Logo DBNL
De werken van Vondel. Deel 3. 1627-1640 (1929)

De werken van Vondel. Deel 3. 1627-1640

(1929)–Joost van den Vondel–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

Hvigh de Groots
Iosef of Sofompaneas.aant.

Trevrspel.

Vertaelt door I.v. Vondel.

Gen. Iosef zal groeien, hy zal groeien als een spruit aen een bron.

t' Amsterdam,
By Wilhelm Blaev,
CIƆ IƆ CXXXV.



illustratie

VAN 1635. AFGEDRUKT NAAR DE TEKST VAN DE eerste uitgave (t' Amsterdam, By Wilhelm Blaev, 1635), waarvan het titelblad hiervoor typografies is nagevolgd. Unger: Bibliographie, nr. 216.

De vertaeler
aen alle Nederlanders.

1 Eer de getrouwe profeet Moses den Ioodschen volcke Goddelijcke 2 wetten voorschrijft, verciert en behangt hy den ingang van zijn heilighr.2 3 werck met de Godvruchtige voorbeelden der oude aertsvaderen, waer 4 onder Iosef, mede Sofompaneas genoemt, als een heldere starre uitmunt,4 5 en verstreckt een zuivere spiegel der eerst verdruckte, maer namaels ge- 6 kroonde deughd en Godvruchtigheid. Na verloop van zoo veele eeuwen 7 koomt de Hebreeuw op het Roomsche toonneel, en speelt zijn persona-7 8 gie zoo deftigh in 't Latijn, dat d'aeloudheid zich des verwondert, en hy8 9 onbeteutert neffens haer magh stand houden; een eere, die allen ouden9 10 zelfs niet gebeuren en magh. Hy koomt, gelijck een zon, op met de zonne,10 11 en treckt aller leergierigen oogen en ooren tot zich; de oogen met zijn 12 aengebore en onverzierde bevalligheid; de ooren met zijn hemelsche en12 13 beslepe wijsheid. Hy voert het woord niet als een hoeder van schapen,13 14 maer als een harder van ontelbaere menschen, en een vorst des Rijcks,14 15 en leit eerst de grondvesten van zijn kunstigh gebouw, in 't gelijcken van15 16 zijnen tegenwoordigen by zijnen voorleden Staet; in 't aenteeckenen van16 17 de grondoirzaeck zijner omsuckelingen; in 't beschrijven van den aerd17 18 der Egyptenaeren, en de zwaerigheid van dien benaeuwden tijd, en het 19 middel om die te verduuren; in 't beraedslagen om zijner broederen ge- 20 negentheid t' hemwaert te doorgronden, daer het princelijck onderwijs 21 van zijnen soon Manasses aen gehecht word. Daer na opent en zuivert hy, 22 gelijck een voorzichtigh wondmeester, door scharpe en bijtende artze- 23 nye, de vervuilde en stinckende wonden zijner broederen, omze dan 24 te verzachten te zalven en te heelen. Middelerwijl raeckt het volck op24-25 25 hollen, door de onverzaedelijcke geldgierigheid der goddelooze ampt- 26 lieden, rechte bloedzuipers der schaemele gemeente. Hier zien wy den26 27 aenvang en voortgang van burgerlijck oproer, en de bittere vruchten des 28 zelfs, naemelijck, den moord der amptlieden en des gemeenen volcx, het

29 plonderen en verwoesten van Koptos, en het vervoeren der edelen in29 30 slaeverny, en de wispeltuurige regeering en jammerlijcke regeerloosheid 31 daer op volgende, met den last om dit door krijghsvolck te dempen, en31 32 ordentlijck te straffen. Iosefs voorige wedervaeren, Faroos droomen en32 33 gezichten, en den welgeschickten Staet van Egypten, die anders niet en33 34 konden op het toonneel komen, worden geestigh in schilderyen te pas34 35 gebrogt. Daer op houd Iosef in het byzonder gespreck met zijnen broe- 36 deren, en bejegentse met een zekere liefelijckheid, ondermengt met 37 zerpigheid, en maeckt zich zelven bekent, en ziende hun aller verslege37-38 38 nederigheid, en waerachtige liefde en getrouwigheid tot zijnen vollen 39 broeder, vertroost en omhelstze, en laet van blyschap traenen over hen 40 en Benjamin, en doet alle toezienders zo schreyen en tot water smelten40 41 van beweegelijckheid, dat de treurspeelder den wijzen Euripides (die41 42 in het harteroeren boven anderen uitsteeckt) niet en durf wijcken. Ben-42 43 jamin toont mede dat hy zijn vaders vreedzaeme lessen niet in den wind43 44 en slaet. Endelijck loopt het treurspel vrolijck na het einde, met Faroos 45 geluckwenschen aen Iosef; en de gunste, het goed, en de vryheid, die 46 Iosef voor zijnen vader en broederen, en allen den Hebreen by den 47 koning verwerft; het welck met eenen dieren eed bevestight word: en 48 terstond met de profecye van Salomons huwelijck aen Faroos dochter, 49 en de koomste van den beloofden Messias, zijn vlught voor den tyran 50 Herodes in Egypten, en de beroepinge van Ioden en Heidenen tot het50 51 Christelijck geloof, heeft de rolle uitgedient des avonds, gelijckze 's mor-51 52 gens begon. Ondertusschen zingen en speelen de reyen der Moorinnen52 53 als Engelen Iosefs loflijcke kuisheid, onverwinnelijck in de bloem zijner 54 jeughd, tegens de bekoorlijcke schoonheid van zijns heeren gemaelin, 55 en wat hem te lijden staet, eer hy ter eere geraeckt: hoe letterkunst en 56 zeevaert by die van Fenicien gevonden, wat bedorve tijden daer op ge- 57 volght, en van den hemel gestraft zijn. zy zingen oock van den Nijl en zijn 58 eigenschappen, en d'onzekerheid van des zelfs oirsprong, daer de Egyp- 59 tische neuswijzen zoo veel winds om breecken, terwijlze nutter zaecken59 60 verzuimen: mitsgaders de schepping der eerste ouderen, het begin des60 61 huwelijx, en het bloedverwantschap daer uit geboren. Boven al blijckt hier 62 Gods wonderbaere voorzienigheid, die de boosheid der blinde menschen

