De werken van Vondel. Deel 3. 1627-1640

[p. 428]

Bestand Tusschen Polen en Sweden.aant.aant.^*

aen Dantzick.

Schoone Star van 't vruchtbre Pruissen,^{vs. 1}

Koningin van 't Noordsch gewest,

Die de sevenstarre lest³

Draeide op uwen duim, en 't ruisschen⁴

Durft verbieden aen d'Oostzee,

Als het storremt op uw ree:⁶

Parrel aen de kroon van Polen,

Die ghy eert in soet en suur:⁸

Bijkorf, groote korenschuur,

Wie de nooddruft is bevolen¹⁰

Van soo menigh land en Rijck:

Veler menschen burgh en wijck:

Brand nu van uw trotse vesten

Los al 't swangere metael,¹⁴

Dat het als een blixemstrael

Schittre van het Oost in 't Westen;¹⁶

Datmen 't, als een donder, hoort

Baldren buldren Zuid en Noord:

Want de Goddelijcke Vrede

't Swaerd des Gottischen soldaets²⁰

En de sabel des Sarmaets

Weder zegelt in de scheede,²²

Willigh sonder schrick of dwang,

Vijfmael vijf en een jaer lang.

* Van 1635. Afgedrukt volgens de tekst van de afzonderlike uitgave in plano. Unger: Bibliographie, nr. 234.
Dit gedicht doelt op het bestand tussen Polen en Zweden, 12 September 1635 te Stumsdorf gesloten.

vs. 1 Schoone Star: Danzig, gelegen in Oost-Pruisen, dat toen nog aan de koning van Polen behoorde (vs. 7).

3 de sevenstarre: de zeven Keurvorsten, tegen wie Danzig, in 1632 tot Rijksstad verheven, haar stem deed gelden.

4 Draeide op uwen duim: naar uw wil deed schikken.

6 Als het storremt op uw ree: als gij, met uw sterke vesting, uw geschut laat bulderen (vgl. vs. 13).

8 in soet en suur: in lief en leed.

10 Aan wie de voedselvoorziening is toevertrouwd (door uw graanhandel); nooddruft: het noodzakelik levensonderhoud.

14 't swangere metael: het geladen geschut (voor vreugdeschoten).

16 in: naar.

20 Gottischen: Zweedse.

22 zegelt: houdt besloten.

[p. 429]

25

Vraeghtghe na de rechte reden:

 

'k Sagh Gustaef en Zegemond²⁶

 

Vreedsaem tot een vast verbond

 

In een' heldren hemel treden,

 

En vergeten aerdsch krackeel

30

Om een saliger juweel.³⁰

 

 

'k Saghse rust voor oorloogh kiesen,

 

En hoe sy dien sachten sin

 

Ia der Englen eendraght in

 

Hunner kindren boesem bliesen.

35

'k Sagh den Vre op elcke kroon

 

Daelen van den hooghsten troon.

 

 

Nu en hoeftghe niet te duchten,

 

Dat de kleppers sonder tal

 

Gaen vertrapplen over al

40

Ceres oegst en goude vruchten:⁴⁰

 

Datmen 't alles hang en waegh

 

Aen een droeve nederlaegh.^41-42

 

 

'k Sie den Wyssel uit sijn kaenen⁴³

 

Schudden sonder tegenstoot

45

In uw' opgedaenen schoot⁴⁵

 

Maght van opgeleide graenen.⁴⁶

 

'k Hoor uw weelde wederom,

 

Na het swygen van de trom.

 

 

LADISLAVS triomfeerde,⁴⁹

50

Doen hy Osman maeckte vlugh,⁵⁰

 

En hem uitloegh op den rugh:

 

Oock doen 't heir der Scythen keerde⁵²

 

Schendigh met geboge knien,⁵³

 

Om sijn hof in brand te sien.⁵⁴

 

55

Nu en is 't geen minder zege,

 

Dat hy binnen syn palais

 

Kust dien vorderlijcken pais:⁵⁷

26 Gustaef en Zegemond: de overleden koningen Gustaaf Adolf en Sigismund (van Polen).

30 juweel: kostbaarheid, schat.

40 Het gouden graan.

41-42 Dat men dit alles op het spel zet bij de kans op een treurige nederlaag.

43 Wyssel: Weichsel; kaenen: schuiten.

45 opgedaenen: opengedane.

46 opgeleide: opgestapelde.

49 Ladislaus: de Poolse koning (vierlettergrepig te lezen).

50 maeckte vlugh: op de vlucht joeg.

52 Scythen: Turken.

53 Schendigh: met schande beladen (door de nederlaag tegen de Polen).

54 sijn hof nml. dat van Osman.

57 Kust dien vorderlijcken pais: die voordeel brengende vrede sluit (de peis kussen: eig. de verzoening door een kus bekrachtigen; Ned. Wdb. XII, 970; vgl. de slotregel van Wellekomst van den Heer Hvigh de Groot.

[p. 430]

 

Dat de pais hem swaerder wege⁵⁸

 

Als de Koninglijcke staf,

60

Die hem 't wettigh erfrecht gaf.

 

 

Op sijn heiligh voorbeeld volgen

 

Alle vorsten van Euroop,

 

Die geheilight door den doop,

 

Haeten datmen smoort verbolgen,

65

Rood van moord, vermast van roof,⁶⁵

 

't Zaed van 't Christelijck geloof.

 

 

Dat hem alle Christe tongen

 

Daer voor dancken. dat syn lof

 

Streck der dichtren rijckste stof.

70

Eeuwigh werd sijn eer gesongen⁷⁰

 

In triomf op 't allerblijst,

 

Van de monden, dien hy spijst.⁷²

 

 

Dat, als d'Ister 't hoofd op steecke,⁷³

 

Hy gelijck een zuil blijf staen,

75

Tegens wie de Turcksche maen

 

Haer gekneusde hoorens breecke,⁷⁶

 

En sy bleeck het godloos bloed

 

Weder afwasch in haer' vloed.^77-78

 

 

Iuste.

58 Moge de vrede voor hem nog gewichtiger zijn dan.

65 vermast van roof: met buit beladen.

70 werd (conj.): worde.

72 Van: door.

73 d'Ister: de Donau, d.w.z. als de Turken aan de Donau opnieuw tot de aanval overgaan.

76 gekneusde: nml. door de vorige nederlaag.

77-78 En zij bleek van schrik en bebloed zich weer over de Donau terugtrekt.