De werken van Vondel. Deel 3. 1627-1640

Orakelaant.aant.^*

Ovd Rome heeft barens nood en hartenwee geleden,

Doen 't, overrompelt van der Gotten overtoght,^{vs. 2}
Eens smaeckte, 't geen het schonck dien, die het overmoght:³
En sagh in vier en bloed d'Italiaensche steden.

Nieu Rome, in arbeyd, hoort de barsse wapens smeden:⁵

Waermé de neerlaegh weer des Tibers word gesocht,
Door eenen Christen Mars, aen 's hemels eed verknocht,⁷
Geboren in den schoot van 't ysren ryck van Sweden.⁸

Dees blixemt, met de kling, en braeckende pistool,⁹

En trappelt, met syn' hoef, op 't harte van den Pool,¹⁰
Op d'Oostenryckers heup. 't is tyd dat Remus schroome:¹¹

Want dese bey gesloopt, soo geeft hy't woeden bot,¹²

En voert syn nootlot wt, en schryft sich, als een God:
Gvstav', de tweede Avgvst, en heerscher binnen Rome.¹⁴

te Gottenburgh.

1628.

* Van 1628, blijkens het onderschrift. Voor het eerst opgenomen onder deze titel in de folio-uitgave van Maeghdeburghs Liickoffer (1631). Unger: Bibliographie, nr. 203. Volgens Brandt (Vondels Leven blz. 27 en Vondels Poëzy (1682 I, blz. 301) stonden boven het eerste afschrift deze woorden: Tot tol van zijne Majesteit van Zweden, betaelt te Gottenburg, aen den Heere Jacob van Dyck.
Merkwaardigerwijze voorspelt Vondel (die veel wist als vriend en als gast van diplomaten als Reaal en Jacob van Dijck, de Stadsoverste van Gothenburg, oud-gezant van Zweden in Holland) in dit gedicht, dat zijn held eens het Roomse rijk met oorlog zal bedreigen, de Oostenrijkers verslaan en Rome in het nauw brengen. Alleen de voorspelling aan het slot is niet bewaarheid.

vs. 2 der Gotten overtoght: de inval, door Theodorik, koning der Oost-Goten, in 493 gedaan, toen hij Italië veroverde.

3 Het lot onderging dat het zelf oplegde aan overwonnen volken (overmoghen: machtiger zijn dan, overweldigen).

5 Nieu Rome: het tegenwoordige Rome, genomen als het centrum van de Katholieke keizerlike bondgenoten; in arbeyd: in barensweeën; barsse: ruwe, wrede.

7 Christen Mars: de Protestantse veldheer Gustaaf Adolf; aen 's hemels eed verknocht: die aan God trouw gezworen had, voor Gods zaak streed.

8 't ysren ryck: het land, rijk aan ijzermijnen, maar woordspelend met ysren: krachtige.

9 braeckende: later vervangen door zwangere.

10 Van 1621-29 beoorloogde Gustaaf Adolf Polen en dwong het tot een wapenstilstand.

11 Remus: broeder van Romulus, de stichter van Rome. Hier beschouwd als verpersoonlikng van het oude Rome.

12 gesloopt: vernietigd, verpletterd (absolute constructie); geeft hy 't woeden bot: geeft hij de oorlogswoede vrij spel. Deze minder geslaagde regel werd later vervangen door: Want Meester van die bey, vervolght hy 't oorlogslot.

14 Gvstav wordt met letteromzetting Av-gvst.