De werken van Vondel. Deel 5. 1645-1656

[p. 839]

Op de Wijt vermaerde zeestadt Hoorn.aant.^*

Aen de E.E. Heren, Burgermeesters en Wethouders der zelve Stede.

Alias inter caput extulit urbes.

De zuider Triton heeft tot zijn trompet gekoren^{vs. 1}
De Hooftstadt van zijn zee, den uitgelezen HOOREN,²

Gezegent en gepropt, in een bedaude lucht,³

Met ooft en korenair en weelige ackervrucht.

Dees boezem Helden teelt, en maght van Oorloghsschepen⁵
En vloten, die den oegst des aerdboôms binnen slepen,

Of wyder voeren dan d'onendige Oceaen⁷

Om alle stranden wort beschenen van de maen.

Hier is de Zuivelwaegh, de Munt, en 't Hof der Staten⁹
En zeevaert, op wiens trou d'inwooners zich verlaten.

Zy vondt het haringnet. geen letterwijs vernuft¹¹

Noch geest van andre steên haer telgen heeft verbluft,

Een stille burgery, oprecht van eigenschappen.¹³
'k Geloof Rechtvaerdigheit liet hier haer leste stappen.¹⁴

Een Raethuys, zonder smet, de vryburgh van 't gemeen.¹⁵

Zoo draeght Westvrieslandt moedt op d'eere van zijn steên.¹⁶

J.V. VONDEL.

* Van 1654. Afgedrukt volgens de tekst in Klioos Kraam I, Leeuwarden 1656, blz. 348.
Het motto is ontleend aan Vergilius' Ecloga I, 24, en betekent: Onder de andere steden verhief zij het hoofd.

vs. 1 De zuider Triton: de zeegod van de Zuiderzee.

2 Hooren kan een dubbele woordspeling bevatten, nl. met horen: blaasinstrument (trompet in vs. 1) en horen des overvloeds (vs. 4).

3 gepropt: overvol van.

5 Dees boezem: de zeeboezem waaraan Hoorn ligt. Te Hoorn werden o.a. geboren de zeereiziger Willem IJsbrantsz. Bontekoe (1587-na 1654), Willem Cornelisz. Schouten, naar wie de Schouten-eilanden genoemd zijn, en Jan Haring, die in de slag op de Zuiderzee (1573) de vlag van het vijandelike Admiraalschip naar beneden haalde; maght van: een grote menigte.

7 wyder voeren: als tussenhandelaars verder voeren. De rest van vs. 7 en 8 is onduidelik, wellicht door een bedorven lezing in deze tekst. Mogelik moet voor dan gelezen worden: daer; om alle stranden zou kunnen betekenen: langs alle stranden.

9 de Zuivelwaegh: het nog bestaande fraaie gebouw de Waag, in het begin der 17de eeuw gesticht; de Munt: de Munt voor West-Friesland, die beurtelings te Hoorn, Enkhuizen en Medemblik gehouden werd; 't Hof der Staten: de gecommitteerde raden van West-Friesland en het Noorderkwartier vergaderden in het Hoogehuis, dat in 1631 en 1632 geheel was vernieuwd en met twee schone voorgevels versierd.

11 Te Hoorn werd in 1416, kort nadat Willem Beukelsz. van Biervliet een verbeterde wijze van het haringkaken had uitgevonden, het eerste grote haringnet gebreid; letterwijs vernuft: geleerde geest.

13 oprecht: rechtschapen.

14 Rechtvaardigheid is hier tehuis.

15 vryburgh van 't gemeen: waarborg voor de stedelijke rechten en vrijheden.

16 draeght moedt op: is trots op.