: voetnoot189 sammelt: draalt. voetnoot190 hou aen: dring aan. voetnoot194-195 U helpen aen: door voorspraak voor u verwerven; door een zoete slavernye: doordat gij u in liefde tot haar slaaf maakt; juweel: kostbaar voorwerp; kostelijck: kostbaar. voetnoot196 toebescheiden: door het lot toebedeeld. voetnoot197 waeckt op: ontwaakt. voetnoot199 By loting: door beschikking; staetbeleit: wereldbestuur. voetnoot200 verzoeckt: doet een aanzoek; houdt aen (vgl. vs. 190). voetnoot201 de dagh geboren: de bruiloftsdag aangebroken zijnde (absolute constructie). voetnoot202 Groeningen: vgl. de aant. bij het opschrift; magh: kan. voetnoot204 groeit in: geniet van. voetnoot207-8 nam zy voor: maakte zij het plan; een lucht van minne: een liefdegloed. voetnoot209 den nadruck: het gewicht, het belang. voetnoot213 van: door. voetnoot214-215 Goôn en Godtheên: de vorsten als aardse goden. voetnoot216 opgebraght: opgevoerd (bij de vertoningen). voetnoot221 Maurits: Johan Maurits, die uit Brazilië had moeten wijken (zie hiervóór blz. 182). voetnoot223 rustigh: krachtig. voetnoot224 verlaeten oorloghsstijl: gestaakte oorlogvoering. voetnoot226 stuiven: angstig vluchten. voetnoot228-29 voorspoock: (gunstig) voorteken; berckemeier: beker; om en wederom: rond en nog eens rond. voetnoot229-30 Zinspeling op de vrede tussen Zweden en Denemarken, die in 1660 te Oliva gesloten zou worden; glimp en schijn: een schone schijn. voetnoot233 Prins Willem: de jonge prins, die evenwel niet te Amsterdam verschenen was. voetnoot235 vast: intussen. voetnoot238-39 zich in te laeten: binnen te dringen. voetnoot240 versterckt: verschaft. voetnoot241 als: evenals toen. voetnoot242 Anchises, zie vs. 140; griefde: gevoelig trof. voetnoot245 gemael: gemalin. voetnoot246 dat: wat; den rechter: Paris; praemde: smartte, berouwde. voetnoot247 by beding: gelijk hij bedongen had. voetnoot248 Venus' liefde verwierf. voetnoot250 by d'eere van Askanje: bij haer man, de roem van het geslacht van Askanië. Vgl. voor Een' Duitsche Askaen vs. 148. voetnoot254 by: door. voetnoot258 wil: zal (ook in vs. 261). voetnoot260 waerop: op welk geluid; de zangbergh springt: de Muzen dansen. voetnoot261 by: door. voetnoot264 opdraeft: ‘hoogdravend’, d.w.z. verheven is, voetnoot265 zee te winnen: de zee te bereiken. voetnoot267 in te voeren: een triumftocht te doen houden. voetnoot269 dien schilt: het roemrijke wapenschild (gelijk Homerus er een beschreef); gedreven: nl. in metaal. voetnoot270 neven: nakomelingen. voetnoot273 t'zamenspreecken: zonder woorden hun liefde te kennen geven. voetnoot274 verneemen: bemerken. voetnoot276 noch: wederom. voetnoot277 noopte: prikkelde. voetnoot279 uit den slagh (teruggekeerd). voetnoot281 queecken: (vgl. aenteelt in vs. 205): voortplanten. voetnoot282 den vader niet bezweecken: niet onderdeden voor de vader (Ned. Wdb. II, 2521). voetnoot283-84 Daer .... van: waarvan; d'afkomst: de kinderen; 't raethuis: de stedelike bestuurders; levend: in hun eigen persoon. voetnoot285 Maria, de vierde ongetrouwde dochter van Frederik Hendrik, (1642-1688) huwde in 1666 Ludwich Heinrich Moritz Franz, hertog paltsgraaf van Zimmern. voetnoot286 vliegen en jaegen: op jacht te gaan (vliegen oorspr.: op de vogeljacht gaan met valken); vgl. Bruiloft, van J. van Waveren, vs. 14. voetnoot293 schim: schaduw. voetnoot294 ree: alrede, reeds. voetnoot299 de krijgh, die 't leven voedt: schertsend voor: de huweliksgemeenschap. voetnoot300 op dit betrouwen: hierop vertrouwende; moet: moge. voetnoot302 mijn wit: mijn bedoelingen; in dit verband: mijn wensen. voetnoot303-305 eer negen maanden verstreken zijn. voetnoot309 Op morgen: morgen. voetnoot310 bedyt by: gedijt door. voetnoot311 in de vreught van 't algemeen: bij gelegenheid van de algemene feestvreugde. voetnoot312-15 zie voor Cornelis de Graeff en Joan Huydecoper van Maarseveen, dl. 5, blz. 813; Spiegel: Hendrik Dirksz. Spiegel (1598-1667); van Hooren: Mr. Simon van Hoorn (1618-1667), de vier burgemeesters; Goden en Godtheên: vgl. vs. 214. voetnoot316 Vgl. vs. 1. voetnoot* Met dit lied, kleiner gedrukt, besluit ‘De Vorst. Bruiloft’. voetnoot1-2 Na de onderwerping van Perzië huwde Alexander de Grote de Perziese kroonprinses en deed ± 80 aanvoerders en duizend andere krijgslieden met Perziese vrouwen trouwen; Persen: Perzië. voetnoot7 Goet ront, goet Zeeuwsch: bekende spreekwijze: volgens goede, oude zeden; Nederduytsch: Nederlands. voetnoot10 heeft uit: is afgelopen; oorlogh is bij V. onzijdig. voetnoot12 vrybuit: roof (afgeleid van vrybuiter). voetnoot14 staen naer: zoeken, begeren. voetnoot23 Toen Adonis op de jacht door een ever dodelik werd gewond, deed Venus, die hem liefhad, uit zijn bloed bloemen ontspruiten. voetnoot26 Pafos: Paphos, op de Westkust van Cyprus, lievelingsverblijf van Venus en hoofdzetel van haar eredienst. voetnoot27 kerck: tempel. voetnoot30 myrteblaên: de myrt was aan Venus gewijd. voetnoot32 duiven en zwanen trokken de wagen van Venus. voetnoot33 gevalt: bevalt. voetnoot37-38 een kind als evenbeeld van zijn grootvader.

Vorige Volgende

De werken van Vondel. Deel 8. 1656-1660

De Vorstelycke Bruiloft t'Amsterdam.aant.Ga naar voetnoot*

De Vorstelycke Bruiloft t'Amsterdam.

Bruiloftsliedt.aant.Ga naar voetnoot*

Over het gehele werk

titels

auteurs

Over dit hoofdstuk/artikel

lied