De werken van Vondel. Deel 3. 1627-1640

Gelvck aen den Heer Geeraert Schaep,
met zijn Burgemeesterschap.aant.aant.^*

Een heerelijcker glans bequam
De wapenkroon van Amsterdam;
Toen ghy beklomt den hoogen trap
Van 't eerlijck Burgemeesterschap:^{vs. 4}
Wat gaf de zon een blijden schijn,
Toen Schapen Herders zouden zijn⁶
Van menschen, en de kudden voên
Met bloemen, kruit, en klavergroen,
En drenckenze aan den Aemstelvliet;
Daar die in 't Y vol schepen schiet.
Regeeren voeght niet alle man,
Maar een die tegens moeite kan,
En tegens last en arbeit trots¹³
Is opgewassen, als een rots:
Die met een onbeteutert hart¹⁵
't Gewelt van 's weerelts baren tart.
Dees houdt zijn zinnen in den dwangk,
En gaat recht door den rechten gangk,

* Van 1637. Afgedrukt volgens de tekst van Vondels Verscheide Gedichten 1644, blz. 199.
Geeraert Schaep (1595-1666) heeft Amsterdam in verschillende betrekkingen gediend. In 1637 op Vrouwendag (2 Febr.) werd hij voor de eerste maal als burgemeester gekozen. Vondel bleef hem eren, blijkens de opdracht van de Salmoneus in 1657.

vs. 4 eerlijck: eervol.

6 Schapen: woordspeling met zijn naam.

13 trots: fier.

15 onbeteutert: onverschrokken.

[p. 501]

 

En maackt (wie geemlick mort of knort)

20

Dat elck by 't Recht gehanthaaft wort.²⁰

 

De grijze Romers haalden vroegh²¹

 

Zoo dappre Helden van den ploegh,²²

 

En hebben zoo hun naam verbreit,

 

En d'oude vesten uitgeleit.

25

De deught, na 't micken, treft haar wit,

 

Als zulck een op drie kruissen zit,²⁶

 

Die d'eerste oprechtigheit gelijckt,²⁷

 

En geen Sabijnschen tabbert wijckt.²⁸

 

Dees stadt aan zulck een bloet betrouwt²⁹

30

Heeft zoo te water uitgebouwt

 

(Dat eerst slechts netten droegh en torf)

 

Haar Beurs, die, als een byenkorf³²

 

Vol byen, nu van Koopmans krielt.

 

Hoe vele vloten zijn vernielt

35

Door vloten op Heer Gijsbreghts erf,

 

Een arrebeitzaam timmerwerf

 

Getimmert. Hoe getrouw en milt

 

Heeft zy ten oorelogh gespilt³⁸

 

Haar schatten, om haar vrydoms wijck

40

Om hoogh te heffen, uit het slijck:

 

Dies danckt haar noch de heele Staat,

 

Indienze slechts geen zygang gaat,

 

Noch afwijckt van der oudren baan;

 

Zy zal den ganschen Oceaan

45

Doen luisteren naar heure wet;

 

Van daar de daghtorts uit haar bedt⁴⁶

 

Des morgens rijst, tot daarze daalt,

 

En 't hooft by Thetis onderhaalt.

 

De krijgh, na eenen fellen eisch,⁴⁹

50

Zal baren liefelijcken peis.

 

Dan worden wreede wolven tam.

 

Dan zult ghy vrolick, op den Dam,

 

Den Veltheer, in 't geweer verwacht,⁵³

20 by 't Recht gehanthaaft wort: krijgt wat hem rechtens toekomt.

21 De grijze Romers: de Romeinen in de vroege Oudheid.

22 van den ploegh: zinspeling op de dictator Cincinnatus, die van de ploeg gehaald werd, toen zijn diensten nodig waren.

26 op drie kruissen: op het regeringskussen, met de drie kruisen van het Amsterdamse wapen versierd.

27 oprechtigheit: rechtschapenheid.

28 En voor geen Romeinse magistraat onderdoet (de oude Romeinen stamden, volgens de legende, van Sabijnse moeders).

29 bloet: geslacht.

32 Haar Beurs: in 1608 gebouwd.

38 gespilt: uitgegeven, beschikbaar gesteld.

46 de daghtorts: de zon, in verband met 48 verpersoonlikt in Phoebus.

49 na eenen fellen eisch: nadat ons zware eisen gesteld zijn.

53 Den Veltheer: Frederik Hendrik; in 't geweer: in volle wapenrusting, triomferend.

[p. 502]

 

Verwellekomen, uit zijn jaght.

55

Terwijl de tijt die feest vertreckt,⁵⁵

 

En u de zorgh in 't bedde weckt;⁵⁶

 

Daar uw Marie, vry en stout,⁵⁷

 

Het woort der burgerye hout,⁵⁸

 

En streckt, als zy haar vaarzen leest,

60

't Afzetsel van Oom Spiegels geest;⁶⁰

 

Terwijl ghy elck en haar beschut;

 

Wert u gewenscht al 't geen het nut

 

Van 't algemeen vereischt, en dat

 

Ghy leeft, in 't leven van uw Stadt.

55 vertreckt: uitstelt, dus: terwijl dat feest nog in 't verschiet ligt.

56 En de zorgen u 's morgens niet lang in rust laten.

57 uw Marie: Schaep's vrouw, Maritgen Spiegel, was een dochter van Laurens Jansz Spiegel. Dat zij dichtte blijkt ook uit het aan haar gewijde gedicht Spiegel van Marie Spiegels.

58 De belangen van de burgerij bepleit.

60 't Afzetsel: het evenbeeld (eigenlik afbeeldsel); zie de noot op blz. 505 bij vs. 24; Oom Spiegel: Hendrik Laurensz. Spiegel, de dichter van de Hertspieghel.