De werken van Vondel. Deel 5. 1645-1656

De Dootbaer Van den Heere Gerbrant Nikolaesz Pankras.
Burgemeester en Raet van Amsterdam.aant.^*

Nu volght de Stadt in rouw by paren^{vs. 1}

Den burgemeester, die, het Kruis

Der stadt vercierende acht paer jaren,^2-3

Een toevlught was van menigh huis;

Een blyde troost der ouderloozen.

Wat mist de Burgery aen hem

Een burgerman, door 't lot verkozen!⁷

Wat derft de Raet een trouwe stem,

De stoel, een' vreedzaem Stoelgebroeder,⁹

Een' zachten bant, die 't al verbont!

Oprechte Pankras, jeders hoeder,¹¹

Wy kussen uwen kouden mont,

Den adem van den lieven Vrede,

Die uit uw lippen vloeien quam,^13-14

Tot heil van Neêrlant en uw stede.

Het t'zamenloopende Amsterdam

Zagh onder u den grontsteen leggen

Van 't nieuwe Raethuis, dat nu rijst,^16-18

* Van 1649. Afgedrukt volgens de tekst in Poëzy 1650, blz. 461.
Gerbrant Nikolaes Pankras, (geb. 1591) die sedert 1634 zijn vaderstad in verschillende betrekkingen, ook als burgemeester, gediend had, overleed in November 1649.

vs. 1 by paren: twee aan twee, in de begrafenisstoet.

2-3 het Kruis der stadt vercierende: met ere zittend op het kussen (met het stedelik wapen voorzien) in de raadzaal.

7 burgerman: een man naar het hart der burgers (Ned. Wdb. III, 1915, alleen op deze plaats!); lot: bovenmenselike beschikking (de betekenis loting, verkiezing past niet in dit verband).

9 stoel: rechterstoel (voor de schepen); Stoelgebroeder: kollega in de rechtbank.

11 Oprechte: rechtschapen.

13-14 Vgl. de Vredezang, blz. 364.

16-18 Vgl. de Bouwzang, blz. 368; t'zamenloopende: samenstromend voor de plechtigheid.

[p. 467]

 

En stelt het aen der Ouden zeggen¹⁹

20

Wat werck zijn' meester billijck prijst.²⁰

 

Ghy holpt noch voor uw einde stercken

 

De bontgenootschap met de Kroon

 

En Majesteit van Denemercken,

 

En zaeght ons Vryheit aen dien troon²⁴

25

Verknocht, ten steun der zeven landen²⁵

 

En al de Rijcken van de Zont.^21-26

 

Wy dragen u op onze handen,

 

Terwijl de rouw ons harten wont,

 

Te kercke, droef en ongeduldigh,²⁹

30

O Burgervader, goet van aert:

 

Wy blyven lof den graeve schuldigh.³¹

 

De sleutels van de poort, bewaert

 

Tot op den oever van uw leven,³³

 

Ontfangt het Raethuis met de maer³⁴

35

Van uwe doot, te vroegh beschreven³⁵

 

Met inckt van tranen op uw baer,³⁶

 

Waer neffens onze Heeren gingen.³⁷

 

Leef lang in uw nakomelingen.

19 stelt het aen: laat de beslissing over aan (Mnl. Wdb. VII, 2067); der Ouden zeggen: de uitspraak van onze voorouders (Mnl. seggen: scheidsrechterlike uitspraak; Mnl. Wdb. VII, 913). Dit doelt dus op het spreekwoord: het werk prijst de meester, waarop het volgende vers zinspeelt.

20 billijck: terecht.

24 ons Vryheit: onze republiek.

25 zeven landen: Noorwegen, Zweden, Finland, Estland, Lijfland, Koerland, Pruisen.

21-26 In 1645 sloot de Republiek met Denemarken het verdrag van Constantinopel, dat betreffende de Sondtol vele gunstige bepalingen bevatte, die ook de omliggende landen ten goede kwamen.

29 ongeduldigh: de smart niet kunnende verdragen.

31 Wij zijn uw graf nog lof verschuldigd, d.i. ook na uw dood moeten wij u dankbaar blijven.

33 den oever van uw leven: uw laatste levensdagen.

34 het Raethuis: de vroedschap.

35 te vroegh: voor ons nog te vroeg; beschreven (slaat op maer): opgeschreven. Van Lennep vat beschreven op als samengeroepen (Ned. Wdb. II, 1997) en laat het dus terugslaan op Raethuis.

36 inckt van tranen: tranen in plaats van inkt (vernuftspel).

37 neffens: naast.