tekstkritische noten

63 buiten hun wit weet te bezigen en te beleiden tot behoudenisse van ge-63 64 heele koningkrijcken, landen en volcken; en wat al zwaerigheid men 65 zomtijds kan verhoeden door de wijsheid van eenen eenigen raedsman. 66 Iosefs onwraeckgierige verzoenelijckheid stelt hem eer onder den Chris-66-67 67 telijcken doop, als onder de wet der besnijdenisse. Hy draeght zich als 68 een degelijck vorst, en toont dat mogentheid en vromigheid wel kunnen68 69 vergezelschapt gaen, zonder dat de regeerder zich aenstelle, als een die69 70 van schellemstucken en booze geveinstheid t'zaemen hangt. Men hoort 71 hier geen grollen noch beuzelingen, veel min ophitzingen tot weerspan-71 72 nigheid, moorden, rooven, en plonderen; maer de toehoorder word 73 aengemaent tot vrede en vromigheid; de vorst tot rechtvaerdigheid en 74 Godvruchtigheid; de gemeente tot gehoorzaemheid aen God en den 75 koning, en haere wettige overheid. Hier en is niets dat verre gehaelt, opge-75 76 toit, of geblancket is, maer de leeringen zijn zuiver gelijck oock de stijl: de 77 schildery is natuurlijck levendigh en gloeiende. Ick hier mede vast in 't77 78 vertolcken en rijmen bezigh en verruckt zijnde, liet my zomtijds voorstaen,78 79 dat Iosef, of in den treurspeelder verrezen was, of dat de treurspeelder79 80 Iosefs spoor moest bewandelt hebben. Secretaris Daniel Mostert, en Ioan 81 Victorijn, beide Rechtsgeleerden, boden my rustigh de hand. Wy hebben81 82 het Latijn niet al te dicht willen op de hielen volgen, noch oock te verre 83 van onzen treffelijcken voorganger afwijcken. Maer of wy hier in de 84 rechte maete houden, dat zal het Groote Vernuft (nu na veele rampen84 85 en wederwaerdigheid tot de waerdigheid van koninglijcke gezantschap85 86 verheven en verheerlijckt, en met gewightige Rijxzaecken beslommert)86 87 kunnen oordeelen, wanneer het zich gewaerdige onzen Neerlandschen 88 Sofompaneas in zijn stamelen te berispen, en hem zoo volmaeckt in 89 Duitsch als in Latijn te leveren, en wy zullen zijn oordeel als een orakel89 90 opneemen, en wenschen dat d'almaghtige hem lange spare, en in zijn 91 doorluchtigh ampt zegene met wijsheid en kloeckhartigheid, tot eere van 92 Neerland, vereeniging der geheele Christe wereld, ende genoegen van92 93 veel duizend eerlijcke zielen, die hem hartelijcke liefde toedraegen.93

94 t' Amsterdam, CIƆ IƆ CXXXV, 95 den 1 van Wijnmaend.

Spreeckende personagien.

IOSEF mede SOFOMPANEAS genoemt.

DE REY DER MOORINNEN.

RAMSES, Iosefs hofmeester.

IVDAS, Iosefs broeders.

RVBEN, Iosefs broeders.

BODE.

SIMEON, Iosefs broeders.

BENIAMIN, Iosefs broeders.

FARAO, koning van Egypten.

Stomme.

MANASSES, Iosefs zoon.

STOET EN LIIFWACHT van Iosef en den koning.

IOSEFS ANDERE ZEVEN BROEDERS.

Het tooneel is te Memfis.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

titels


auteurs


Over dit hoofdstuk/artikel

titels


auteurs