De werken van Vondel. Deel 8. 1656-1660

[p. 703]

Ter bruilofte van den Heere Willem Blaeu Licentiaet in beide Rechten, En Mejoffer Anna van Loonaant.^*

AMOR OMNIBUS IDEM.

O vereeuwighster der menschen,

Levenweckster van het jaer,^1-2

Dael op wierroocken en wenschen

Van dees blyde bruiloftsschaer

Neder in een' dau van kruiden,

Nu de leeurick, quinckeleert

Om het Maifeest in te luiden,⁷

Daer de jeught u dient en eert.⁸

Jonge Blaeu, die uw geboden

Dorst versmaden in een lucht,¹⁰

Daer geen hart de minnegoden

Ongequetst en gaef ontvlught,¹²

Onderworpt zich uwe wetten,¹³

Treckt uw juck gewilligh aen.

Liefde kon zyn hart verzetten.¹⁵

Rechtsgeleerden, druck en blaên,

Kaert, kompas, en passer slingeren.

Aerdtkloot, noch geen' hemelkloot

Draeit hy langer met zyn vingeren,^16-19

Nu hem Hymen noopt en noot²⁰

Op de bruiloftsleckernyen,

Daer de strengste en stoutste helt

* Van 1659. Volgens de tekst in Hollandsche Parnas, 1660, blz. 529 Het motto, ontleend aan Virg. Georg. III, 244, betekent: De liefde is voor allen dezelfde.
Mr. Willem Blaeu (1635-1685), sinds 1659 advocaat te Amsterdam, zoon van Dr. Joan Blaeu, de beroemde drukker - wiens huwelik Vondel ook bezong (zie dl. 3, 416) - en Anna van Loon, dochter van Willem van Loon, advocaat te Amsterdam en Margareta Bas, trouwden op 5 Mei 1659 (Elias: De Vroedschap van Amsterdam).

1-2 De Meimaand, maar tevens Venus, aan wie deze maand gewijd was (vgl. uw geboden, en vs. 9).

7 in te luiden: met uw zang te openen.

8 Daer: waarop.

10 in een lucht: nl. in Italië (zie vs. 26).

12 gaef: heelhuids.

13 onderworpt: Holl. vorm naast: onderwerpt.

15 verzetten: veranderen, vermurwen.

16-19 Rechtsgeleerden: juridiese werken, zijn vakstudie; de drukkerszaak dreef hij in compagnie met zijn broeders Pieter en Joan; slingeren: blijven slingeren, worden veronachtzaamd; noch geen: evenmin een.

20 noopt: prikkelt.

[p. 704]

 

Op verleckert onder 't stryen,

 

Van een heimelyck gewelt²⁴

25

Overweldight in de zinnen.

 

Blaeu vergeet nu Rome, en al

 

Wat hem waerder was dan 't minnen.

 

Buiten minne is enckel gal.

 

Zoo kan liefde 't hart veroveren,

30

En zyn schoone wederga

 

Met een' lonck zyn' geest betoveren.

 

Haere vrientschap, en gena,

 

En dat flonckeren genieten³³

 

Is wat anders dan by nacht

35

Losse en vaste starren schieten.³⁵

 

Welck een levendige kracht

 

Straelt uit d'oogen, minnekokers,³⁷

 

Zwanger, als een hantgranaet,

 

Van die vriendelycke stokers,³⁹

40

Daer geen harnas tegen staet!⁴⁰

 

Nu bekent hy dat Idaelje⁴¹

 

Venus rycken niet bepaelt,⁴²

 

Noch het overdertle Itaelje,⁴³

 

Daer zoo menigh hart verdwaelt,

45

En op 't streelen der meerminne⁴⁵

 

Schipbreuck lydt by 't schoonste weêr.⁴⁶

 

't Ryck van Cyprus koninginne

 

Ziet geen volck aen, heind noch veer.⁴⁸

 

Hollant moet al mede slaven⁴⁹

50

In den dienst van deze maght:

 

Schoon zyn houte paerden draven⁵¹

 

Van den middagh tot den nacht.⁵²

 

Hoe geluckigh is de minner,

 

Die nu onder Venus kroon⁵⁴

55

Heenetreet, als een verwinner,

 

D'overschoone Loon, ten loon

 

Van zyn trouwe, zal ontfangen,

24 Van: door, gewelt: macht.

33 dat flonckeren: van haar ogen, in vergelijking met de sterren.

