De werken van Vondel. Deel 3. 1627-1640

Spiegel van Marie Spiegels,aant.^*

gemaelin van Burgemeester Geeraerd Schaep.

O Spiegels kind, terwijl uw schoone schijn^{vs. 1}

Recht voor u leeft, in suiver kristalijn,²
En ghy u toit, van vleck en misstal schuw,³
Soo spiegelt sich de minnegodt in u.

Hy siet sijn toorts, sijn koker, sijnen boogh,

Sijn lodderlijck in uw bekoorlick oogh;⁶
Waarmede ghy doorstraalde 't jeughdigh hart
Vws bruidegoms, toen hy uw vryer werdt.

Als ghy daar na gebruickt, tot 's levens toom,⁹

Het zedeboeck van Henrick, uwen oom,¹⁰
En voor uw siel den Hartespiegel hangt,
Waar van uw hart verlicht sijn wet ontfangt;

Dan leert ghy, hoe de zedigheit en deughdt

By vrouwlijck beeldt en lichaams schoonheidt veught:¹⁴
Hoe ware deughdt, in wel gedaan gestalt,¹⁵

* Van 1637? Afgedrukt volgens de tekst van Vondels Verscheide Gedichten 1644, blz. 206.

vs. 1 Spiegels kind: zie het vorige gedicht; schijn: gedaante.

2 in suiver kristalijn: in de heldere spiegel.

3 misstal: al wat niet staat, ontsiert.

6 Sijn lodderlijck (oogh): zijn vriendelik blinkend oog.

9 tot 's levens toom: om zelfbeheersing te leren.

10 Het zedeboeck: de Hertspieghel (vs. 11).

14 veught: voegt, past.

15 in wel gedaan gestalt: in een schoon gevormd lichaam.

[p. 503]

 

Als steen in goudt, het ooge meer gevalt.¹⁶

 

Ghy overleght, wat wel, wat niet betaamt,

 

En verft de wang met eerbaarheit en schaamt.¹⁸

 

In dat cieraat verlustight sich uw geest,¹⁹

20

Die Poësy als bloemen t'samenleest:

 

En 't eelste puick tot eenen ruicker schickt,

 

Waarmede ghy uw waarde Schaep verquickt,

 

Als die vermoeit van landsaack of geschil²³

 

Sijn lief ontmoet, daar 't hart by rusten wil.

25

Dan heldert hy sijn voorhoofdt van de kreuck,²⁵

 

En wort vermaackt met aardigheen of spreuck,²⁶

 

En hoort: hoe wel 't een hooft der rechtren staat,²⁷

 

Dat het niet passe op 's vollecks gunst of haat.²⁸

 

Dan stapt ghy, als vrouw Porcia, hem voor,²⁹

30

En wijst uw man uw eigen grootvaars spoor,

 

Dien Amstels Raat verkoos tot Vryheids mondt,

 

Toen sy sich wees en sonder vader vont:^30-32

 

Toen hy verstreckte een Cato van sijn tijdt,³³

 

Waar van ick roem dat ghy de dochter sijt,

35

Niet slechtelijck gesproten uit dat bloed,³⁵

 

Maar uit sijn aard, en eerelijck gemoed.

 

'k Sie Pallas, gaat ghy sonder susters treen:³⁷

 

Verselt ghy haar, 'k sie drie bevallijckheen,³⁸

 

Of sulcke drie, als Paris voor sich hadt,³⁹

40

Toen hy beducht in sijne vierschaar sat.⁴⁰

16 gevalt: bevalt, bekoort.

18 En bloost door uw schaamtevolle eerbaarheid, d.w.z. gij schuwt al wat oneerbaar is.

19 dat cieraat: nml. die zedigheid.

23 van landsaack: door het behartigen van landsbelangen.

25 kreuck: rimpel, zorgvolle trek.

26 wort vermaackt: herstelt van de moeienis; aardigheen: treffende gezegden.

27 Hoe goed is het voor hem, die de leiding in de rechtbank heeft.

28 passe op: geve om.

29 vrouw Porcia: de dochter van Cato en vrouw van Brutus, beroemd door haar belezenheid, kloek verstand en vastheid van karakter.

30-32 uw eigen grootvaar: Jan Laurensz Spiegel werd lid van de Raad bij de omwenteling van 1578. Hij weigerde in 1581, met vier ambtgenoten, de eed van trouw te zweren aan Prins Willem I als hoge Overheid. Vs. 32 slaat dus op de afzwering van Philips II.

33 een Cato: vgl. Roskam, vs. 71.

35 Niet slechtelijck: niet alleen, niet slechts; bloed: geslacht.

37 Als gij zonder uw twee zusters verschijnt.

38 drie bevallijckheen: de drie Gratiën.

39 Of sulcke drie: Juno, Pallas en Venus, tussen wie Paris moest kiezen.

40 beducht: voor de wrok van degenen die de schoonheidsprijs moesten missen.