De werken van Vondel. Deel 3. 1627-1640

[p. 423]

Op het Toonneel des Aerdryx,
ofte Nievwe Atlas: wtgegeven door W. en I. Blaev.aant.aant.^*

De wereld is wel schoon, en waerdigh om t'aenschouwen,

Maer 't reisen heeft wat in. de kosten vallen swaer.^{vs. 2}

Men magh den Oceaen niet al te veel betrouwen.³

De bergen rijsen steil. de bosschen sien te naer.⁴

De stroomen gaepen wijd, om over heen te stappen.

De mijlen recken staegh. de landen strecken veer.⁶

De rijcken, tegens een gedeelt door vyandschappen,⁷

Die staen in 't harrenas, en trecken het geweer.⁸

De bittre kou verkleumt. de hitte braed de leden.

De lucht die hangt vol damps, of moord met felle pest.

Men vind ongastvry volck, en onbewoonde steden,

Woestijnen, daer 't gediert des nachts verlaet syn nest,

En brult en huilt, om roof en aes van vee of menschen.

Het sand beswaert den gang. de ganger hyght en roockt,¹⁴

Op 't ongebaende pad. dan is 't vergeefs te wenschen

Na den verlaeten haerd, daer moeder eten koockt.

O reisgesinde geest, ghy kunt die moeite sparen,¹⁷

En sien op dit Toonneel de Wereld groot en ruim,

Beschreven en gemaelt in kleen begrip van blaren.¹⁹

Soo draeit de schrandre kunst den aerdkloot op haer duim.²⁰

I.V. Vondel.

* Van 1635. Afgedrukt volgens de tekst in Tooneel des aerdriicx, Ofte nieuwe atlas, Dat is Beschryving van alle Landen; Nu nieulycx uytgegeven, door Wilhelm en Johannem Blaeu, Amsterdam 1635, gr. folio.

vs. 2 heeft wat in: heeft heel wat bezwaren.

3 magh: kan.

4 naer: somber, angstwekkend.

6 recken staegh: vallen steeds langer.

7 tegens een gedeelt: onder elkaar verdeeld.

8 geweer: zwaard.

14 ganger: reiziger; roockt: dampt (van 't zweet).

17 geest: ontwikkeld, kunstzinnig mens.

19 gemaelt: deze atlas is ook met gekleurde afbeeldingen versierd.

20 op haer duim: in deze en dergelijke uitdrukkingen betekende duim oorspronkelik de ijzeren pin, waarom iets draaide. De zin is dus: door de kunst van de kaartentekenaar leert men in klein bestek de gehele aardbol grondig kennen.