35 schieten: door kijkers waarnemen.

37 minnekokers: kokers vol liefdepijlen.

39 vriendelycke stokers: de minnegodjes.

40 tegen staet: tegen bestand is.

41 Idaelje: Idalium, bergstad op Cyprus, aan Venus gewijd.

42 bepaelt: beperkt, d.w.z. haar rijk strekt zich verder uit dan Idalium.

43 overdertle: zeer loszinnige.

45 meerminne: het oud-Germaanse aequivalent van de klassieke Sirene. Vondel denkt hier aan de bekende episode uit de Odyssee, waar Odysseus zijn makkers, tegen haar verleiding, voor de dood moet behoeden.

46 Fig. voor: te gronde gaat, ondanks de schone schijn.

48 Ziet geen volck aen: ontziet geen enkel volk.

49 slaven: zich slaafs onderwerpen.

51 zyn houte paerden: zijn schepen.

52 Van den middagh tot den nacht: van de evenaar tot de poolstreken.

54 kroon: krans.

[p. 705]

 

En het versche roozebladt

 

Lezen op haer kuische wangen,⁵⁹

60

Altijt graêgh, en nimmer zadt,⁶⁰

 

Afgescheiden van verdrieten,⁶¹

 

Daer de Goden en Jupyn

 

Eer den hemel om verlieten,^62-63

 

En in onzen maeneschyn⁶⁴

65

Nederdaelden, onder 't blaecken,

 

In een' regen, root van gout,

 

Door de koninglycke daecken,

 

Daer zich 't zuiver pant betrouwt:

 

Daer de Godtheit, die haer streelde,

70

Smolt aen gout in haeren schoot,

 

Van een goddelijcke weelde:

 

Daer het bleeck en blozend root

 

Op haer maeghdelycke wangen

 

Dan eens op dan onderging.

75

Zie den Bruidegom verlangen.

 

Anna, zie den jongeling

 

Op myn' bruiloftstoon ontsteecken.⁷⁷

 

Weiger hem den optoght niet.⁷⁸

 

Weiger niet zyn vlam te queecken

80

In dat zoete suickerriet.⁸⁰

 

Pan wou daer de liefste grypen,

 

Maer de vryer taste mis,

 

En vertrooste zich met pijpen

 

In zyn smarte en droeffenis.

85

Vlught niet wech voor uwen hoeder.

 

Geef hem minnelyck 't geley,⁸⁶

 

Op den voorgang van uw moeder.⁸⁷

 

Help den bruidegom den May,

 

Wit van bloessem, innewyden.^88-89

90

Ly al wat een maeght kan lyden.

 

 

 

M DC LIX

 

 

 

J. v. Vondel.

59 Lezen: plukken.

60 graêgh (uit gradig): begerig

61 Afgescheiden: vrij.

62-63 Daer .... om: waarom. Dit slaat niet terug op vs. 61, maar op vs. 58-59; Eer: eertijds.

64 in onzen maneschyn: bij nacht. Deze passage, tot vs. 75, zinspeelt op de nederdaling van Jupiter bij Danaë, in een gouden regen, toen haar vader de reine maagd ('t zuiver pant) veilig waande in zijn paleis (de koningklycke daecken); daer (68, 69, 72): waar.

77 ontsteecken: ontgloeien.

78 den optoght: nl. naar de slaapkamer.

80 dat zoete suickerriet: het huweliksbed. Een vergelijking, ingegeven door het verhaal hoe Pan de Najade Syrinx in het riet wilde omhelzen, die toen door de andere Najaden in riet veranderd werd, waaruit Pan zijn herdersfluit vervaardigde (zie vs. 83).

86 Schenk hem vriendelik uw gezelschap.

87 den voorgang: het voorbeeld.

88-89 Zinspeling op de Meiboom, die voor het huis van de jonggehuwden werd geplant? Of alleen figuurlik? Vgl. de Mayboom voor Joan de Wolf en Agnes Block in dl. 5, 458.