De werken van Vondel. Deel 5. 1645-1656

De Monsters Onzer eeuwe.aant.^*

Men hoeft om Monsters niet te reizen

Naer Afrika:

Europe broetze in haer palaizen,

Vol ongena.^{vs. 4}

De groote Moeder van Europe⁵

Vint schut noch scherm,⁶

En sterreft balling, zonder hope,⁷

Verdruckt, en arm.

* Van 1650. Afgedrukt volgens de tekst van de afzonderlike uitgave in folio (Unger: Bibliographie, nr. 474).
Vondel is waarschijnlik op het denkbeeld van deze monster-galerij gekomen, toen hij in een kort te voren verschenen werk (Tragische ofte klaechlijcke historiën, 1649, deel 9, 19) las: ‘Ten is niet meer van noode in Afrycken te trecken, om aldaer eenighe nieuwe Monsteren te sien: want onse Europa en baertse niet dan al te veel huyden-daegs’ (Taal en Letteren III, 298).

vs. 4 Vol ongena: slaat op Monsters.

5 De groote Moeder: Maria de Medicis (vgl. Dl. 3, blz. 618, en 't gedicht Op d'Ilias van De Medicis, hiervóór blz. 480, vss. 79-vlgg.)

6 schut: beschutting; scherm: bescherming.

7 balling: als balling.

[p. 513]

 

Der Engelandren tongen lecken

10

Hun Vaders strot,¹⁰

 

En toonen 's Konings hooft in 't becken,¹¹

 

Om snoot genot.¹²

 

De wraeck wil Ottoman niet borgen:¹³

 

De moeder laet

15

Den Keizer, haren zoon, verworgen,^14-15

 

Uit blinden haet.

 

Oranje, in 't harnas opgezeten,

 

Ruckt Hollant in,

 

Op Amsterdam te helsch gebeten,¹⁹

20

's Lants nootvriendin.²⁰

 

Hy wenscht zijn dol rappier te stooten

 

Door 't hart des lants.

 

Hoe heeft de Deught haer verf verschoten!²³

 

Waer is haer glans?

25

Verbeet oit wolf een lam verwoeder!²⁵

 

Waer baert de tijt

 

Een' zoon, zoo boos, die zijne moeder

 

De borst afsnijt!

 

En Kandie, om zijn hondert steden

30

Van outs befaemt,^29-30

 

Verzinckt door 's Kristens trouloosheden,³¹

 

Al t'onbeschaemt.

 

Het schreit, op 't uiterst strant geronnen:³³

 

O Kristendom,

35

Ghy hebt den Turck op my geschonnen³⁵

 

Met bus en trom,³⁶

 

't En zy een Engel my verstercke,³⁷

 

Ick zijgh ter neêr.

 

Ghy broght uw eer en schaemt ter Kercke.³⁹

40

Wat rest 'er meer?

10 Hun Vaders: van Karel I.

11 Zinspeling op Herodias met het hoofd van Johannes de Doper.

12 snoot: schandelik.

13 borgen: sparen, ontzien (oorspr. uitstel geven).

14-15 Sultan Ibrahim werd in Aug. 1649 door de Janitzaren geworgd.

19 te: zeer.

20 nootvriendin: vriendin, helpster in de nood.

23 heeft haer verf verschoten: is verbleekt.

25 Verbeet: beet dood.

29-30 Op Candia of Creta, bij Homerus om zijn honderd steden geroemd, hadden de Turken in 1645 grote voordelen behaald.

31 door 's Kristens trouloosheden: door de Christelike mogendheden trouweloos in de steek gelaten.

33 geronnen: gevlucht.

35 op my geschonnen: tegen mij opgejaagd.

36 bus: geschut.

37 Gelijk bij Elia (1 Kon. 19, 5) en bij Jezus (Matth. 4, 11).

39 broght ter Kercke (nl. om ze daar te begraven): legde af, verloor. De gehele uitdrukking was spreekwoordelik blijkens de plaatsen in Ned. Wdb. VII, 2262-63.